ندا اظهری، مترجم: رتبه‌بندی معتبر QS در تازه‌ترین رده‌بندی خود به بررسی برترین دانشگاه‌های آسیایی در سال 2026 پرداخته و هزار و 526 دانشگاه این قاره را درجه‌بندی کرده است. در میان این دانشگاه‌ها، 557 دانشگاه جدید به چشم می‌خورد. هدف از ارائه این رتبه‌بندی، ارائه دید تخصصی نسبت به آموزش عالی در این منطقه است. در رده‌بندی امسال، شاخص‌های جدیدی لحاظ‌شده که نسبت به شاخص سایر رتبه‌بندی‌های جهانی مانند استادان دارای مدرک دکتری یا تبادل دانشجو متمایز است. برخی شاخص‌ها به وزن این رتبه‌بندی افزوده و برخی دیگر نیز توانسته‌اند تصویر دقیقی از اولویت‌های دانشگاه‌ها را در آسیا ارائه دهند. جدیدترین رتبه‌بندی آسیایی نشان می‌دهد که به‌رغم افزایش 16 دانشگاه به جمع دانشگاه‌های برتر ایران؛ اما دانشگاه‌های کشور وضعیت مطلوبی نسبت به سال‌های گذشته ندارند و اغلب آن‌ها با افت رتبه و جایگاه مواجه شده‌اند، به گونه‌ای که در رده‌بندی 2026 QS، از جمع 48 دانشگاه ایرانی، 29 دانشگاه با تنزل رتبه روبه‌رو شده و تنها 3 دانشگاه ارتقای رتبه داشته‌اند. این در حالی است که در آخرین نسخه رتبه‌بندی لایدن هم از مجموع 48 دانشگاه ایرانی حاضر، 37 دانشگاه از نظر رتبه دچار تنزل شده و تنها 8 دانشگاه موفق به صعود شده‌اند. وضعیت نه‌چندان مساعد دانشگاه‌های ایرانی در رتبه‌بندی‌های جهانی، یکی از نشانه‌های افت علمی ایران به شمار می‌رود. رهبر انقلاب اسلامی دوشنبه این هفته (12 آبان) در دیدار با جمعی از دانشجویان و دانش‌آموزان با عنایت به اینکه پیشرفت علمی ما در سال‌های اخیر خیلی خوب بود؛ اما قدری دچار افت شده‌ایم، تأکید کردند علم باید در کشور پیشرفت کند و مسئولان دانشگاه‌ها، محققان و دانشجویان نباید بگذارند سرعت علمی کشور افت کند. این سخنان از زبان رهبر انقلاب، حکایت از اهمیت دوچندان شتاب علمی کشور و جایگاه آن در دنیا دارد و باید دید واکنش مدیران آموزش عالی و دیگر دستگاه‌های مسئول و مرتبط با فضای علمی کشور نسبت به این مطالبه چگونه خواهد بود. 

برترین‌های QS 2026 را بشناسید
در رده‌بندی QS 2026، دانشگاه هنگ‌کنگ با کسب امتیاز کلی 100 برترین دانشگاه منطقه آسیا شناخته شده است. بعد از آن، دانشگاه پکینگ در رده دوم و دانشگاه ملی سنگاپور هم با کسب مشترک امتیاز 99 به طور مشترک با دانشگاه نانیانگ در رده سوم قرار گرفته است. جایگاه پنجم برترین دانشگاه این منطقه نیز به دانشگاه فودان چین تعلق می‌گیرد. پس از آن، دانشگاه علم و صنعت هنگ‌کنگ رده 6 را از آن خود کرده است. دانشگاه سیتی هنگ‌کنگ و دانشگاه چینی هنگ‌کنگ به طور مشترک رده 7 آسیا را به خود اختصاص داده‌اند. در این رده‌بندی، دانشگاه شینهوآ چین که همواره جزء برترین دانشگاه‌های آسیایی شناخته می‌شد، رده نهم را به دست آورده است. دهمین دانشگاه برتر آسیا هم به دانشگاه پلی‌تکنیک هنگ‌کنگ با امتیاز 97.1 تعلق می‌گیرد. 

چین، دارنده بیشترین دانشگاه اولی در رده‌بندی QS
چین با 394 مؤسسه رتبه‌بندی شده، بیشترین نماینده را در رتبه‌بندی QS 2026 دارد به طوری که سه مؤسسه از چین در جمع 10 مؤسسه برتر، 13 مؤسسه در بین 50 مؤسسه برتر و 25 مؤسسه از چین در بین 100 مؤسسه برتر منطقه‌ای قرار گرفته‌اند، همچنین چین با 260 مؤسسه، بیشترین تعداد اولین حضور در رتبه‌بندی‌ها را از آن خود کرده است. دانشگاه پکن امسال با رتبه دوم، بالاترین رتبه را در بین دانشگاه‌های چین در اختیار دارد. علاوه‌براین، 48 دانشگاه چینی در رتبه‌بندی امسال صعود کرده‌اند که دانشگاه مالی و اقتصاد شانگهای با 103 رتبه صعود، به رده 283 رسیده است. 

بالاترین نسبت دانشگاه‌های صعود کرده برای هنگ‌کنگی‌هاست
در این رتبه‌بندی، 11 دانشگاه از هنگ‌کنگ حضور دارند که پنج دانشگاه در بین 10 دانشگاه برتر و 6 دانشگاه در بین 100 دانشگاه برتر قرار دارند. دانشگاه هنگ‌کنگ یک رتبه صعود کرده و بالاترین رتبه را در بین مؤسسات آموزشی امسال دارد. همچنین 9 دانشگاه موفق به صعود در رتبه‌بندی شده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها دانشگاه آموزش هنگ‌کنگ است که با 60 رتبه صعود به رده 152 رسیده است. هنگ‌کنگ با 81.8 درصد، بالاترین نسبت دانشگاه‌های صعود کرده در رتبه‌بندی‌های آسیایی را در اختیار داشته و پس از آن مالزی و تایلند قرار گرفته‌اند. دانشگاه سیتی هنگ‌کنگ که در رتبه 7 مشترک منطقه قرار دارد، همچنین در سه شاخص بالاترین امتیاز را کسب کرده است.

36 دانشگاه هندی ارتقای رتبه داشتند
هند در رتبه‌بندی امسال 294 دانشگاه دارد. مؤسسه فناوری هند در دهلی، با بالاترین امتیاز، رتبه 59 را کسب کرده و یکی از 7 دانشگاه در بین 100 دانشگاه برتر منطقه‌ای است. 36 دانشگاه هند امسال رتبه خود را بهبود بخشیده‌اند که مؤسسه علوم و فناوری «ساتیامابا» بیشترین بهبود را داشته و با 111 رتبه صعود به رتبه 262 رسیده است. 

در جمع 50 دانشگاه برتر، 8 مؤسسه ژاپنی حضور دارند
147 دانشگاه ژاپنی در رتبه‌بندی امسال قرار گرفتند که 8 دانشگاه در بین 50 دانشگاه برتر منطقه‌ای و 12 دانشگاه در بین 100 دانشگاه برتر قرار گرفته‌اند. دانشگاه توکیو که بالاترین رتبه دانشگاه ژاپن را به خود اختصاص داده، امسال در رده 26 قرار گرفته است. 11 دانشگاه در رتبه‌بندی‌ها صعود کرده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها دانشگاه ملی یوکوهاماست که با 13 رتبه صعود به رده 241 رسید.

سئول کره جنوبی بهترین شهر دانشجویی آسیا شد
کره جنوبی 103 دانشگاه رتبه‌بندی‌شده دارد که از این بین، 6 دانشگاه در بین 20 دانشگاه برتر و 15 دانشگاه در بین 100 دانشگاه برتر جا خوش کرده‌اند. در این میان، دانشگاه یونسی با رتبه 11، بالاترین رده را در این کشور دارد. 31 دانشگاه نیز امسال در رتبه‌بندی‌ها ارتقا یافته‌اند. دانشگاه ملی علوم و فناوری سئول با 86 رتبه صعود به رده 283، بالاترین جهش را داشته است. این موضوع همراه با اینکه سئول توسط QS به‌عنوان بهترین شهر دانشجویی شناخته شده، کره جنوبی را به قطب منطقه‌ای برای آموزش عالی تبدیل کرده است. 

افت جایگاه 29 دانشگاه ایرانی در QS آسیایی
در جدیدترین رتبه‌بندی آسیایی امسال، 48 دانشگاه برتر ایران حضور دارند که در مقایسه با 32 دانشگاه برتر کشور در سال گذشته، 16 دانشگاه در این رتبه‌بندی افزوده شده است. بررسی رتبه‌بندی نشان می‌دهد 29 دانشگاه با تنزل رتبه مواجه شده‌اند و تنها 3 دانشگاه صعود کرده و ارتقای رتبه پیدا کرده‌اند. در این بین، دانشگاه صنعتی خواجه نصیر طوسی با ارتقای 103 پله‌ای به رده 287 در رده‌بندی امسال رسیده است. همچنین دانشگاه یزد با 4 رده تنزل به جایگاه 665 کمترین میزان افت رتبه و دانشگاه علمی کاربردی با کاهش حدود 500 رده‌ای به جایگاه 1500 - 1401 تنزل یافته است.  

دانشگاه تهران؛ تنها ایرانی در 100‌ دانشگاه برتر آسیا
در میان دانشگاه‌های برتر ایران در منطقه آسیا، دانشگاه تهران مانند سال گذشته برترین دانشگاه ایران شد؛ اما با کاهش 6 رتبه‌ای به رده 93 آسیا رسیده است. بعد از آن، دانشگاه صنعتی شریف که یکی از دانشگاه‌های زیر رتبه 100 ایران به شمار می‌رود با کاهش 27 رتبه‌ای به رده 124 آسیا رسید. دانشگاه صنعتی امیرکبیر هم با افت 25 رتبه‌ای در جایگاه 169 منطقه آسیا قرار گرفت. دانشگاه علم و صنعت هم با نزول 21 رده‌ای به رتبه 172 منطقه رسید. اما در میان دانشگاه‌های تنزل رتبه یافته در رده‌بندی امسال QS، علاوه‌بر دانشگاه خواجه نصیر طوسی، دانشگاه تبریز و شهید بهشتی هر کدام با 13 و 20 رتبه صعود به رده‌های 212 و 214 آسیا دست یافتند. 

اوضاع ایرانی‌ها بین دانشگاه‌های آسیای جنوبی چگونه است؟
در رده‌بندی QS 2026، برترین دانشگاه‌های مناطق مختلف آسیا نیز به طور جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرند. ایران با توجه به قرار گرفتن در منطقه آسیای جنوبی، جایگاه ویژه‌ای در میان برترین‌های دانشگاهی این منطقه از آن خود دارد. در این میان، دانشگاه تهران در منطقه آسیای جنوبی در رده‌بندی 2026 رتبه 9 را از آن خود کرده است که نسبت به سال گذشته یک رده ارتقا نشان می‌دهد. اما دانشگاه صنعتی شریف با افت 3 پله‌ای در رده 14 این منطقه جا خوش کرده است. دانشگاه صنعتی امیرکبیر هم با افت 7 رتبه‌ای به رده 27 و دانشگاه علم و صنعت ایران با افت 5 رتبه‌ای به رده 28 رسیده است؛ اما در این بین، دانشگاه تبریز و دانشگاه شهید بهشتی هر کدام با ارتقای 8 پله‌ای به ترتیب به جایگاه 38 و 40 دست یافتند. درمجموع، 26 دانشگاه برتر ایران هم با کاهش رتبه مواجه شده‌اند و در این بین، دانشگاه علمی کاربردی با افت 162 پله‌ای در رده 454 قرار گرفته است. بیشترین ارتقای رتبه دانشگاهی در منطقه آسیای جنوبی هم با بهبود 36 پله‌ای از آن دانشگاه صنعتی خواجه نصیر طوسی شده و در جایگاه 65 قرار گرفته است. همچنین تنها 5 دانشگاه با ارتقای رتبه در میان دانشگاه‌های برتر منطقه آسیای جنوبی مواجه شده‌اند.