ندا اظهری، مترجم: دانشگاه‌ها در سال‌های اخیر بیش از هر چیزی به سمت فناوری گرایش پیدا کرده‌اند و تلاش دارند دانشجویان را برای ورود به بازار کار آماده کنند و اساس توانمندی آن‌ها را به‌گونه‌ای پی‌ریزی کنند که بتوانند بعد از فارغ‌التحصیلی وارد بازار کار شوند. در این میان، اهمیت ویژه‌ای که به عرصه فناوری در دانشگاه داده می‌شود باعث شده بسیاری از خروجی‌های دانشگاه‌ها به فکر راه‌اندازی شرکت بیفتند و به‌عنوان کارآفرین وارد بازار کار شوند. همین افزایش خروجی دانشگاه‌ها باعث شکل‌گیری نوعی از رتبه‌بندی جدید در دنیا شده که دانشگاه‌ها را براساس خروجی آن‌ها در حوزه فناوری و نقش آن‌ها در کارآفرینی مورد ارزیابی قرار می‌دهند. در این میان، رده‌بندی دانشگاهی PitchBook 2025 به بررسی برترین دانشگاه‌های دنیا از منظر کارآفرینی پرداخته که کارآفرینی را در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و مدیریت کسب‌وکار (MBA) مورد ارزیابی قرار داده است. این پایگاه، داده‌هایی را برای ادغام و اکتساب، سهام خصوصی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر جمع‌آوری می‌کند و ارائه می‌دهد.

ارزیابی 173 هزار کارآفرین دانشگاهی 
رتبه‌بندی سالانه دانشگاه‌ها در PitchBook، دانشگاه‌ها را طبق فیلترهایی چون ابعاد دانشگاه، مکان و وضعیت بودجه دولتی یا خصوصی، دسته‌بندی و با محاسبه تعداد کارآفرینان فارغ‌التحصیلی مقایسه می‌کند که در یک دهه گذشته سرمایه خطرپذیر جذب کرده‌اند. این رتبه‌بندی براساس تجزیه‌وتحلیل بیش از 173 هزار بنیان‌گذار تحت حمایت VC تهیه شده است. فهرست PitchBook براساس تعداد فارغ‌التحصیلان بنیان‌گذار بین اول ژانویه 2014 و اول سپتامبر 2025 تعیین و اعلام می‌شود. این رده‌بندی همچنین میزان سرمایه‌ای را که بنیان‌گذاران در این بازه زمانی به دست آورده‌اند، مورد ارزیابی قرار می‌دهد. ازآنجا‌که شرکت‌ها می‌توانند بیش از یک بنیان‌گذار داشته باشند و بنیان‌گذاران می‌توانند در چند دانشگاه تحصیل کنند، یک شرکت یا فرد ممکن است برای چند دانشگاه محاسبه شود. دانشگاه‌های آمریکا از جمع 101 دانشگاهی که در این فهرست اعلام شده، 63 دانشگاه را از آن خود کرده‌اند. هند و کانادا هر کدام 8 دانشگاه در این فهرست دارند و پس از آن‌ها رژیم صهیونیستی با 6 دانشگاه و انگلیس و استرالیا هر کدام با 4 دانشگاه حضور دارند. درواقع در این رتبه‌بندی مشخص می‌شود کدام دانشگاه‌ها در سال 2025، بیشترین تعداد بنیان‌گذاران و کارآفرینان کسب‌وکارها را در مقطع کارشناسی تربیت کرده‌اند؟

برکلی با 1804 کارآفرین مقطع کارشناسی اول دنیاست
دانشگاه‌های کالیفرنیا برکلی و استنفورد، امسال هم بار دیگر در صدر فهرست برترین دانشگاه‌های کارآفرین قرار دارند. در این میان دانشگاه‌های هاروارد، پنسیلوانیا و MIT نیز در جمع 5 دانشگاه برتر سال 2025 قرار دارند. طبق آخرین رتبه‌بندی PitchBook، دانشگاه‌هایی که در صدر جدول بخش کارشناسی قرار گرفته‌اند، مشابه دو سال گذشته شامل دانشگاه‌های کالیفرنیا برکلی و استنفورد هستند. فارغ‌التحصیلان این دانشگاه‌ها در مجموع بیش از 170 میلیارد دلار سرمایه جذب کرده‌اند که طی یک دهه گذشته به‌دست‌آمده است. دانشگاه کالیفرنیا برکلی با 1804 فارغ‌التحصیل بنیان‌گذار، 1650 شرکت و حدود 69 میلیارد دلار سرمایه جذب‌شده همچنان در صدر قرار دارد. دانشگاه استنفورد با 1519 فارغ‌التحصیل بنیان‌گذار و 102 میلیارد و 200 میلیون دلار سرمایه جذب‌شده در رتبه دوم قرار دارد. دانشگاه هاروارد با 1355 بنیان‌گذار و 61 میلیارد و 600 میلیون دلار سرمایه جذب‌شده در رتبه سوم قرار دارد.  دانشگاه پنسیلوانیا هم با 1206 بنیان‌گذاری که 1113 شرکت را تأسیس کرده و 120 میلیارد و 400 میلیون دلار کسب درآمد کردند، در رده چهارم جا خوش کرده است. بعد از آن هم دانشگاه MIT با 1131 بنیان‌گذار قرار گرفته که 1019 شرکت را تأسیس کرده و 69 میلیارد و 800 میلیون دلار درآمد به دست آورده‌اند. جایگاه ششمین دانشگاه برتر دنیا از نظر تعداد بنیان‌گذاران فارغ التحصیل در مقطع کارشناسی با 944 کارآفرین به دانشگاه «کرنل» می‌رسد که حدود 903 شرکت را راه‌اندازی کرده و به این واسطه 42 میلیارد و 800 میلیون دلار کسب کرده‌اند. دانشگاه تل‌آویو با 865 بنیان‌گذار و 736 شرکت، 30 میلیارد دلار جذب کرده و رتبه هفتم را به دست آورده است. هشتمین دانشگاه نیز دانشگاه تگزاس، آستین با 850 بنیان‌گذار است که این تعداد کارآفرین، 774 شرکت را راه‌اندازی و 24 میلیارد دلار جذب کرده‌اند. نهمین دانشگاه برتر دانشگاه میشیگان با 845 بنیان‌گذار فارغ‌التحصیل است که این افراد 787 شرکت را تأسیس و درمجموع 20 میلیارد و 200 میلیون دلار را جذب کرده است. رتبه دهمین دانشگاه برتر به مؤسسه فناوری «تخنیون» رژیم صهیونیستی با 783 بنیان‌گذار اختصاص یافته که 671 شرکت را تأسیس کرده و حدود 26 میلیارد و 700 میلیون دلار جذب سرمایه داشته است. 

4 هزار کارآفرین ارشد استنفوردی 3 هزار شرکت راه انداختند
در میان دانشگاه‌های برتر دارنده بیشترین بنیان‌گذاران مقطع کارشناسی‌ارشد در این فهرست نیز مدارس آمریکایی در صدر قرار دارند. با وجود این، دو دانشگاه انگلیسی کمبریج و آکسفورد از جمع 10 دانشگاه برتر پیشی گرفته‌اند که بیانگر قدرت روبه‌رشد دانشگاه‌های بین‌المللی در حوزه کارآفرینی است. دانشگاه استنفورد با 4287 بنیان‌گذار فارغ‌التحصیل، 3286 شرکت را راه‌اندازی کرده‌اند که در یک دهه گذشته 242 میلیارد و 600 میلیون دلار درآمد به دست آورده و بار دیگر، جایگاه نخست را به دست آورد. دانشگاه هاروارد با 3842 بنیان‌گذار فارغ‌التحصیل و 222 میلیارد و 800 میلیون دلار سرمایه جذب‌شده، در رتبه بعدی قرار دارد، درحالی‌که MIT با 2859 بنیان‌گذار فارغ‌التحصیل و 137 میلیارد و 300 میلیون دلار سرمایه جذب‌شده، در رتبه سوم قرار دارد. همچنین دانشگاه کلمبیا با 1920 بنیان‌گذار ارشد که 1701 شرکت راه انداخته‌اند، 61 میلیارد و 200 میلیون دلار جذب سرمایه داشته و جایگاه چهارم را از آن خود کرده است. دانشگاه کالیفرنیا، برکلی که در رده پنجم قرار گرفته، 1893 بنیان‌گذار دارد که درمجموع این تعداد کارآفرین، 1577 شرکت را تأسیس و 129 میلیارد و 400 میلیون دلار جذب سرمایه کرده‌اند. 

هاروارد با 1906 کارآفرین MBA اول شد
در سطح MBA، دانشکده کسب‌وکار هاروارد با 1906 بنیان‌گذار، در رتبه نخست قرار گرفت. این کارآفرینان فارغ التحصیل در MBA به نوبه خود 1757 شرکت ایجاد کرده‌اند که بیش از 84 میلیارد و 600 میلیون دلار جذب سرمایه کردند. دانشکده کسب‌وکار استنفورد با 1196 بنیان‌گذار MBA حدود 1088 شرکت تأسیس کرده و 115 میلیارد و 100 میلیون دلار جذب سرمایه داشته و در رتبه دوم فهرست MBA قرار گرفته است. مدرسه «وارتون» دانشگاه پنسیلوانیا نیز با 1153 بنیان‌گذار و 45 میلیارد و 500 میلیون دلار جذب سرمایه، در رتبه سوم قرار دارد. مدرسه INSEAD با 922 بنیان‌گذاری که توانسته‌اند 855 شرکت را راه‌اندازی کنند و 21 میلیارد و 500 میلیون دلار کسب کنند، در رده چهارم قرار گرفته است. همچنین دانشگاه کلمبیا با 835 بنیان‌گذاری که توانسته‌اند 780 شرکت را راه‌اندازی کنند، موفق به جذب 26 میلیارد و 600 میلیون دلار شده و در جایگاه پنجم قرار گرفته است.

درآمد استنفوردی‌ها از هاروارد پیشی گرفت
پردرآمدترین شرکت هاروارد یعنی «نورث‌ولت» با درآمد حدود 7 میلیارددلاری است که مانند سال گذشته تغییری نکرده است. شرکت‌های «گوجک» با جذب سرمایه 5 میلیارد و 500 میلیون‌دلاری و «جنریت» با جذب سرمایه 4 میلیارد و 300 میلیون‌دلاری به جمع سه شرکت برتر این رتبه‌بندی راه یافتند. در حالی که مدرسه کسب‌وکار هاروارد (HBS) با تعداد بالای کارآفرینان خود در صدر قرار دارد، دانشگاه استنفورد با کسب درآمدی بالاتر حدود 115 میلیارد و 100 میلیون‌دلاری، هاروارد و سایر شرکت‌ها را شکست داده است. در فهرست برترین بنیان‌گذاران و کارآفرینان MBA، استنفورد به دلیل حضور OpenAI مورد تقدیر قرار گرفته، اگرچه سم آلتمن بنیان‌گذار این شرکت، پیش از ترک تحصیل در دانشگاه، در رشته علوم کامپیوتر تحصیل می‌کرد. این شرکت از زمان تأسیس خود در سال 2015 حدود 60 میلیارد دلار جذب سرمایه داشته که تقریباً 50 میلیارد دلار بیشتر از مجموع 10 میلیارد و 300 میلیون دلار در 10 سال گذشته بوده است. در مجموع، کارآفرینان MBA استنفورد با راه‌اندازی 1088 شرکت، 115 میلیارد و 100 میلیون دلار جذب سرمایه داشته‌اند. مدرسه «وارتون» دانشگاه پنسیلوانیا در MBA با 45 میلیارد و 500 میلیون دلار، سومین شرکت پردرآمد را از آن خود کرد. شرکت زیست‌فناوری Resilience که توسط یکی از فارغ‌التحصیلان تأسیس شده، در صدر این گروه قرار دارد که طی یک دهه 2 میلیارد و 400 میلیون دلار جمع‌آوری کرده است. طبق این گزارش، دانشکده «مدیریت کلوگ» دانشگاه «نورث وسترن» که در سال جاری برای اولین‌بار در رتبه‌بندی ترکیبی بهترین بنیان‌گذاران MBA در آمریکا قرار گرفت، رتبه 6 را در بین دانشگاه‌های جهان از نظر تعداد بنیان‌گذاران و کارآفرینان MBA از آن خود کرد که 815 بنیان‌گذار MBA، 780 شرکت و درآمد 21 میلیارد و 100 میلیون‌دلاری را در یک دهه گذشته به خود اختصاص داده است. دانشگاه استنفورد هم در رتبه‌بندی ترکیبی این پایگاه و هم در فهرست 2025 برای بنیان‌گذاران MBA رتبه دوم را کسب کرده است. مدرسه کسب‌وکار INSEAD فرانسه با 922 بنیان‌گذار، 855 شرکت و 21 میلیارد و 500 میلیون دلار جذب سرمایه، رتبه چهارم را در این فهرست کسب کرده‌اند. این مدرسه در آخرین رتبه‌بندی ترکیبی MBA مؤسسه P&Q برای مدارس کسب‌وکار بین‌المللی، در صدر فهرست MBA قرار گرفت. مدارس آمریکایی با 30 دانشگاه از جمع 50 دانشگاه ارزیابی شده، در صدر فهرست MBA قرار دارند که یک دانشگاه کمتر از تعداد مدارس آمریکایی در فهرست سال گذشته بوده است. از میان پنج کشور کانادا، چین، فرانسه، هند و انگلیس، هر کدام سه دانشگاه در این فهرست دارند. 

درآمد 47 میلیاردی برکلی از استارتاپ‌ها
دانشگاه کالیفرنیا، برکلی در سال 1868 تأسیس شد و از آن زمان به‌عنوان یک دانشگاه پژوهشی دولتی فعالیت می‌کند. در سال گذشته بیش از 46 هزار دانشجو در این مرکز آموزشی ثبت‌نام کردند که از این میان، بیش از 33 هزار نفر در مقطع کارشناسی و حدود 13 هزار نفر هم در دوره کارشناسی‌ارشد بودند. این دانشگاه برترین دانشگاه دنیا از نظر تعداد استارتاپ‌هایی است که به واسطه سرمایه‌گذاری خطرپذیر تأمین مالی و از سوی فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی به‌عنوان کارآفرین راه‌اندازی شده است. این دانشگاه در سال 2024 هم به‌عنوان برترین دانشگاه دولتی از منظر بنیان‌گذاران استارتاپی شناخته شد. این دانشگاه قریب به 47 میلیارد و 500 میلیون دلار از منبع شرکت‌هایی کسب درآمد کرده که توسط دانشجویان، اعضای هیأت علمی و فارغ‌التحصیلان این دانشگاه راه‌اندازی شده‌اند. درمجموع 1519 اختراع و ابداع فعال از سوی دانشجویان، اعضای هیئت‌علمی و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به ثبت رسیده است. از این رو می‌توان دانشگاه کالیفرنیا برکلی را در تقویت کارآفرینان موفق در دنیا پیشگام دانست، به طوری که استارتاپ‌های موفقی را ایجاد کرده که در حوزه‌های زیست فناوری، انرژی و فناوری‌های پاک، الکترونیک و سخت‌افزار، اطلاعات و فناوری و... فعالیت می‌کنند. 

راه‌اندازی 9 هزار شرکت توسط فارغ‌التحصیلان هاروارد
دانشگاه هاروارد، به‌عنوان قدیمی‌ترین مؤسسه آموزش عالی آمریکاست که در سال 1636 راه‌اندازی شد. کارآفرینی یکی از جذاب‌ترین حوزه‌ها برای فعالیت در این دانشگاه به شمار می‌رود. این دانشگاه بیش از 7 هزار دانشجوی مقطع کارشناسی و بیش از 14 هزار دانشجوی مقطع کارشناسی‌ارشد را در اختیار دارد. در زمانی که کارآفرینی به طور کلی در سطح جهان و به طور خاص در هاروارد یک نیروی رو به رشد است، سرمایه‌گذاری روی بنیان‌گذارانی که تازه فارغ‌التحصیل شده‌اند، مستلزم بودجه‌ای 8 میلیون‌دلاری است. اداره توسعه فناوری هاروارد در سال 2024 از 155 اختراع ثبت‌شده در آمریکا و 14 استارتاپ حاصل از تجاری‌سازی تحقیقات هاروارد حمایت مالی کرد. فارغ‌التحصیلان دانشگاه هاروارد تاکنون 9 هزار و 549 شرکت تأسیس کرده و در مجموع 427 میلیارد دلار را کسب کرده‌اند. در حال حاضر 93 یونیکورن فعال در میان این شرکت‌ها وجود دارد. از زمان شکل‌گیری این شرکت‌های استارتاپی، در سال‌های 2015 و 2014 به ترتیب 652 و 638 شرکت تأسیس شدند که بیشترین تعداد شرکت در این سال‌ها بوده‌اند. بیشترین استارتاپ‌ها در آمریکا با 7116 شرکت و پس از آن هند 422 شرکت تأسیس شدند و بقیه در 113 کشور دیگر پراکنده‌اند.