سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: تصور کنید یک داوطلب جوان، پشت میز پر از جزوههای کنکور نشسته و به آینده فکر میکند. اولین چیزی که ذهنش را مشغول میکند، تصویر دوستانی است که با داشتن مدرک دانشگاهی آن هم از یک دانشگاه معتبر، هنوز دنبال کار میگردند. دغدغه شهریه و فشار مالی به ذهنش میرسد و بلافاصله تصور دوری خانواده و سختیهای زندگی در شهری غریب به نگرانیهایش اضافه میکند. از سوی دیگر مدام میشنود که دانشگاهها آموزششان سنتی است و مهارت واقعی به دانشجو نمیدهند. سؤالات زیادی پشت سر هم ذهن او را مشغول میکند: «کدام دانشگاه راه بهتری برای رسیدن به آرزوهایم است؟» اینجا دقیقاً همان نقطهای است که دانشگاه آزاد به سؤالات و دغدغههای او پاسخ و مسیر را برای او روشن میکند؛ مسیری که تحصیل را از یک جاده پر از ابهام، به جادهای روشن و پر از فرصت تبدیل میکند. در این مسیر، اشتغال نه یک احتمال دور، بلکه برنامهای از همان روز اول است. دغدغه مالی با مجموعهای از وامها، تخفیف شهریه، تسهیلات و طرحهای حمایتی سبک میشود. آموزش، حتی در روزهای بحران یا برای کسانی که امکان حضور ندارند، بدون وقفه ادامه دارد. فرصتی بر اینکه دانشجو درست در شهر و استان خودش درس بخواند، رشتهای انتخاب کند که با نیازهای واقعی منطقه هماهنگ است و حتی پایاننامهاش را برای حل مشکلات همان جامعه بنویسد. در نهایت، دانشگاه آزاد فقط به آموزش نظری بسنده نمیکند؛ بلکه زیستبومی گسترده از سراهای نوآوری، مراکز رشد، آزمایشگاهها، مراکز تحقیقاتی و پژوهشگاه مرکزی ساخته تا هر دانشجو بتواند ایدهاش را پرورش دهد و مهارتهایش را تقویت کند. در این گزارش تلاش کردهایم مسیری که دانشگاه آزاد اسلامی در سالهای اخیر ساخته تا تحصیل برای جوان ایرانی به معنای واقعی «پلی به آینده» باشد را روایت کنیم.
اشتغال خود را تضمین کنید
خیلی از دانشجویان هنگام انتخاب رشته و دانشگاه، نگران آینده شغلی خود هستند. آنها دنبال جایی میگردند که تحصیل تنها محدود به کلاس و کتاب نباشد و بتواند مسیر ورود به بازار کار را برای آنها هموار کند. دانشگاه آزاد این مسیر را با مجموعهای از برنامهها و طرحهای عملی و منسجم به شکلی طبیعی برای دانشجویان فراهم کرده است؛ مسیری که تجربه واقعی صنعت را با یادگیری مهارتهای کاربردی تلفیق میکند و دانشجو را از همان روزهای تحصیل آماده ورود به بازار کار میکند. سهگانه کارورزی- کاربینی و کارآموزی همان قطعهای است که در دانشگاه آزاد به صورت جدی دنبال میشود تا اشتغال دانشجویان را تضمین کند. نمونه آن دانشگاه تعلیم و تربیت است که این زیستبوم در آن شکل گرفته است. تصور کنید دانشجویی تازه وارد دانشگاه شده است، پر از انگیزه و آرزو، اما نگران روزهایی که بعد از فارغالتحصیلی باید وارد بازار کار شود. همان دغدغهای که نسلهای گذشته با آن دست و پنجه نرم کردهاند؛ فارغالتحصیلانی با دانش نظری اما بدون تجربه عملی. دانشگاه آزاد تصمیم گرفت این چرخه را تغییر دهد. الگویی الهامگرفته از آموزش پزشکی را برای دانشکدههای تعلیم و تربیت اسلامی خود پیاده کرد؛ الگویی که به آن «مدل عرصه-پایه» میگویند. در این مدل، دانشجو فقط پشت نیمکتهای کلاس نمینشیند و فقط کتابها را مطالعه نمیکند. او از همان ترمهای ابتدایی، پا به مدارس و مراکز آموزشی واقعی میگذارد، پروژهها و فعالیتهای عملی انجام میدهد و مهارتهای واقعی را تجربه میکند. بنابراین نظام عرصه و پایه اولین ایستگاه در این مسیر است. مشابه مسیر آموزش پزشکی که دانشجویان در بیمارستانها آموزش میبینند، دانشجویان دیگر رشتههای دانشگاه آزاد نیز از همان ترمهای نخست در محیط واقعی کار حضور دارند، پروژهها و چالشهای عملی را تجربه میکنند و مهارتهای کاربردی خود را تقویت میکنند.
طرح پویش این مسیر را کاملتر میکند؛ دانشجویان با یک حامی صنعتی همراه میشوند تا همزمان با تحصیل، مهارتهای واقعی مورد نیاز صنعت را یاد بگیرند. در پایان دوره، آنها آماده ورود مستقیم به همان حوزه هستند و به نوعی اشتغالشان پیش از فارغالتحصیلی توسط همان صنعت تضمین میشود.
برای آنکه این ارتباط ملموستر شود، دانشگاه آزاد رویداد صدرا را طراحی کرده است؛ جایی که دانشجویان و صنعتگران برای اولین بار روبه روی هم قرار میگیرند، تواناییها و نیازهای خود را معرفی میکنند و فرصتهای شغلی واقعی شکل میگیرد. اولین رویداد صدرا در سال ۱۳۹۸ برگزار شد و با حضور ۵۰ شرکت، حدود ۲۰۰ دانشجو معرفی شدند که ۳۷ نفر استخدام شدند. موفقیت این تجربه باعث شد صدرا از آبان ۱۴۰۱ در تمام واحدهای دانشگاهی اجرا شود.
طرح کاربنیان نقطه دیگر این مسیر است. این طرح دانشجویان را وارد محیط واقعی کار میکند تا تجربه عملی کسب کنند و مهارتهای خود را در شرایط واقعی بسنجند. این روش باعث میشود دانشجویان تئوریهای کلاس را در عمل تجربه کنند و توانمندیشان برای ورود به بازار کار به سطح حرفهای برسد.
دانشکدههای مهارت و کارآفرینی نیز مسیر یادگیری دانشجویان را به سمت کارآفرینی و اشتغال مستقل هدایت میکنند. با پشتوانه قانونی و نظامنامه جامع آموزشهای فنی، حرفهای و مهارتی استاندارد شده و رشتهها بهتدریج با نیاز بازار کار همسو میشوند. دانشجویان این دانشکدهها میتوانند با اعتمادبهنفس وارد صنعت یا راهاندازی کسبوکار شوند و مهارتهای خود را در مسیر شغلی به کار گیرند.
با این شبکه منسجم از طرحها، دانشگاه آزاد تحصیل را به یک مسیر کامل از یادگیری تا اشتغال و کارآفرینی تبدیل کرده و فارغالتحصیلان را آماده و توانمند برای بازار کار میکند.
آموزش بدون وقفه چه حضوری، چه مجازی
دانشجو امروز دنبال دانشگاهی است که فقط روی نیمکت کلاس و ساعتهای محدود درس خلاصه نشود؛ او میخواهد یادگیریاش پویا، منعطف و همراه با مهارتهای دیجیتال باشد. درست به همین دلیل، دانشگاه آزاد آموزش ترکیبی را راهاندازی کرد؛ مدلی که حضور در کلاس را با امکانات فضای آنلاین ترکیب میکند. از بهمن ۱۴۰۱، دروس زبان انگلیسی در مقاطع کاردانی و کارشناسی به همین شیوه ارائه شدند. این طرح به دانشجویان کمک میکند تا همزمان با آموزش حضوری در بسترهای آنلاین هم مهارتهای دیجیتال و زبانی خود را ارتقا دهند. نتیجه این است که نسلی مجهز به سواد مجازی تربیت میشود که میتواند نرمافزار طراحی کند، پروژههای عملی انجام دهد و مهارتهایی بیاموزد که بازار کار به آن نیاز دارد.
اما نقطه قوت دانشگاه آزاد فقط در توسعه مهارتها نیست؛ بلکه در تداوم آموزش حتی در شرایط خاص است. تجربه کرونا نشان داد این دانشگاه میتواند در کوتاهترین زمان، آموزش را به فضای آنلاین منتقل کند و اجازه ندهد حتی یک ترم تحصیلی از دست برود. همین اتفاق در جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل هم تکرار شد؛ وقتی بسیاری نگران توقف آموزش بودند، دانشگاه آزاد با استفاده از فناوری مسیر یادگیری دانشجویان را بیوقفه ادامه داد. این تعهد به آموزش پیوسته فقط به بحرانها محدود نمیشود. برای آن دسته از دانشجویانی که امکان حضور فیزیکی در دانشگاه را ندارند، واحد الکترونیکی دانشگاه آزاد طراحی شده است؛ واحدی که تمام مراحل تحصیل را به صورت مجازی در اختیار دانشجو قرار میدهد و کیفیتی برابر با آموزش حضوری دارد. در نهایت، نوآورانهترین گام دانشگاه برای تحقق عدالت آموزشی راهاندازی سامانه کاتب در اسفند ۱۴۰۱ بود. این سامانه که نام کاملش «کلاس استاندارد تکمیلی برنامهریزی درسی» است، با هدف دسترسی برابر همه دانشجویان به محتوای باکیفیت ایجاد شد. پیشتر اختلاف سطح محتوای آموزشی در واحدهای مختلف فرصتهای نابرابری برای دانشجویان ایجاد میکرد. حالا با کاتب هر دانشجو میتواند یک درس پایه را با تدریس چند استاد مختلف ببیند و حتی از شیوههای نوینی مثل رویکردهای مبتنی بر هوش مصنوعی بهره ببرد. تاکنون دهها درس از رشتههای علوم پایه، مهندسی، کشاورزی، علوم انسانی، هنر و پزشکی در کاتب بارگذاری شده و در دسترس همه دانشجویان قرار گرفته است. به این ترتیب آموزش در دانشگاه آزاد فقط یک روند عادی دانشگاهی نیست؛ بلکه مسیری است پیوسته، منعطف و پایدار. چه در شرایط عادی، چه در بحرانهای جهانی و چه برای کسانی که امکان حضور فیزیکی ندارند، دانشگاه آزاد تضمین میکند یادگیری هیچگاه متوقف نشود.
راهحلهای عملیاتی برای پاسخ به دغدغههای مالی
برای بسیاری از دانشجویان، نگرانی از هزینههای تحصیل و شهریه یکی از بزرگترین موانع ادامه مسیر آموزشی است. خیلیها بهخاطر فشار مالی، حتی در فکر ترک تحصیلند. دانشگاه آزاد با درک این دغدغه، شرایطی فراهم کرده است که دانشجویان بتوانند بدون نگرانی از مسائل مالی، تمرکز خود را روی یادگیری و رشد مهارتها بگذارند. یکی از ابزارهای اصلی، انواع وامهاست که به شکل متنوع طراحی شدهاند تا هر دانشجو بر اساس شرایط و توان بازپرداخت خود بهترین گزینه را انتخاب کند. دانشجویی که میخواهد بازپرداخت سریع داشته باشد، میتواند از وام کوتاهمدت استفاده کند و کسانی که در مقاطع تحصیلات تکمیلی یا رشتههای پزشکی تحصیل میکنند، میتوانند از تسهیلات میانمدت یا بلندمدت بهرهمند شوند. این تسهیلات در سامانه آموزشیار و داشبورد شخصی دانشجویان قابل مشاهده و انتخاب است و دانشجو بدون مراحل پیچیده، گزینه مناسب خود را انتخاب میکند.
سقف وامها نیز بر اساس مقطع تحصیلی متفاوت است؛ برای کاردانی و کارشناسی تا ۲۵ میلیون تومان، کارشناسی ارشد تا ۶۰ میلیون تومان و دکتری تا ۱۰۰ میلیون تومان. تسهیلات شهریه به گونهای است که حتی برای مقاطع بالاتر و رشتههای خاص، امکان پرداخت شهریه کل دوره به صورت ترکیبی از تمام گزینههای موجود، از جمله پرداخت اقساطی فراهم شده است. پرداخت اقساطی شهریه فشار مالی دانشجویان را کاهش میدهد و امکان مدیریت راحتتر هزینهها را فراهم میکند. تخفیف شهریه نیز برای بسیاری از گروههای خاص مانند دانشجویان ممتاز، اعضای خانواده دانشگاه، نفرات برتر کنکور و دانشجویان متاهل در نظر گرفته شده است تا بار مالی تحصیل سبکتر شود.
یکی از ابتکارات جذاب دانشگاه پویش داخلی است؛ طرحی که دانشجویان را در فعالیتها و اشتغال پارهوقت دانشگاه مشارکت میدهد و در مقابل تخفیف شهریه دریافت میکنند. این برنامه فرصتی برای کسب تجربه عملی و تعامل با محیط دانشگاه فراهم میکند و همزمان به دانشجو کمک میکند حس تعلق و مشارکت خود را تقویت کند.
تمام این برنامهها با هدف این طراحی شدهاند که دانشجویان دانشگاه آزاد بتوانند بدون دغدغه مالی، روی یادگیری، مهارتآموزی و آمادگی برای آینده تمرکز کنند. دانشگاه آزاد مسیر تحصیل را به گونهای هموار کرده است که هیچ دانشجویی بهخاطر مسائل مالی مجبور به عقبنشینی یا ترک تحصیل نشود و همه بتوانند با آرامش و انگیزه، آینده شغلی و حرفهای خود را بسازند.
فرصتهای بی پایان برای توسعه مهارتها
وقتی دانشجو وارد دانشگاه آزاد میشود، تنها وارد کلاس و درس و امتحان نمیشود؛ بلکه پایش را به دنیایی میگذارد که در آن علم به تجربه، پژوهش به عمل و ایده به ثروت تبدیل میشود. دانشگاه آزاد یک زیستبوم بزرگ از فرصتهای یادگیری و مهارتآموزی است که از نخستین روز ورود دانشجو، او را به سمت رشد و خلاقیت سوق میدهد.
اولین ایستگاه در این مسیر، سراهای نوآوری هستند. سراهایی که درست مثل بازارهای قدیمی ایران طراحی شدهاند، با این تفاوت که به جای حجرهداران، شرکتهای فناور و تیمهای نوآور در آنها مستقرند. هر دانشجو میتواند ایدههای خام خود را به این سراها بیاورد و در کنار منتورها، شتابدهندهها و مدارس کسبوکار، آن را پرورش دهد تا به محصولی واقعی و تجاری برسد. حالا تعداد این سراها به 75 مورد رسیده و هر روز هم در حال افزایش است. مراکز رشد هم یکی از مسیرهای توسعه مهارتها است؛ این مراکز همان جایی هستند که ایدهها از روی کاغذ بلند میشوند و به محصول و کسبوکار تبدیل میشوند. کارگاهها، استارتاپ ویکندها و چالشهای فناورانه، فضایی ایجاد میکنند تا دانشجو نهتنها یاد بگیرد، بلکه با دیگر هم فکرانش همکاری کند و تجربه عملی کسب کند. امروز، بیش از 172 مرکز رشد در دانشگاه آزاد فعال است و صدها هسته فناور و شرکت دانشبنیان در دل آنها فعالیت میکنند.
اما همه چیز به نوآوری و کسبوکار ختم نمیشود. بخش دیگری از این زیستبوم را مراکز تحقیقاتی تشکیل میدهند. مراکزی که قلب تپنده پژوهش دانشگاه آزاد هستند و مأموریت دارند به جای تکرار مسیرهای قدیمی، به سراغ حل مسائل واقعی کشور بروند؛ امروز ۲۳۷ مرکز تحقیقاتی فعال در دانشگاه آزاد وجود دارد که دهها مورد از آنها در سطح یک کشوری قرار گرفتهاند و پژوهشهایی انجام میدهند که اثر مستقیم در جامعه دارد.
در کنار این مراکز، آزمایشگاهها و کارگاههای تخصصی دانشگاه آزاد فرصتی استثنایی برای دانشجویان فراهم کردهاند. با بیش از ۷ هزار آزمایشگاه فعال و هزاران دستگاه تخصصی، هیچ ایدهای بدون امکان آزمایش و تجربه باقی نمیماند. در نهایت، ستون تازه نفس و آیندهساز این زیستبوم پژوهشگاه مرکزی دانشگاه آزاد است. پژوهشگاهی که با هدف تحقق «خیزش علمی جدید» ایجاد شد و مأموریت اصلیاش حمایت از طرحهای مرزشکن و نوآورانه است. پژوهشگاه مرکزی درست جایی است که تحقیقات جدیتر و سطح جهانی در آن متمرکز میشوند و حمایتهای مالی و معنوی ویژهای به پژوهشگران تعلق میگیرد.
در دانشگاه آزاد هر دانشجو میتواند به اندازه علاقه و توانایی هایش، فرصتهای تازهای برای یادگیری و تجربه پیدا کند. یکی از مهمترین این فرصتها، فعالیت در تشکلها و انجمن هاست. هر کسی میتواند جایی را متناسب با سلیقه خودش پیدا کند؛ از انجمنهای علمی گرفته تا تشکلهای فرهنگی و کانونهای هنری یا حتی تشکلهای سیاسی.
اما دایره فرصتها خیلی وسیعتر است. دانشگاه آزاد با برگزاری جشنوارههای مثل کرسیهای آزاداندیشی و صنایع خلاق، فضای کشف استعداد و خلاقیت را فراهم کرده است. کرسیهای آزاداندیشی بستری است برای اینکه دانشجویان ایدههایشان را بیان کنند و بیاموزند چگونه از نظرشان دفاع کنند. جشنوارههای صنایع خلاق و چهارگانه جشنوارههای باشگاه رشد استعدادهای هنری و ادبی جوان از شعر و داستان گرفته تا نمایش، هنرهای تجسمی و کارتون به سکویی برای استعدادیابی تبدیل شدهاند. خیلیها از همین جشنوارهها مسیر حرفهای خودشان را پیدا کردهاند.
و اگر پای ورزش به میان بیاید، دانشگاه آزاد باز هم دست پر است. اینجا جایی است که دانشجو میتواند همزمان با درس خواندن، ورزش را هم حرفهای دنبال کند. دانشجو در اینجا میتواند هم در کلاسهای درس بدرخشد و هم روی سکوهای قهرمانی.
به این ترتیب، دانشگاه آزاد فقط مکانی برای تحصیل نیست؛ یک زیستبوم زنده است که در آن دانشجویان میتوانند استعدادهای پنهان خود را کشف کنند، مهارتهای جدید بیاموزند و در مسیرهای گوناگون زندگی، قویتر و آمادهتر قدم بردارند. از ایدههای اولیه در سراهای نوآوری تا شکلگیری کسب وکار در مراکز رشد؛ از پژوهشهای مسئلهمحور در مراکز تحقیقاتی تا آزمون و خطا در آزمایشگاهها؛ و در نهایت انجام پژوهشهای جهانی در پژوهشگاه مرکزی و حضور در جشنوارهها و تشکلها.
امکان تحصیل در محل زندگی و متناسب با بوم منطقه
خیلی از داوطلبان وقتی پای انتخاب دانشگاه به میان میآید، با یک نگرانی جدی روبهرو میشوند؛ اینکه برای تحصیل مجبور شوند از شهر و دیار خود دل بکنند و راهی شهری دیگر شوند. همین جاست که اولین چالشها شروع میشود؛ دوری از خانواده، هزینههای بالای رفت و آمد یا اجاره خوابگاه و خانه، و از همه مهمتر سختیهای فرهنگی برای کسانی که قرار است وارد یک فضای تازه و ناشناخته شوند. خیلی از دختران و حتی پسران به همین دلیل عطای تحصیل را به لقایش میبخشند و رویاهای دانشگاهیشان را نیمهکاره رها میکنند. اما دانشگاه آزاد راه دیگری پیش پای دانشجویان گذاشته است. سیاست دانشگاه در این سالها منحصر به حفظ یا افزایش تعداد واحدهای دانشگاهی در سراسر کشور نبوده و نیست؛ بلکه همه فرایندهای دانشگاه ذیل یک طرح گستردهتر به نام «آمایش و مأموریت گرایی» دنبال میشود. در این طرح، مسئولان دانشگاه آزاد هر استان را بهدقت رصد میکنند تا بفهمند آن منطقه دقیقاً به چه رشتهها و تخصصهایی نیاز دارد. مثلاً در استانی که ظرفیت بالای کشاورزی دارد، رشتههای کشاورزی و صنایع غذایی تقویت میشود. در جایی که صنایع فولاد یا معادن فعال هستند، رشتههای فنی و مهندسی اولویت پیدا میکنند. به این ترتیب، دانشجو نهتنها در شهر خودش میماند، بلکه در رشتهای تحصیل میکند که مستقیماً با آینده شغلی منطقهاش گره خورده است. با این سیاست هم هزینههای رفت و آمد و غم غربت کم میشود، هم دغدغههای فرهنگی و اجتماعی برای خانوادهها از بین میرود و هم دانشجو میداند رشتهای میخواند که آینده شغلیاش را تضمین میکند؛ بهویژه برای دختران این سیاست به معنای یک فرصت واقعی است.
اما داستان اینجا تمام نمیشود. دانشگاه آزاد با سیاستهای آمایشی، یک حلقه دیگر را هم به این زنجیره اضافه کرده است؛ «حل مسائل بومی به دست خود دانشجویان» با طراحی برنامههای علمی. دانشجویان میتوانند از سامانه پژوهشیار دانشگاه آزاد، عنوان پایاننامه و یا رساله خود را از زمینههای پژوهشی یک برنامه علمی انتخاب کنند که متناسب با نیاز منطقهشان باشد. حالا در بسیاری از واحدهای دانشگاه آزاد، دانشجوها پایاننامههایی مینویسند که دقیقاً متناسب با نیاز منطقه است.
به این ترتیب، دانشگاه آزاد نه فقط یک مرکز آموزشی، بلکه به یک موتور محرک برای توسعه محلی تبدیل شده است. دانشجو در کنار خانه خود درس میخواند، هزینه اضافی نمیدهد، در رشتهای تحصیل میکند که با بازار کار منطقه هماهنگ است و در نهایت هم با دانش و تحقیقی که به دست میآورد، گرهای از مشکلات شهر و استانش باز میکند.
.gif?v=0)
