پریا ناصری، خبرنگار گروه دانشگاه: شانزدهمین نمایشگاه فناوری نانو در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران در حالی برگزار می‌شود که سالن خلیج‌فارس آن به یکی از پرترددترین و پویاترین بخش‌های این رویداد علمی و صنعتی تبدیل شده است. این سالن، میزبان بیش از ۱۵۰ مجموعه فناور، دانش‌بنیان، مراکز پژوهشی، دانشگاه‌ها و نهاد‌های فناورانه داخلی بوده که آخرین دستاورد‌های خود را در حوزه نانوفناوری به نمایش می‌گذارند. با ورود به سالن، نخستین چیزی که توجه بازدیدکنندگان را جلب می‌کند تنوع موضوعی غرفه‌ها و چیدمان منظم آن‌هاست؛ ضمن اینکه هر غرفه نماینده بخشی از زیست‌بوم نانوفناوری کشور بوده و غرفه‌داران آن‌ها با اشتیاق به معرفی محصولات و پاسخ‌گویی به پرسش‌های تخصصی بازدیدکنندگان می‌پرداختند.

BoneRegen؛ ایمپلنتی جایگزین استخوان طبیعی
در غرفه شماره 15 سالن خلیج‌فارس شرکت دانش‌بنیان امیدآفرینان حضور دارد که شامل دو شرکت امیدآفرینان مهندسی آینده و امیدآفرینان بافت آینده می‌شود. سیدابوالفضل نصر، مدیر بارزرگانی و صادرات این شرکت دانش‌بنیان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» عنوان داشت: «شرکت امیدآفرینان مهندسی آینده تولیدکننده و سازنده دستگاه‌های بایوپرینتر یا چاپگر‌های زیستی سه‌بعدی بوده که توانایی پرینت سلول، پوست، غضروف، اندام‌ها و بافت‌های بدن انسان را دارند و تاکنون حدود30 تا 40 دانشگاه کشور را به این دستگاه‌ها تجهیز کرده است.»
نصر با بیان این مطلب که شرکت امیدآفرینان بافت آینده، نیز در حوزه تولید ایمپلنت‌های جاذب استخوان فعالیت می‌کند، ادامه داد: «محصول این شرکت BoneRegen بوده که جایگزینی برای ایمپلنت‌های تیتانیومی و پلاتینی محسوب می‌شود که معمولاً با مشکلاتی نظیر عفونت، عدم‌پذیرش توسط بدن و عدم رشد همراهند.»
او درباره این محصول ادامه داد: «برای مثال، در کودکان درحال‌رشد، ایمپلنت‌های فلزی ثابت مانده و ممکن است موجب دفورمیتی یا اختلال در رشد طبیعی بدن شوند. اما ایمپلنت‌های تولیدی این شرکت از جنسی هستند که در بدن جذب شده و نهایتاً با استخوان طبیعی فرد جایگزین می‌شوند. این ویژگی موجب می‌شود که در تصویربرداری‌های پزشکی مانند MRI، هیچ اثری از فلز دیده نشود و تنها استخوان طبیعی فرد مشاهده شود.»
نصر با بیان این مطلب که این محصول در اسفندماه سال گذشته موفق به دریافت مجوز از سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت شده است، افزود: «این محصول پس از انجام تست‌های کلینیکی، اکنون توسط جراحان در بدن بیماران مورداستفاده قرار می‌گیرد و پروژه‌های متعددی در حوزه فک، صورت و جمجمه با استفاده از این ایمپلنت‌ها انجام شده است.»
مدیر بازرگانی و صادرات این شرکت دانش‌بنیان درباره نمونه‌های مشابه داخلی و خارجی این محصول تصریح کرد: «محصول تولیدی این شرکت هیچ نمونه مشابه داخلی ندارد و از نظر خارجی نیز پس از ایالات متحده آمریکا و کره‌جنوبی، ایران سومین کشوری است که به این فناوری دست یافته است. ضمن اینکه از نظر عملکردی نیز همانند نمونه‌های خارجی عمل می‌کنند؛ به‌گونه‌ای که جایگزین استخوان شده و در نهایت جذب بدن می‌شوند.»

تشخیص زودهنگام سرطان روده با فناوری نانو
در ضلع غربی و غرفه شماره 4 سالن، شرکت دانش‌بنیان زیست تشخیص سنجه مستقر بود که به‌صورت تخصصی در زمینه تولید کیت‌های تشخیص سریع فعالیت می‌کنند. این شرکت دانش‌بنیان تاکنون موفق به تولید ۹ عنوان کیت درحوزه‌های تشخیص سکته قلبی، تشخیص سرطان روده، عفونت معده ناشی از باکتری هلیکوباکتر پیلوری، تشخیص عفونت خون، التهاب و حتی بارداری شده است.
مهدیه مطیعی، مدیر توسعه کسب‌وکار این شرکت دانش‌بنیان درباره محصول نوآورانه خود در این دوره از نمایشگاه عنوان داشت: «محصول ما کیت تشخیص سرطان روده بوده که در حال طی مراحل اخذ مجوز از وزارت بهداشت است. محصولی که با دقت تشخیص ۹۱ درصد، توانایی شناسایی سرطان روده را دارد.»
او ادامه داد: «این کیت دارای پتنت داخلی و ثبت اختراع در آمریکا (US Patent) است و در صورت ورود به بازار، می‌تواند کمک شایانی به بیماران و نظام سلامت کشور داشته باشد. به عبارتی هدف ما از تولید محصول این بوده که بتوانیم محصولاتی باکیفیت و مقرون‌به‌صرفه را در اختیار مراکز درمانی و مردم قراردهیم.»
مطیعی درباره با بیان این مطلب که کیت تشخیص سکته قلبی در مراکز درمانی و کیت غربالگری سرطان روده در مراکز بهداشتی به کار گرفته می‌شود، افزود: «همچنین سه نوع از کیت‌های ما در حال ورود به داروخانه‌ها هستند تا عموم مردم بتوانند سلامت دستگاه گوارش خود را بررسی کنند.»
او با بیان این مطلب که از سال ۱۴۰۱، موفق شدیم ۳۰ درصد از بازار فروش این کیت‌ها را به خود اختصاص دهیم، عنوان داشت: «افزایش قیمت ارز تهیه کیت‌های خارجی را برای آزمایشگاه‌ها و مشتریان دشوار کرده است؛ اما ما با وجود عدم بهره‌مندی از ارز دولتی برای تأمین مواد اولیه، تلاش کردیم با کاهش قیمت تمام‌شده، محصولاتی باکیفیت قابل‌رقابت و قیمت مناسب عرضه کنیم.»

جلوگیری از اتلاف انرژی با تولید عایق‌های الاستومری
لینکران یک شرکت دانش‌بنیان است که با هدف مشارکت در پیشبرد صنعت داخلی و کاهش وابستگی به محصولات خارجی در زمینه تولید سه محصول عایق‌های الاستومری، ساپورت‌های تأسیساتی و لرزه‌گیر‌های مکانیکی فعالیت دارد و در غرفه ورودی این سالن قرار دارد.
محمد مؤمنی، کارشناس تحقیق‌وتوسعه شرکت این دانش‌بنیان با بیان این مطلب که عایق‌های الاستومری یکی از محصولات نوآورانه‌ای بوده که با ضخامت‌ها و قطر‌های متنوعی طراحی و عرضه می‌شوند، گفت: «این عایق‌ها قابلیت استفاده به‌عنوان عایق حرارتی، برودتی و صوتی را دارند و در تجهیزات مکانیکی مانند پایپ‌ها، دوربین‌ها و سایر دستگاه‌ها کاربرد دارند.»
او ادامه داد: «یکی از چالش‌های مهم در صنعت، اتلاف حرارت است که هزینه‌های قابل‌توجهی را به همراه دارد. در بسیاری از موارد، نیاز است که حرارت از دستگاه‌ها نشت نکند و کنترل شود. همچنین در حوزه صوت، طراحی فضا‌های آکوستیک و کاهش نویز از اهمیت بالایی برخوردار است که این عایق‌ها نقش مؤثری در تحقق این اهداف ایفا می‌کنند.»
مؤمنی با بیان این مطلب که این عایق‌ها با بهره‌گیری از فناوری خاصی به نام سلول بسته طراحی شدند، افزود: «به‌طورکلی، عایق‌ها به دو نوع سلول باز و سلول بسته تقسیم می‌شوند. ما موفق شدیم تکنولوژی تولید سلول‌های بسته را در داخل کشور توسعه دهیم که نسبت به نمونه‌های موجود در بازار داخلی، عملکرد بهتری دارند.»
او با بیان این مطلب که این محصول نمونه مشابه خارجی دارد، تصریح کرد: «عایق‌های به نسبت با نمونه‌های خارجی، در برخی پارامتر‌ها عملکرد بهتری دارند و در برخی دیگر ممکن است اندکی ضعیف‌تر باشند. بااین‌حال، در زمینه ضریب هدایت حرارتی و ممانعت از انتقال حرارت که هدف اصلی این نوع عایق‌هاست، عملکرد بسیار مطلوبی داشته و توانسته است جایگاه مناسبی در بازار کسب کند.»

نئوکست؛ جایگزین مناسب گچ‌های سنتی
غرفه شماره 30 طبقه دو این سالن میزبان شرکت فناوران گنج نانو بود که در زمینه تولید گچ‌های نوین نانو برای انواع شکستگی‌های دست فعالیت می‌کند. این محصول با نام «نئوکست» شناخته می‌شود و جایگزینی پیشرفته برای گچ‌های سنتی محسوب می‌شود.
پریسا گنجی‌نیا، مدیرعامل این شرکت فناور در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره این محصول نوآورانه افزود: «گچ نئوکست دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی از جمله ضد آب بودن، ضد حساسیت و ضد خارش است. این خصوصیات به بیمار اجازه می‌دهد تا در طول دوره درمان، فعالیت‌های روزمره خود را بدون محدودیت انجام دهد و حتی فیزیوتراپی را نیز دنبال کند.»
او درباره یکی از مزایای مهم این محصول بیان داشت: «امکان مشاهده پوست در تمام مدت استفاده است؛ به‌طوری‌که در صورت بروز مشکل پوستی می‌توان آن را بررسی و گزارش کرد. همچنین، این گچ تنفس‌پذیر بوده و در صورت وجود زخم روی پوست، امکان استفاده از پماد و دارو‌های موضعی وجود دارد.»
گنجی‌نیا با بیان این مطلب که کاربرد فعلی نئوکست برای شکستگی‌های ناحیه مچ دست است، افزود: «این محصول در سایز‌های مختلف از ایکس‌اس تا ایکس‌لارج تولید شده و بسته به‌اندازه مچ دست، سایز مناسب انتخاب می‌شود. بسته‌بندی آن نیز به‌صورت یک پکیج کامل و فیکس طراحی شده تا به‌راحتی دور مچ دست قرار گیرد و فرایند درمان را تسهیل کند.»
او با بیان این مطلب که نئوکست بسیار سبک بوده و در انواع سایز‌ها و رنگ‌بندی‌ها تولید می‌شود، عنوان داشت: «این محصول به‌گونه‌ای طراحی شده که به‌صورت کامل جایگزین گچ‌های سنتی می‌شود. تاکنون فروش رسمی نداشته، اما تست‌های کلینیکی آن انجام شده و در مرحله اخذ مجوز از مراجع ذی‌ربط قرار دارد.»
گنجی‌نیا با بیان این مطلب که این شرکت فناور تنها تولید‌کننده داخلی این محصول در کشورند، تصریح کرد: «نمونه‌های خارجی نیز وجود دارند، اما با قیمت بسیار بالا عرضه می‌شوند؛ به‌طوری‌که محصول خارجی حدود ۲۰۰ دلار قیمت دارد، درحالی‌که نئوکست با قیمتی کمتر از ۲۰ دلار ارائه می‌شود. این محصول نه‌تنها از نظر عملکرد کاملاً مشابه نمونه‌های خارجی است، بلکه در برخی موارد عملکرد بهتری نیز دارد.»

سیلوسپت؛ اسپری نانویی که خونریزی را متوقف می‌کند
شرکت کیفیت تولید تکاپو (کیتوتک) که در ضلع غربی سالن قرار داشت فعالیت خود را از سال ۱۳۸۴ آغاز کرده و تاکنون در چهار حوزه تخصصی محصولات پزشکی ضدعفونی‌کننده‌ها، ترمیم‌کننده‌های زخم، محصولات بندآورنده خونریزی و چسب‌های زخم جراحی فعالیت داشته است.
زهرا روحی، سوپروایزر شرکت کیفیت تولید تکاپو (کیتوتک) با بیان این مطلب که اسپری‌های سیلوسپت بر پایه فناوری نانو سیپلت طراحی شدند، گفت: «این اسپری‌ها شامل بندآورنده‌های خونریزی با نام‌های کیتوهم، کیتوسل و کیتوسپانج هستند که در مراکز درمانی، بیمارستان‌ها و داروخانه‌ها کاربرد گسترده‌ای دارند.»
او ادامه داد: «محصولات ما دارای نمونه‌های مشابه داخلی هستند، اما از چند جهت مزیت دارند. نخست آنکه از نظر قیمت، پایین‌تر از نمونه‌های مشابه داخلی عرضه می‌شوند. دوم آنکه به دلیل بهره‌گیری از فناوری نانو، قدرت اثرگذاری آن‌ها به‌مراتب بیشتر است و عملکرد درمانی بهتری از خود نشان می‌دهند. ضمن اینکه نمونه مشابه خارجی هم دارد اما تفاوت قیمتی آن‌ها بسیار زیاد است.»

تولید فیلتر‌های غبارگیر با فناوری نانو برای اولین‌بار
در غرفه 36 هم شرکت نانو فناوران خاور حضور داشت که تولیدکننده فیلتر‌های غبارگیر با فناوری نانو است؛ محصولاتی که توانسته‌اند عملکردی فراتر از فیلتر‌های معمولی ارائه دهند و نسبت به آن‌ها قدرت جذب سه‌برابری ذرات و افزایش طول عمر دارند. مژده مددی، مسئول بازرگانی این شرکت در گفت‌وگو با «فرهیختگان» تصریح کرد: «ما با مجموعه‌های صنعتی بزرگ کشور از جمله کارخانه‌های نفت، گاز، پتروشیمی، فولاد، صنایع غذایی و سایر واحد‌های تولیدی همکاری داریم؛ چرا که در محیط‌های صنعتی استفاده از فیلتر‌های غبارگیر امری ضروری است.»
او ادامه داد: «فناوری نانو به‌کاررفته در محصولات ما، امکان جذب ریزترین ذرات را فراهم کرده است. این ذرات روی سطح پارچه فیلتر گیر می‌افتند و مانع از بازگشت غبار به محیط یا خروج آن از دودکش‌ها می‌شوند.»
مددی با بیان این مطلب که این شرکت از سال ۱۳۹۱ به‌طور تخصصی وارد حوزه نانو شده است، افزود: «در حال حاضر، تنها تولیدکننده فیلتر‌های نانو در ایران هستیم و هیچ نمونه داخلی دیگری در این زمینه وجود ندارد. نمونه‌های خارجی این محصول شامل فیلتر‌های چینی و آلمانی هستند، اما مزیت اصلی فیلتر‌های ما نسبت به آن‌ها، بهره‌گیری از فناوری نانو و قدرت جذب بالای ذرات است.»

نانوکلر و هوا‌دهی واتکس؛ دستگاه‌های بدون مشابه
شرکت نانوحباب انرژی که در غرفه 17 سالن خلیج‌فارس قرار دارد در زمینه سامانه‌های نانوحباب با برند واتکس فعالیت می‌کند. سامانه‌های پیشرفته‌ای که توانایی تزریق گاز‌های مختلف نظیر اکسیژن، اوزون، هیدروژن، کلر، هوا و سایرگاز‌های مرتبط را در مقیاس نانو به درون حباب‌های بسیار ریز دارند. 
مهدی علی‌محمدی، مدیر تولید این مجموعه در گفت‌وگو با «فرهیختگان» بیان داشت: «یکی از چالش‌های بزرگ صنایع، انحلال گاز در مایع است. در روش‌های متداول و قدیمی این فرایند با راندمان بسیار پایین انجام می‌شد. اما ما با به‌روزرسانی سیستم‌ها و بهره‌گیری از فناوری نانو موفق شده‌ایم راندمان بسیار بالایی را در این زمینه ارائه دهیم.»
او با بیان این مطلب که افزایش طول عمر و ماندگاری حباب‌ها در سیال (مانند آب)، ارتقای چشمگیر راندمان و اثربخشی عملکرد در صنایع مختلف از ویژگی‌های این سامانه است، افزود: «سامانه‌های نانوحباب واتکس در حوزه‌های گوناگون از جمله آب‌وفاضلاب، تصفیه‌خانه‌ها، هوا‌دهی و کلرزنی کاربرد دارند که استفاده از آن موجب افزایش راندمان کاری در این صنایع شده است. به‌عنوان نمونه، در بخش هوا‌دهی، توانستیم تا ۵۰ درصد مصرف برق، ۳۰ درصد هزینه‌های سرمایه‌گذاری و ۶۰ درصد هزینه‌های بهره‌برداری را کاهش دهیم.»
علی‌محمدی با بیان این مطلب که سامانه‌های نانوحباب ما در صنایع مختلفی از جمله آبزی‌پروری، گلخانه‌ها و حوزه آب‌وفاضلاب مورداستفاده قرار گرفته و فروش موفقی داشته‌اند، تصریح کرد: «برخی از محصولات ما مانند سامانه نانوکلر و سامانه هوا‌دهی واتکس دستگاه‌هایی کاملاً منحصربه‌فردند که هیچ نمونه داخلی یا خارجی مشابهی ندارند. این ویژگی‌ها جایگاه ویژه‌ای برای محصولات ما در بازار ایجاد کرده و نشان‌دهنده نوآوری و پیش‌گامی شرکت در عرصه فناوری‌های نوین است».

پایان شوری خاک با کود‌های هوشمند نانویی
شرکت پردیس زراعت اطلس که در ضلع غربی سالن قرار دارد مجموعه‌ای دانش‌بنیان متشکل از دو شرکت فعال در حوزه مکمل‌های خوراک دام و طیور و کود‌های کشاورزی است که در این نمایشگاه، با محصول نوآورانه خوراک دام، کود کشاورزی اوره آهسته رهش حضور یافته است.
احسان رضایی، رئیس هیئت‌مدیره این شرکت در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «اوره، پرمصرف‌ترین کود کشاورزی کشور است که حلالیت بالای آن در آب منجر به آب‌شویی، خروج نیتروژن از دسترس گیاه، شوری خاک و آلودگی آب‌های زیرزمینی با نیترات اضافی می‌شود.» 
او ادامه داد: «شرکت با بهره‌گیری از پوشش‌های نانویی موفق به تولید اوره‌ای شده که طی بازه زمانی ۶۰ تا ۱۲۰ روز به‌صورت تدریجی آزاد می‌شود و نیتروژن را به طور پیوسته در اختیار ریشه گیاه قرار می‌دهد. این فناوری موجب کاهش چشمگیر مصرف اوره شده و باتوجه‌به یارانه‌ای که دولت برای این کود پرداخت می‌کند، می‌تواند نقش مؤثری در کاهش هزینه‌های ملی و جلوگیری از هدررفت منابع ایفا کند.»
رضایی با بیان این مطلب که مکمل خوراک دام یکی دیگر از محصولات این شرکت بوده که در آن نیز مسئله تأمین نیتروژن و تولید انرژی توسط میکروب‌های شکمبه دام مطرح است، ادامه داد: «مصرف اوره خام توسط دام می‌تواند منجر به دفع سریع، مسمومیت عمومی و عدم بهره‌برداری کامل از نیتروژن شود. اما با فناوری پوشش‌دهی چندلایه و آزادسازی تدریجی در بازه زمانی ۸ تا ۱۰ ساعت، این مکمل خوراکی امکان استفاده کامل از نیتروژن را فراهم کرده و به تولید پروتئین میکروبی در بدن دام کمک می‌کند.»
او درباره نمونه‌های خارجی و داخلی این محصول عنوان داشت: «در حوزه کود کشاورزی، شرکت ما تنها تولیدکننده اوره آهسته‌رهش با این فناوری در کشور است و هیچ رقیب داخلی یا خارجی ندارد. هرچند در حوزه مکمل‌های دام و طیور، رقبای داخلی وجود دارند، اما تفاوت اصلی محصول ما در آزادسازی واقعی و کنترل‌شده نیتروژن است. بسیاری از محصولات مشابه، علی‌رغم ادعای آهسته‌رهش بودن، در عمل طی یک تا دو ساعت آزادسازی انجام می‌دهند که منجر به پرت نیتروژن می‌شود.»
رضایی در پایان بیان داشت: «محصولات شرکت اطلس با تأیید ستاد نانو و اخذ مجوز از سازمان دامپزشکی کشور، توانسته‌اند جایگاه ویژه‌ای در صنعت کشاورزی و دام‌پروری ایران کسب کنند و به‌عنوان نمونه‌هایی موفق از فناوری بومی و دانش‌بنیان شناخته شوند.»