مریم فضائلی، خبرنگار گروه فرهنگ: در سالهای اخیر، رفتار کاربران ایرانی در تماشای محتوای ویدئویی دستخوش تغییرات چشمگیری شده است. کاربر امروز بیش از هر زمان دیگری به دنبال محتوای باکیفیت و متناسب با سلیقه خود است؛ گاهی ساعتها وقتش را صرف تماشای سریالها و تولیدات پلتفرمها میکند و گاهی هم بیحوصله از کنارشان عبور میکند. همین تغییر در عادت مصرف باعث شده پلتفرمهای نمایش آنلاین (VOD) به یکی از ارکان اصلی سرگرمی روزمره کاربران تبدیل شوند. در این میان، جریانهای تبلیغاتی، چه طبیعی و چه هدایتشده نیز میتوانند در انتخاب و مصرف محتوای کاربران نقش تعیینکنندهای داشته باشند؛ موضوعی که رقابت میان پلتفرمها برای جلبتوجه مخاطب را داغتر از همیشه کرده است. سرویسهایی مانند فیلیمو، نماوا، فیلمنت و دیگر پلتفرمهای مشابه، هرکدام در تلاش هستند تا سهم بیشتری از این بازار روبه گسترش را به خود اختصاص دهند.
در چنین فضایی، رقابت میان پلتفرمهای VOD برای جذب و حفظ مخاطب به نقطه حساسی میرسد. هر پلتفرم با سرمایهگذاری روی تولیدات اختصاصی، چهرههای محبوب و تبلیغات گسترده، در پی تثبیت جایگاه خود در بازار است. بازاری که از بیرون شاید وسوسهانگیز و پرسود به نظر برسد؛ اما تجربه نشان داده ورود به آن تضمینی برای موفقیت نیست. حتی با بودجههای قابلتوجه و آثار پرهزینه هم احتمال شکست بیشتر از پیروزی است. بااینحال، در غیاب شفافیت و سکوت پلتفرمها درباره آمار واقعی تماشا و کاربران، اعدادی چون میزان نصب، بازدید و کاربران فعال، به تنها شاخصهای موجود برای سنجش عملکرد آنها تبدیل شدهاند؛ اعدادی که هر پلتفرم روایت خاص خود را از آن ارائه میدهد و تصویر متفاوتی از جایگاهش در بازار نمایش آنلاین ترسیم میکند. در این گزارش به سراغ میزان نصب و کاربران فعال هر پلتفرم رفتیم. اطلاعات و ارقام این گزارش اطلاعات ثبت شده خود پلتفرمهاست.
تعداد نصب
فیلیمو خود را بزرگترین پلتفرم شبکه نمایش خانگی در ایران میداند و معتقد است با در اختیار داشتن حدود ۷۰ درصد از سهم بازار، صدرنشین پلتفرمهای VOD است. اگر معیار را تعداد نصب در نظر بگیریم، فیلیمو با بیش از ۱۵ میلیون نصب روی دستگاههای کاربران، در جایگاه نخست قرار دارد. پس از آن، نماوا با حدود 9 میلیون نصب در رتبه دوم قرار میگیرد. البته وضعیت نماوا کمی متفاوت است؛ چراکه بخشی از مخاطبانش از طریق روبیکا و اینترنت شاتل به محتوای این پلتفرم دسترسی دارند، آن هم بدون نیاز به پرداخت حق اشتراک. طبق دادههای منتشرشده، در بستر شاتل حدود ۱۰ میلیون کاربر به نماوا دسترسی دارند که از این میان ۵ میلیون نفر بهعنوان کاربر فعال شناخته میشوند. در روبیکا نیز مجموع کاربران نماوا ۲۲ میلیون نفر اعلام شده که از میان آنها ۱۲ میلیون کاربر فعال هستند. این تنوع در مسیرهای دسترسی، تفسیر دقیق آمار کاربران نماوا را کمی پیچیدهتر میکند.
در سوی دیگر، فیلمنت خود را نخستین سامانه نمایش درخواستی (VOD) در ایران میداند. پلتفرمی که فعالیتش را در روزگاری آغاز کرد که صنعت نمایش خانگی هنوز بهصورت سنتی و با فروش DVD پیش میرفت. به گفته این پلتفرم، آغاز جدی حضورش در فضای آنلاین با پخش سریال «شهرزاد» رقم خورد؛ مجموعهای که مسیر تازهای برای توزیع محتوای ویدئویی در کشور گشود. فیلمنت در دادههای منتشرشده از عملکرد خود، روندی روبهرشد را از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ نشان میدهد. این پلتفرم در سال ۱۴۰۳ بیش از ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار نصب را ثبت کرده است؛ عددی که نسبت به سالهای گذشته رشد قابلتوجهی دارد و بیانگر تلاش این پلتفرم برای بازگشت جدی به میدان رقابت است. بااینحال، فیلمنت همچنان فاصله محسوسی با دو رقیب بزرگتر خود، فیلیمو و نماوا دارد.
کاربر فعال؛ بهترین راه تبلیغ برای پلتفرمها
اهمیت کاربر فعال حتی از تعداد نصبها هم بیشتر است. زیرا تنها کاربران وفادار هستند که میتوانند جریان اثرگذاری برای پلتفرم و تولیدات آن ایجاد کنند. درواقع، مؤثرترین روش تبلیغاتی برای هر پلتفرم، همین کاربران فعال هستند. کسانی که اگر محتوایی با سلیقه و علاقهشان همخوانی داشته باشد آن را مشاهده میکنند و به دیگران نیز معرفی میکنند. بااینحال، نکته مهم این است که اعداد و ارقام ارائه شده، طبق اعلام خود پلتفرمهاست. همانطور که گفتیم، ما امکان راستیآزمایی آنها را نداریم و این آمارها میتواند بسته به نوع محتوا و زمان پخش، بالا و پایین شود.
یکی از عوامل کلیدی در جذب کاربران فعال، کنداکتور پلتفرم است. بهندرت پیش میآید کاربری برای محتوایی که کیفیت آن را نمیداند، اشتراک خریداری کند؛ اما اگر یک پلتفرم کنداکتور متنوع و جذابی ارائه دهد، شامل برنامههایی در ژانرهای مختلف مانند فیلم و سریال، رئالیتیشو، تاکشو و...، احتمال جذب کاربران فعال بهطور چشمگیری افزایش مییابد. برای مثال، پلتفرم فیلیمو تلاش میکند تنوع ژانری را در محتوای خود رعایت کند: در حال حاضر دو سریال، یک گیمشو، دو تاکشو و یک برنامه اپیزودی کمدی دارد. در مقابل، نماوا پس از سریال «سووشون»، دیگر سریال جدیدی ارائه نکرده و عمدتاً روی یک برنامه اپیزودی تمرکز کرده که با محتواهای وایرال کاربران را در فضای مجازی سرگرم میکند؛ یعنی درنهایت آورده خاصی برای این پلتفرم ندارد. پلتفرم فیلمنت نیز از چند سال پیش خودش را بهنوعی ریبرندینگ کرد و در حال حاضر کنداکتور خود را بهگونهای طراحی کرده که شامل ترکیبی از سریالها، فیلمها و رئالیتیشوها باشد و تنوع محتوایی داشته باشد. درنتیجه، موفقیت یک پلتفرم نه صرفاً به تعداد نصبها، بلکه به کیفیت و تنوع محتوا و وفاداری کاربران فعال بستگی دارد. همان کاربرانی که محتوای موردعلاقهشان را دنبال میکنند و بهنوعی خودشان، بهترین سفیران تبلیغاتی پلتفرم محسوب میشوند.
.gif?v=0)
