سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با آغاز سال تحصیلی جدید، مجموعه‌ای گسترده و متنوع از تسهیلات مالی و حمایتی را برای دانشجویان خود فراهم کرده است تا مسیر ادامه تحصیل بدون دغدغه‌های مالی امکان‌پذیر شود. آن‌طور که علی رضائی‌پناه، مدیرکل تسهیلات اعتباری، بانکداری دیجیتال و صندوق رفاه دانشجویان دانشگاه آزاد به «فرهیختگان» گفته است، در سال‌های اخیر ساختار صندوق رفاه دانشجویان به‌طور کامل تحول یافته و از حالت محدود منابع داخلی و مراجعه حضوری به فرایند‌های کاملاً سیستمی و آنلاین تبدیل شده است. حالا دانشجویان می‌توانند از طریق سامانه‌های آموزشیار و ساجد به انواع وام‌ها و تسهیلات کوتاه‌مدت و میان‌مدت، وام‌های بانکی با سقف‌های مشخص برای مقاطع مختلف و اعتبارات دولتی بهره‌مند شوند. به گفته او، در سال تحصیلی گذشته بیش از دو و نیم همت صرفاً برای شهریه دانشجویان پرداخت شده و حدود ۲۷۰ هزار دانشجو از این تسهیلات استفاده کرده‌اند. علاوه بر حمایت‌های مالی، دانشگاه آزاد با ارائه بیمه حوادث دانشجویی و بیمه مسئولیت مدنی، امنیت و آرامش خاطر دانشجویان را نیز تضمین کرده است. این اقدامات شامل ارائه وام‌های ویژه مراسم اربعین، حج عمره و وام ازدواج و ایجاد تعاملات با بانک‌های عامل از جمله بانک رسالت، مهر ایران، بانک شهر و بانک ملی است تا دانشجویان بتوانند شهریه خود را به شکل اقساطی و متناسب با شرایط مالی خود پرداخت کنند. رضائی‌پناه می‌گوید هدف اصلی دانشگاه آزاد، ایجاد فرایندی انعطاف‌پذیر و کامل برای پوشش نیاز مالی تمامی دانشجویان در هر رشته و مقطع است تا هیچ دانشجویی به دلیل محدودیت مالی از ادامه تحصیل بازنماند. مشروح گفت‌وگوی «فرهیختگان» با مدیرکل تسهیلات اعتباری، بانکداری دیجیتال و صندوق رفاه دانشجویان دانشگاه آزاد را در ادامه از نظر می‌گذرانید.

درباره تحولات صندوق رفاه دانشگاه آزاد طی سال‌های اخیر توضیح دهید و وضعیت کنونی را با گذشته مقایسه کنید.
ضمن عرض تبریک به‌مناسبت آغاز سال تحصیلی جدید و آرزوی توفیقات روزافزون برای تمامی دانشجویان عزیز، ابتدا لازم می‌دانم از زحمات تمامی همکارانی که طی این سال‌ها برای بهبود وضعیت صندوق رفاه دانشجویان و ارائه خدمات مطلوب به دانشجویان عزیز تلاش کرده‌اند، قدردانی کنم. وظیفه ما ادامه‌دادن مسیر این عزیزان است و همزمان تنوع و بهبودهایی نیز در ساختار صندوق ایجاد شده است.
در سال‌های گذشته، تمرکز اصلی صندوق صرفاً بر اعطای تسهیلات محدود منابع داخلی بود و دانشجویان می‌بایست برای دریافت وام یا کمک مالی به‌صورت حضوری مراجعه می‌کردند. اما در حال حاضر، فرایندها کاملاً سیستمی شده‌اند و دانشجویان در هر لحظه و بدون نیاز به حضور فیزیکی می‌توانند از طریق سامانه‌های ساجد و آموزشیار به تسهیلات دسترسی داشته باشند. با سامانه‌سپاری و استفاده از فناوری نوین در این حوزه، زیرساخت‌های بسیار مناسبی برای ارائه خدمات فراهم شده است.
در سال‌های گذشته تمرکز اصلی تسهیلات بر منابع داخلی دانشگاه و بخشی از اعتبارات اختصاص‌یافته توسط وزارت علوم بود. با توجه به محدودیت منابع و درصد محدودی از شهریه که همواره برای ارائه چنین خدماتی تخصیص می‌یافت، دانشگاه تصمیم گرفت این منابع را در بانک‌های عامل قرار دهد و خدا را شکر با بهره‌گیری از همکاری بانک‌های عامل، این منابع به‌صورت قابل توجهی افزایش یافته و حجم تسهیلات به مراتب بیشتر و در دسترس‌تر شده است.
برای مثال، از یک شهریور ۱۴۰۳ تا پایان تیرماه امسال، بیش از دو و نیم همت تسهیلات صرفاً برای تأمین شهریه دانشجویان پرداخت شد. این رقم نشان‌دهنده تلاش دانشگاه برای تأمین نیاز شهریه دانشجویان است. هدف ما این است که هیچ دانشجویی بدون وام و حمایت مالی، با دغدغه تأمین شهریه مواجه نشود و بتواند با خیال راحت به ادامه تحصیل بپردازد. همچنین تقریباً بالغ بر ۲۷۰ هزار نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد از انواع تسهیلات بهره‌مند شدند.

با توجه به آغاز سال تحصیلی جدید، دانشجویان دانشگاه آزاد از چند نوع و مدل تسهیلات می‌توانند برای پرداخت شهریه خود استفاده کنند؟
شهریه و تسهیلات دانشگاه آزاد اسلامی به‌صورت متنوع طراحی شده است تا دانشجویان بتوانند بر اساس شرایط خود انتخاب کنند. به‌عنوان مثال، دانشجویی که تمایل دارد سریع‌تر بازپرداخت کند، می‌تواند از وام کوتاه‌مدت استفاده کند، بدون اینکه نیاز به ارائه نامه یا انجام مراحل اضافی داشته باشد. در تحصیلات تکمیلی و به‌ویژه رشته‌های پزشکی، شهریه معمولاً بالاتر است و دانشجویان بیشتر به سمت تسهیلات بانکی بلندمدت یا میان‌مدت تمایل دارند. بنابراین نمی‌توانیم یک مدل یکسان برای همه در نظر بگیریم؛ زیرا میزان استفاده هر دانشجو از تسهیلات و توان بازپرداخت او متفاوت است.
تسهیلات طراحی‌شده به‌گونه‌ای است که حتی برای مقاطع بالاتر و رشته‌های خاص، امکان پرداخت شهریه کل دوره به‌صورت ترکیبی از تمام گزینه‌های موجود، از جمله پرداخت اقساطی، فراهم شده است.
تمام این تسهیلات برای تمامی رشته‌ها مهیاست. دو نوع از این تسهیلات مستقیماً در سامانه‌های داخلی وزارت علوم و وام‌های داخلی در بستر آموزشیار قابل مشاهده است، به‌ویژه تسهیلات بانک شهر و مدل‌های اعتباری مشابه. دانشجویان می‌توانند از طریق داشبورد خود، گزینه‌های مربوطه را متناسب با رشته و مقطع مشاهده و انتخاب کنند و سپس ادامه فرایند را طی کنند. تسهیلات وزارتخانه‌های علوم و بهداشت نیز از طریق سامانه‌های موضوعی مربوطه و واحد دانشگاهی در دسترس است تا دانشجویان بتوانند از تمامی گزینه‌ها به‌طور مطلوب بهره‌مند شوند.
در واقع دانشگاه آزاد اسلامی علاوه بر ارائه شهریه با نرخ پایین، تسهیلات ارزان‌قیمت و قرض‌الحسنه نیز در اختیار دانشجویان قرار می‌دهد. در حوزه تأمین شهریه، دانشگاه از سه مسیر اصلی برای ارائه تسهیلات استفاده کرده و آن‌ها را در اختیار دانشجویان قرار می‌دهد.
در سال تحصیلی جاری، دانشگاه آزاد اسلامی سه نوع تسهیلات برای تأمین شهریه دانشجویان در نظر گرفته است که یکی از مهم‌ترین منابع آن، صندوق رفاه دانشجویان دانشگاه است. در این نوع، تسهیلات به‌صورت متناسب با رشته و مقطع تحصیلی تنظیم شده است؛ به‌عنوان نمونه، برای دانشجویان رشته‌های پزشکی شرایط جداگانه‌ای وجود دارد و برای رشته‌های مهندسی، هنر و علوم انسانی نیز متناسب با مقاطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری برنامه‌ریزی شده است. یعنی هر کدام از دانشجویان متناسب با شهریه‌ای که پرداخت می‌کنند، تسهیلات دریافت می‌کنند.
این تسهیلات در دو قالب ارائه می‌شود: تسهیلات کوتاه‌مدت با کارمزد صفر درصد و تسهیلات میان‌مدت با کارمزد دو و نیم درصد. دانشجویان بدون نیاز به انجام مراحل پیچیده می‌توانند وارد سامانه آموزشیار شوند و از طریق داشبورد صندوق رفاه، متناسب با رشته و مقطع تحصیلی خود، یکی از این گزینه‌ها را انتخاب کنند. یعنی دو مسیر به دانشجو نمایش داده می‌شود و او می‌تواند بر حسب نیاز یکی از این مسیرها را انتخاب کند.

روند ثبت و تأیید این تسهیلات چگونه است؟
پس از انتخاب تسهیلات توسط دانشجو در سامانه آموزشیار، درخواست او در واحد دانشگاهی بررسی و تأیید می‌شود و مبلغ در کارنامه مالی دانشجو درج خواهد شد. این مرحله که به‌نوعی فاز نخست محسوب می‌شود، بسیار ساده و در دسترس است. بعد از این مرحله، دانشجو اقساط را به‌صورت ماه‌به‌ماه پرداخت می‌کند.
علاوه بر تسهیلات صندوق رفاه، دانشگاه آزاد اسلامی از طریق تعاملات و تفاهم‌نامه‌هایی که با بانک‌های عامل منعقد کرده، امکان بهره‌مندی از تسهیلات بانکی متنوع را برای دانشجویان فراهم کرده است. به‌عنوان مثال، همکاری‌هایی با بانک رسالت و بانک مهر ایران صورت گرفته و اخیراً نیز توافق‌نامه‌ای مشابه با بانک شهر به امضا رسیده است که این مدل بسیار مشابه همکاری با بانک مهر ایران است و به شکل اعتباری ارائه می‌شود. البته تسهیلات بانک شهر به دلیل نیاز به برخی زیرساخت‌های فنی، طبق برنامه‌ریزی انجام‌شده تا پایان هفته آینده در سامانه آموزشیار بارگذاری خواهد شد تا دانشجویان بتوانند از آن استفاده کنند.

سقف این تسهیلات بانکی چقدر است؟
در حال حاضر، در قالب وام‌های بانک رسالت و بانک مهر ایران، برای مقطع کاردانی و کارشناسی تا سقف ۲۵ میلیون تومان، برای کارشناسی تا ۵۰ میلیون تومان، برای کارشناسی ارشد تا ۶۰ میلیون تومان و برای دکتری نیز تسهیلات ۱۰۰ میلیون تومانی در نظر گرفته شده است.

روند دریافت این وام‌ها به چه شکل است؟
دانشجویان از طریق سامانه ساجد وارد داشبورد خود می‌شوند و اطلاعات لازم را ثبت می‌کنند. سپس درخواست آنان توسط واحد دانشگاهی (بر حسب نیاز واحد دانشگاهی) تأیید و در ادامه توسط سازمان مرکزی دانشگاه نیز نهایی می‌شود. پس از تکمیل این مراحل، پرونده جهت طی فرایندهای بانکی و تکمیل مدارک به بانک عامل ارسال خواهد شد.

گفتید سه نوع تسهیلات برای دانشجویان در نظر گرفته شده است؛ غیر از تسهیلات صندوق رفاه و بانک‌های عامل، چه تسهیلات دیگری برای دانشجویان در نظر گرفته شده است؟
مشابه سنوات گذشته، بخشی از وام‌ها از محل بودجه عمومی دولت تأمین می‌شود. این وام‌ها شامل دانشجویان رشته‌های پزشکی و غیرپزشکی است و سقف اعتبار آن هر ساله از سوی صندوق رفاه وزارتخانه‌های علوم و بهداشت به دانشگاه‌ها ابلاغ می‌شود. بنابراین ما دانشجویان رشته پزشکی و غیرپزشکی را برای دریافت این تسهیلات معرفی می‌کنیم.

چندی پیش در رسانه‌ها به موضوع بلاتکلیفی ۴۴ هزار دانشجو برای دریافت وام اشاره شده بود. برخی گزارش‌ها به پرداخت بخشی از وام‌ها و توقف روند اعطای آن اشاره کرده بودند. توضیح می‌دهید چه اتفاقی افتاد و مسئله به کجا رسید؟
این موضوع مربوط به قراردادی است که سال گذشته در اردیبهشت‌ماه با یکی از بانک‌های عامل منعقد کردیم. هدف این قرارداد، اعطای وام اعتباری به دانشجویان بود. البته روند اجرایی و ایجاد زیرساخت آن کمی زمان‌بر شد، اما خوشبختانه همزمان با آغاز سال تحصیلی گذشته، فرایند اعطای تسهیلات شروع شد. در مجموع حدود ۵۷ هزار دانشجو در سامانه ثبت‌نام کردند و ما نیز این افراد را به بانک عامل طرف قرارداد معرفی کردیم.
تاکنون حدود ۱۳ هزار و خرده‌ای نفر موفق به دریافت وام شده‌اند و مبلغی بالغ بر یک‌هزار و دویست میلیارد تومان پرداخت شده است. قرارداد اولیه ما با یکی از بانک‌های عامل یک‌ساله بود و تا اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ اعتبار داشت. با این حال، به دلیل تغییر مدیریتی در بانک عامل و ثبت‌نام جمعیت دانشجویان در بازه زمانی مشخص، اجرای پروژه از ابتدای نیمسال دوم متوقف شد و علی‌رغم این‌که ما با این بانک قرارداد داشتیم، اما پرداخت وام انجام نشد.
با وجود این، دانشگاه آزاد اسلامی پیگیری‌های مستمر خود را ادامه داده است و در حال مذاکره با بانک‌های موازی برای جایگزینی یا تکمیل این پروژه هستیم. به‌عنوان نمونه، تفاهم‌نامه‌ای با بانک شهر نهایی شده و پیش‌بینی می‌کنیم ظرف دو هفته آینده زیرساخت مربوطه آماده بهره‌برداری شود. بدین ترتیب، در صورتی که بانک عامل نتواند به تعهدات خود عمل کند و دانشجویانی موفق به دریافت وام از این بانک نشوند، می‌توانند از طریق بانک جدید یا سایر بانک‌های در حال مذاکره، تسهیلات خود را دریافت کنند.
هدف ما این است که تسهیلات متنوع و سبد تسهیلاتی که شامل بانک ملی ایران، بانک رسالت، بانک شهر و سایر بانک‌ها می‌شود، کاملاً پوشش‌دهنده نیاز دانشجویان باشد و هیچ نگرانی در این زمینه وجود نداشته باشد.

آقای دکتر، اخیراً برخی از دانشجویان علوم پزشکی نسبت به وضعیت تسهیلات شهریه خود نگرانی‌هایی داشتند. لطفاً توضیح دهید که این دانشجویان چگونه می‌توانند از تسهیلات استفاده کنند و نحوه بازپرداخت آن‌ها چگونه است؟
همان‌طور که پیش‌تر توضیح دادم، تسهیلات دانشگاه آزاد اسلامی بر اساس رشته و مقطع تحصیلی طراحی شده است. به‌عنوان مثال، شهریه دانشجویان پزشکی طبیعتاً بالاتر از رشته‌های علوم انسانی و... است؛ بنابراین، برای این دسته از دانشجویان برنامه‌های ویژه‌ای در نظر گرفته شده است.
برای دانشجویان پزشکی، علاوه بر تسهیلات عادی، تخفیف‌ها و پیشنهادهای خاصی نیز در نظر گرفته شده است. به‌طور مثال، برخی دانشجویان که نمی‌خواهند تسهیلات دریافت کنند، می‌توانند بخشی از شهریه خود را پرداخت کنند و مابقی را از طریق تقسیط در بازه زمانی مشخصی بپردازند. درواقع، مدلی که سال گذشته داشتیم، همان مدل را امسال پیگیری می‌کنیم و مشکلی از این بابت وجود ندارد.
به‌طور کلی، دانشجویان علوم پزشکی می‌توانند از چند مسیر تسهیلات دریافت کنند؛ منابع داخلی دانشگاه، اعتبارات تقسیطی، بودجه عمومی دولت و وزارت بهداشت و همچنین تسهیلات بانکی. هدف ما ایجاد فرایندی است که هر دانشجو در هر مقطعی، حتی در صورت ناتوانی در پرداخت شهریه، بتواند با استفاده از ترکیبی از این وام‌ها و تسهیلات، دوره تحصیلی خود را به‌طور کامل و بدون وقفه طی کند و با موفقیت به پایان برساند.

آیا امکان استفاده دانشجویان دانشگاه آزاد از وام‌های صندوق رفاه وزارت علوم برای سال تحصیلی جاری فراهم خواهد شد؟
سال گذشته ما با محدودیت‌هایی مواجه بودیم. دانشگاه آزاد بیش از یک‌میلیون و چهارصد هزار دانشجو دارد، اما اعتبارات اختصاص‌یافته از سوی وزارت علوم نسبت به این جمعیت بسیار محدود است. البته من نمی‌خواهم بگویم این موضوع تقصیر چه کسی است؛ انتظار ما این است که در صورت تخصیص اعتبارات برای سال تحصیلی جاری، وزارت علوم تناسبی میان سرانه دانشجویی و تعداد دانشجویان دانشگاه آزاد ایجاد کند تا همه بتوانند از این ظرفیت بهره‌مند شوند. این موضوع یک درخواست و انتظار منطقی از مجموعه صندوق رفاه وزارتخانه‌های علوم و بهداشت است تا امکان استفاده از وام‌ها برای تمامی دانشجویان دانشگاه آزاد فراهم شود.

درباره تسهیلات حمایتی هم توضیح می‌دهید؟
بله. علاوه بر تسهیلات شهریه، وام‌های حمایتی متنوعی نیز در اختیار دانشجویان قرار داده شده است. برای نمونه، دانشگاه آزاد اخیراً خوشبختانه توانست ۵ هزار فقره وام ویژه مراسم اربعین پرداخت نماید. مبلغ این وام برای هر نفر شش میلیون تومان بود که به‌صورت قرض‌الحسنه، با بازپرداخت ۱۲ ماهه و بدون کارمزد در اختیار دانشجویان قرار گرفت. همچنین تسهیلاتی برای اعزام به حج عمره و وام ازدواج دانشجویی پیش‌بینی و پرداخت شده است. در حال حاضر نیز زیرساخت‌های مربوط به این نوع تسهیلات از طریق بانک رسالت در حال تکمیل است تا دانشجویان بتوانند راحت‌تر از آن‌ها بهره‌مند شوند. تاکنون، بالغ بر ۱۰۰۰ نفر دانشجو به بانک معرفی شده‌اند.

غیر از وام‌های شهریه، دانشگاه آزاد چه حمایت‌های دیگری برای دانشجویان فراهم کرده است؟
ما مانند سنوات گذشته دو نوع بیمه سراسری برای تمام دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی در نظر گرفته‌ایم؛ نخست «بیمه حوادث دانشجویی» و دوم «بیمه مسئولیت مدنی در قبال آموزش‌گیرندگان». بیمه حوادث شامل تمام دانشجویان ایرانی و غیرایرانی دانشگاه آزاد در سراسر کشور می‌شود و آنان به‌طور ۲۴ساعته و بدون محدودیت جغرافیایی تحت پوشش قرار دارند. در صورت وقوع حادثه ناشی از عوامل خارجی، مدارک و مستندات توسط واحد دانشگاهی تأیید و سپس برای پرداخت خسارت به شرکت بیمه‌گر ارسال می‌شود.

اشاره کردید که بیمه حوادث دانشجویی و بیمه مسئولیت مدنی برای دانشجویان در نظر گرفته شده است. لطفاً درباره پوشش‌های این بیمه‌ها توضیح دهید.
بیمه حوادث دانشجویی شامل سه سطح پوشش است: هزینه‌های درمان، جبران نقص عضو و در بدترین حالت، فوت ناشی از حادثه. امیدواریم هیچ‌گاه به سطح سوم نیاز نباشد، اما این پوشش برای اطمینان خاطر دانشجویان و خانواده‌های آنان پیش‌بینی شده است.
بیمه مسئولیت مدنی در قبال آموزش‌گیرندگان نیز به همین منظور طراحی شده است تا اگر دانشجویی در محیط دانشگاه دچار آسیب شود و مسئولیت متوجه دانشگاه باشد، خسارت از محل این بیمه جبران شود. این بیمه نیز همان سه سطح درمان، نقص عضو و فوت را شامل می‌شود. البته بیمه مازاد درمان همانند کارکنان و اعضای هیأت علمی نیز به‌صورت اختیاری برای دانشجویان در نظر گرفته شده که می‌توانند به همراه اعضای خانواده از این نوع بیمه نیز استفاده نمایند.

اگر نکته‌ای در پایان دارید، بفرمایید.
دانشجویان دانشگاه آزاد از این پس می‌توانند به‌منظور حمایت و تسهیل در پرداخت شهریه، از انواع تسهیلات صندوق رفاه دانشجویان شامل منابع داخلی، تسهیلات دولتی و وام‌های بانکی بهره‌مند شوند. این تسهیلات در بستر سامانه‌های آموزشی دانشگاه، امکان پرداخت اقساطی شهریه را فراهم می‌کند. این اقدام در راستای کمک به دانشجویان برای مدیریت بهتر هزینه‌های تحصیلی و ایجاد شرایطی مطلوب‌تر برای ادامه تحصیل آنان صورت گرفته است؛ بنابراین دانشجویان واجد شرایط قادر خواهند بود از این تسهیلات برای پوشش بخشی یا تمامی هزینه‌های مربوط به شهریه خود بهره‌مند شوند. دانشجویان اگر سؤالی دارند می‌توانند به صندوق رفاه دانشجویان واحدهای آموزشی محل تحصیل خود مراجعه کنند یا از راهنماهایی که بر بستر سامانه‌های دانشگاه بارگذاری شده استفاده و بهره‌برداری کنند.