ندا اظهری، مترجم: هر ساله یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای فناوری و هوش مصنوعی جهان با عنوان «جیتکس» در مرکز تجارت جهانی دبی و بندر دبی برگزار ‌می‌شود. امسال هم چهل‌وپنجمین دوره «جیتکس » از 13 اکتبر آغاز به کار کرده و تا 17 اکتبر در حال برگزای است. این رویداد طی سال‌‌ها توانسته بار دیگر جایگاه دبی را به‌عنوان یک نیروگاه جهانی نوآوری، کارآفرینی و تحول دیجیتال مورد تأیید قرار دهد. آنچه در سال 1981 به‌عنوان یک نمایشگاه کوچک با 46 شرکت‌کننده و 3 هزار بازدیدکننده آغاز شد، امروز به بزرگ‌ترین رویداد فناوری و استارتاپی جهان تبدیل شده و جامعه فناوری جهانی را در مقیاسی که پیش‌تر در منطقه دیده نشده بود، گرد هم ‌می‌آورد. در نمایشگاه امسال بیش از 6500 غرفه‌دار، 1800 استارتاپ و 1200 سرمایه‌گذار از بیش از 180 کشور گرد هم آمده‌اند. در این نمایشگاه، شماری از دانشمندان هوش مصنوعی، پیش‌گامان عرصه رباتیک، رؤسای امنیت سایبری، سرمایه‌گذاران خطرپذیر و رهبران دولتی حضور دارند.

فناوری‌‌های نمایشگاه امسال بیشتر حول محور هوش مصنوعی، محاسبات کوانتومی، زیست فناوری، فناوری پایدار، مراکز داده سبز و تحرک‌پذیری است که منعکس‌کننده نیروهای کلیدی شکل‌‌دهنده انقلاب صنعتی چهارم هستند. در این رویداد، بزرگ‌ترین شرکت‌‌های فناوری جهان از قبیل مایکروسافت، گوگل، IBM، خدمات وب آمازون، هوآوی، دل، AMD و علی‌بابا کلود، از پیشرفت‌‌های خود در محاسبات ابری، هوش مصنوعی و زیرساخت هوش مصنوعی رونمایی کرده‌اند، درحالی‌که شرکت‌‌‌های نوظهوری چون سربراس، دیتاداگ، تن‌استورنت و کوآلکام، با نوآوری‌‌‌های محاسباتی نسل بعدی به این مجموعه ‌می‌پیوندند. امسال تمرکز اصلی «جیتکس 2025» روی هوش مصنوعی فیزیکی و نوآوری‌‌های نیمه‌رساناهاست؛ چرا که کشورها برای تقویت حاکمیت فناوری و قدرت محاسباتی با یکدیگر رقابت ‌می‌کنند. یکی از ارکان اصلی این رویداد، غرفه دولت دیجیتال دبی است که مدل‌‌‌های پیشرفته حکمرانی مبتنی بر هوش مصنوعی، خدمات شهر هوشمند و ابتکارات ادغام دیجیتال را به نمایش گذاشته‌اند. این غرفه با حضور 50 نهاد دولتی و خصوصی، نشان ‌می‌دهد که چگونه تحول دیجیتال به افزایش رقابت جهانی و تجربه شهروندی دبی کمک ‌می‌کند. این غرفه با دربرگیری خدمات بدون کاغذ و تجزیه و تحلیل‌‌های پیش‌بینی‌کننده گرفته تا مدیریت شهری مبتنی بر بلاک‌چین، منعکس‌کننده چشم‌انداز دبی برای ساخت چابک‌ترین دولت دیجیتال جهان است.

گزارش کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (UNCTAD) پیش‌بینی کرده بازار جهانی هوش مصنوعی تا سال 2033 به 4 هزار و 800 میلیارد دلار برسد، درحالی‌که انتظار ‌می‌رود هزینه‌‌های جهانی فناوری اطلاعات در سال 2025 به 5 هزار میلیارد دلار برسد که این رقم به رهبری زیرساخت‌‌های هوش مصنوعی، امنیت سایبری و مدیریت داده‌ خواهد بود. در این زمینه، «جیتکس» به بستری ضروری برای فناوری‌‌ها، مشارکت‌‌ها و چهارچوب‌‌های سیاستی تبدیل شده است که دهه آینده نوآوری را تعریف می‌کنند. همچنین در رویداد Expand North Star که در بندر دبی و به همت اتاق اقتصاد دیجیتال دبی برگزار ‌می‌شود، به‌عنوان بزرگ‌ترین گردهمایی استارتاپ‌‌‌ها و سرمایه‌‌گذاران جهان شناخته ‌می‌شود و بنیانگذاران و صندوق‌‌‌های سرمایه‌‌گذاری بیش از 100 کشور را به هم متصل کرده و میلیاردها دلار جریان معاملات بالقوه را در بخش‌‌‌های پیشرو؛ از فین‌تک، فناوری سلامت و فناوری فضایی گرفته تا فناوری آب و هوا و فناوری عمیق، تسهیل ‌می‌کند. طبق داده‌‌هایی که در سایت «جیتکس» عنوان شده، ایران در رویداد «جیتکس 2025» 12 غرفه دارد که 6 غرفه به شرکت‌‌های ایرانی و مابقی غرفه‌‌ها به سازمان‌‌ها، کنوانسیون‌‌ها و غیره اختصاص یافته است. درحالی‌که جیتکس از حضور 12 شرکت ایرانی در رویداد امسال خبر ‌می‌دهد، رسانه‌‌های داخلی تنها به حضور یک شرکت در این رویداد اشاره کرده‌اند.

هوش مصنوعی عامل مایکروسافت

مایکروسافت به‌عنوان یکی از فعالان حوزه هوش مصنوعی، سیستم‌‌های هوش مصنوعی خودکار را ارائه داده است که چگونگی عملکرد سازمان‌‌‌ها و جوامع را متحول و آنها را قادر ‌می‌کند تا در کنار همکاری با مردم برای دستیابی به اهداف مشترک، به طور مستقل برنامه‌ریزی، استدلال و عمل کنند. هوش مصنوعی عامل، مرحله بعدی تحول دیجیتال را نشان می‌دهد؛ مرحله‌ای که به سازمان‌‌ها امکان ‌می‌دهد به طور مستقل از بینش به عمل برسند. درواقع، عامل‌‌های هوش مصنوعی ‌می‌توانند مجموعه داده‌‌های پیچیده را تجزیه و تحلیل کرده و دید وسیع‌تری به مدیران دولتی داده و توصیه‌‌های دقیق‌تری به آنها داشته باشند تا بتوانند راحت‌تر مدیریت کرده و با بهبود خدمات ارائه‌شده، تصمیمات هوشمندتری اتخاذ کنند. 

سیستم کوانتو‌میIBM

شرکت IBM در «جیتکس» امسال دو سیستم کوانتو‌می خود را به نمایش گذاشته و تأکید ‌می‌کند که چگونه محاسبات کوانتو‌می به مقابله با مشکلات در مقیاس آینده کمک خواهد کرد. این شرکت نخستین Quantum System Two اروپا را که پیشرفته ترین کامپیوتر کوانتو‌می محسوب ‌می‌شود، در جیتکس رونمایی کرد. قدرت این کامپیوتر کوانتو‌می با یک پردازنده کوانتو‌میHeron  156 کیوبیتی تأمین ‌می شود که یکی از بهترین پردازنده‌‌های کوانتومی است که توسط IBM توسعه یافته است. این سیستم از قابلیت‌‌های شبیه‌سازی کلاسیک فراتر رفته و به کشف راه‌حل‌‌هایی برای چالش‌‌های پیچیده در حوزه‌‌های طراحی مواد جدید، بهینه‌سازی پردازش‌‌های صنعتی، شبیه‌سازی زیست پزشکی و بهبود الگوریتم‌‌های هوش مصنوعی کمک ‌می‌کند. 

پلتفرم شهر هوشمند

یکی دیگر از فناوری‌‌هایی که در «جیتکس» امسال رونمایی شده، «دبی لایو» (Dubai Live ) به عنوان یک پلتفرم جدید شهر هوشمند است.  در این پلتفرم، از هوش مصنوعی، تجزیه و تحلیل پیش‌ بینی‌‌کننده و مدل‌‌‌های دوقلوی دیجیتال برای اجرای عملیات شهری در زمان واقعی استفاده ‌می‌شود. Dubai Live یک سیستم یکپارچه برای نظارت و کنترل بلادرنگ عملیات مختلف در سراسر امارات است که نظارت زنده بر فعالیت‌‌‌های ساختمانی، از صدور مجوز تا تکمیل و نیز تغییرات برنامه‌ریزی را از طریق رصدخانه برنامه‌‌ریزی شهری ارائه ‌می‌دهد که تجزیه و تحلیل جامع داده‌‌ها از ساختمان‌‌ها، تأسیسات و زیرساخت‌‌ها و نیز تراکم جمعیتی و اقتصادی را ارائه ‌می‌دهد. 

لپ‌تاپ هوش مصنوعی «ایسر»

شرکت «ایسر» هم در رویداد «جیتکس» امسال از لپ‌تاپ هوش مصنوعی خود رونمایی کرد که از پردازنده‌‌های اختصاصی هوش مصنوعی و مجموعه نرم‌افزار اختصاصی هوش مصنوعی در ساخت آن استفاده شده که از هوش مصنوعی روی دستگاه برای پشتیبانی از قابلیت‌‌‌های پیشرفته‌ای مانند ترجمه در لحظه و عملکرد تطبیقی، بدون اتصال به فضای ابری دوردست، بهره ‌می‌برد. درواقع، «ایسر» با ادغام مستقیم هوش مصنوعی در دستگاه‌‌های خود، عملیات تجاری و صنایع را متحول ‌می‌کند. در تولید این لپ‌تاپ، از هوش مصنوعی استفاده شده که به GPU سریع‌تری مجهز بوده و وزن سبک‌تری دارند و هیچ فضایی برای اتصال پورت‌‌ها و باتری در آن تعبیه نشده است. 

پردازنده‌های گرافیکی Instinct

افزایش LLMها و هوش مصنوعی مولد، نیازمند قدرت محاسباتی فوق‌العاده‌ای است و در این میان، AMD به‌عنوان رهبر جهانی در پردازنده‌‌های با کارایی بالا، با پردازنده‌‌های گرافیکی Instinct (GPU) را با عنوان Instinct MI300 و پردازنده‌‌های EPYC خود را در «جیتکس 2025» به این نیاز پاسخ داده است. این تراشه‌‌ها برای پاسخگویی به نیازهای سنگین آموزش هوش مصنوعی، محاسبات با کارایی بالا و استقرار مراکز داده و لبه ساخته شده‌اند، درحالی‌که مصرف انرژی را کارآمد نگه ‌می‌دارند و اطمینان ایجاد ‌می‌کنند که شرکت‌‌‌ها هوش مصنوعی را به طور پایدار گسترش ‌می‌دهند. AMD از کسب‌وکارهایی حمایت ‌می‌کند تا از مراکز داده با مصرف انرژی کارآمد و استنتاج پیشرفته هوش مصنوعی بهره ‌مند شوند. 

پلتفرم شهر هوشمند نسل بعدی

در «جیتکس» امسال، شرکت Presight، پلتفرم Presight IntelliCity (شهر هوشمند) را معرفی ‌می‌کند که یک پلتفرم شهر هوشمند نسل بعدی است و به دولت‌‌‌ها و شهرداری‌‌ها امکان ‌می‌دهد از عملیات پراکنده و واکنشی تا مدیریت شهری یکپارچه، قابل پیش‌بینی و مستقل فاصله بگیرند. این پلتفرم همچنین مجموعه‌‌ای از برنامه‌‌‌های کاربردی هوش مصنوعی در دنیای واقعی را به‌عنوان یک دستیار اطلاعاتی خبری مبتنی بر هوش مصنوعی ارائه ‌می‌دهد. این شرکت به‌عنوان یکی از شرکت‌‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی در قالب این سیستم هوشمند تلاش کرده تا به منظور بالا بردن حاکمیت و تحول دیجیتال، کاربردی واقعی از هوش مصنوعی داشته باشد. 

تراموای بدون ریل 

یکی از شاخص‌ترین ابداعاتی که در جیتکس امسال شاهد آن هستیم، رونمایی از تراموای بدون ریل است که با هدف تسهیل حمل و نقل جاده‌ای دبی طراحی شده است. این تراموا، نسل جدید حمل‌ونقل است که زیرساخت‌‌های ریلی ثابت را کنار ‌می‌گذارد. در این قطار، به جای ریل، از سیستم ناوبری اپتیک، لیدار، GPS و سیستم‌‌های هدایت مبتنی بر دوربین استفاده شده که خطوط اختصاصی را برای حرکت قطار دنبال ‌می‌کند. در آن، روش ردیابی مجازی به کار رفته که نیاز به ریل‌‌های سنتی را از بین ‌می‌برد. این قطارها به عنوان شبکه حمل‌ونقل هوشمند، قرار است در 8 منطقه از دبی مورد استفاده قرار گیرند. 

ربات چهارپای X30

یکی از ربات‌‌هایی که در جیتکس امسال رونمایی شد، ربات چهارپای X30 است که به سیستم حفاظت ضدآب مجهز شده، از ناوبری هوشمند بهره ‌می‌برد. همچنین از دوربین‌‌های حرارتی و دوربین‌‌های ثبت نور مرئی (RGB) در آن استفاده شده است. این ربات در پیمودن زمین‌‌های ناهموار و مناطقی که از دید کمی برخوردارند، مناسب بوده از این رو برای گشت‌زنی در تونل، نجات اضطراری و نقشه‌برداری صنعتی ایدئال است. X30 ‌می‌تواند با زاویه 45 درجه از پله‌‌ها بالا رفته و با اطمینان در فضاهای تنگ یا ناهموار مانور دهد. باتری این ربات در چند دقیقه قابل تعویض بوده و سیستم ادراک یکپارچه این ربات، به آن اجازه ‌می‌دهد در شرایط دشوار، مستقل عمل کند. 

ربات Booster T1

ربات Booster T1، نمونه دیگر از ربات‌‌هایی است که به‌عنوان یکی از ربات‌‌های برجسته، در جیتکس به نمایش درآمده است. این ربات 1.2 متر طول و 30 کیلوگرم وزن دارد. این ربات که برای استقامت و حرکت طراحی شده است، ‌می‌تواند وظایف پیچیده را انجام دهد، پس از افتادن تعادل خود را به دست آورده و به‌راحتی در هر جهتی حرکت کند. Booster T1 دارای 23 درجه آزادی است که برای توسعه پیشرفته‌‌تر ‌می‌توان آن را افزایش داد. این ربات همچنین در مسابقات ربوکاپ 2024 شرکت کرده و در حال حاضر شریک رسمی مسابقات جهانی رباتیک است. این ربات به قابلیت‌‌‌های پیشرفته حسگری و موقعیت‌یابی مجهز است. 

ربات اماراتی Sanad

اماراتی‌‌ها رباتی را به‌عنوان یک دستیار آموزشی مبتنی بر هوش مصنوعی به نام Sanad  طراحی و تولید کرده‌اند که به دانش‌‌آموزان در یادگیری زبان انگلیسی و سایر زبان‌‌ها از طریق برنامه‌‌های شخصی‌سازی‌شده کمک ‌می‌کند. Sanad در زبان عربی به معنای حمایت است و این دقیقا عملکرد اصلی این ربات است که هم از دانش‌آموزان و هم از معلمان حمایت ‌می‌کند. این ربات از یک سیستم توصیه‌گر برای ارائه مطالب آموزشی متناسب با سطح مهارت هر دانش‌آموز استفاده ‌می‌کند. ربات، چگونگی عملکرد هر دانش‌آموز را تجزیه و تحلیل کرده و برنامه را براساس آن تنظیم ‌می‌کند. البته هدف اصلی آن، آموزش زبان به کودکان است.