سعید سیفی، تحلیلگر مسائل راهبردی: بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در مراسم عزاداری شهادت امام رضا(ع)، درست در شرایط پسابحران امنیتی – نظامی اخیر، واجد نکته‌ای استراتژیک بود که فراتر از تیتر‌های روزنامه‌ها، خبرگزاری‌ها و گزاره‌های رایج رسانه‌ای باید دیده شود. اغلب واکنش‌ها، تحلیل‌ها و بازتاب‌ها بر اتحاد مقدس ملت – دولت – نیرو‌های مسلح تمرکز کردند، البته این گزاره در سطح افکار عمومی بسیار مهم، پرکاربرد و قابل‌ فهم است، اما آنچه از منظر راهبردی باید برجسته شود، بازتعریف چهارچوب نزاع ایران و آمریکاست، نزاعی که دیگر صرفاً حول پرونده‌های قابل‌چانه‌زنی نمی‌چرخد، بلکه به سطحی بالاتر، یعنی نزاع بر سر هویت و کرامت ارتقا یافته است. 
این بازتعریف، نقطه عطفی در گفتمان رسمی جمهوری اسلامی محسوب می‌شود، زیرا با یک تغییر مفهومی، مخاطب داخلی و خارجی متوجه می‌شود که دیگر، مسئله اصلی، تحریم‌ها، پرونده هسته‌ای، حقوق بشر یا حتی قدرت و نفوذ منطقه‌ای نیست؛ بلکه اصل نزاع به مطالبه تاریخی آمریکا برای اطاعت‌پذیری ایران بازمی‌گردد. در این چهارچوب، رهبر معظم انقلاب به صراحت فرمودند، کسانی که می‌پندارند، مذاکره با آمریکا مشکلات کشور را حل می‌کند، دچار «ظاهربینی» هستند و واقعیت را نمی‌بینند. 
این گزاره در واقع یک نقطه محوری (Pivot Point) یا به اصطلاح، چرخش گفتمان محسوب می‌شود. زیرا در ادبیات روابط بین‌الملل، اختلافات میان کشور‌ها معمولاً به دو دسته تقسیم می‌شوند: 
1- نزاع‌های موضوعی (Issue-based conflicts) که بر سر موضوعات خاص بوده و با مذاکره و معامله قابل رفع است. 
2- نزاع‌های هویتی (Identity-based conflicts) که ریشه در هویت، کرامت و منزلت ملی یک کشور دارد و ذاتاً غیرقابل‌معامله است. 
رهبر انقلاب در بیانات خود، دقیقاً همین خط تمایز را برجسته کردند. بر اساس این تحلیل، نزاع حدود 46 ساله ایران و آمریکا، نه یک نزاع صرفاً موضوعی بر سر برنامه هسته‌ای، سیاست‌های منطقه‌ای یا حقوق بشر، بلکه نزاعی است هویتی. ایران نمی‌خواهد اطاعت‌پذیر باشد و آمریکا چنین اطاعتی را شرط پایان خصومت می‌داند. البته این مضمون در بیانات سال‌های گذشته حضرت آقا نیز مورد اشاره قرار گرفته و ایشان بار‌ها تأکید داشتند، مشکل آمریکا با اصل جمهوری اسلامی و استقلال ایران است، نه با یک موضوع و پرونده خاص. 
در واقع، از نگاه رهبر معظم انقلاب، دعوت به مذاکره برای حل مشکلات اقتصادی کشور، نه فقط یک تحلیل ساده‌انگارانه بلکه یک خطای بنیادین محسوب می‌شود، زیرا حتی اگر مذاکره‌ای نیز انجام شود، تا زمانی که مطالبه اصلی طرف مقابل، طبق اذعان و اعتراف خودشان، «اطاعت‌پذیری» باشد، هیچ دستاوردی حاصل نخواهد شد. 
این گزاره سه نکته مهم دارد؛
بازتعریف ریشه و کانون تقابل از «مذاکره» به «ماهیت نزاع»؛ در این نگاه، موضوع اصلی اختلاف، فقدان گفت‌وگو یا مذاکره نیست بلکه خودِ نوع رابطه و نسبت قدرت است. یعنی مشکل ایران و آمریکا ریشه در خواست سلطه‌جویانه آمریکا دارد نه در فقدان مذاکره. یا به زبان ساده‌تر، در این نگاه، به جای اینکه گفته شود، اگر مذاکره کنیم، مشکل حل می‌شود، باید گفت حتی با مذاکره هم مشکلی حل نخواهد شد و اصل مسئله باقی خواهد بود زیرا نزاع در سطح هویت، کرامت ملی و استقلال کشور است نه در سطح پرونده‌های قابل معامله مثل هسته‌ای و منطقه‌ای. 
تعیین تکلیف دگراندیشان و حامیان مذاکره مستقیم با شرایط موجود را می‌توان سومین نکته مهم گزاره فوق دانست، زیرا در این چهارچوب کسانی که بر طبل مذاکره می‌کوبند، مصداق افراد ظاهربین و ساده‌انگار هستند و طبیعی است که چنین افرادی نمی‌توانند در جایگاه مسئول و مشاور و سایر مناصبی که بر مصالح عمومی مردم تأثیرگذار است، قرار بگیرند. 
اما در این سطح و شرایط، یک سؤال مهم ایجاد می‌شود. اگر نزاع به سطح «هویت و کرامت» ارتقا یافته است، ابزار مقابله چیست؟ رهبر معظم انقلاب در بیانات خود، به این سؤال نیز به‌روشنی پاسخ دادند، پاسخی که در تیتر یک رسانه‌ها، برجسته شد، «اتحاد مقدس ملت، دولت و نیرو‌های مسلح». 
به اعتقاد نویسنده و از منظر راهبردی، این اتحاد را می‌توان سپر همبستگی سه‌گانه (Triple-Unity Shield) نامید. اما نکته مهم و عمیق‌تر این است که کارکرد این سپر، نه فقط بازسازی و تقویت روحیه ملی پس از بحران اخیر، بلکه ایجاد یک بازدارندگی ادراکی (Perceptual Deterrence) قوی و ضروری است زیرا وقتی دشمن می‌بیند که جامعه، حاکمیت و نیرو‌های دفاعی در کنار یکدیگر ایستاده‌اند، جنگ شناختی، ترکیبی و فشار حداکثری را افزایش می‌دهد. 
این سپر سه‌گانه، در واقع، معماری بازدارندگی اجتماعی و نوعی بیمه راهبردی است که به ایران عزیزمان این امکان را می‌دهد در مواجهه با جنگ‌های ترکیبی و عملیات روانی پیچیده دشمن، متحد و مقاوم باقی بماند. البته این مهم پیش از این و بار‌ها مورد تأکید رهبر عزیز ایران قرار گرفته است. به عنوان مثال، ایشان در یکی از دیدار‌های خود با زائران و مجاوران حرم امام رضا(ع) فرمودند: «مهم‌ترین سلاح ملت ایران برای خنثی‌کردن تهدید‌ها، همبستگی ملی و همدلی است.» 
اما یکی دیگر از نقاط برجسته بیانات رهبر معظم انقلاب، اتصال نزاع و جنگ امروز به میراث ملی - مذهبی بود. رهبری با ارجاع بیانات خود به سیره امام رضا(ع) و عاشورای حسینی، مقاومت را به موتور مشروعیت‌بخش تاریخ شیعه پیوند زدند که این پیوند، دو نکته اساسی مهم و قابل توجه دارد. نکته مهم اول، یادآوری و تأکید بر یک سرمایه نمادین وحدت‌بخش مبنی بر ایجاد مشروعیت معنوی برای جامعه‌ای که مقاومت خود را ادامه راه امام رضا(ع) و عاشورا می‌بیند و نکته مهم دوم، ارتقای مقاومت از منطق امنیتی به منطق هویتی است. در این رویکرد، مقاومت دیگر فقط یک راهبرد یا تاکتیک سیاسی یا نظامی نیست، بلکه بخشی از هویت ملی و مذهبی مردم ایران محسوب می‌شود. 
بی اعتبار شدن یا حتی حذف گزینه مذاکره مستقیم از سبد راه‌حل‌ها یا به عبارت دیگر، برداشتن مذاکره مستقیم از روی میز در مقابل آمریکا، از دیگر نکات مهم این گزاره است. در این رویکرد، ابزار مذاکره مستقیم، با توجه به ماهیت و هدف واقعی آمریکایی‌ها مبنی بر اطاعت‌پذیر کردن که به هیچ عنوان از سوی ایران قابل پذیرش نیست، نمی‌تواند جایگاهی در سیاست‌ها و برنامه‌ها داشته باشد مگر اینکه آمریکایی‌ها، نگاه و رویکرد خود در قابل مردم ایران را اصلاح کنند.
یکی دیگر از نکات مهم سخنرانی اخیر رهبر انقلاب را می‌توان نمونه‌ای از یک بازی دو سطحی (Two-Level Game) در عرصه ارتباطات راهبردی دانست؛ یعنی پیامی که همزمان برای داخل و خارج طراحی شده است. پیام بیانات رهبر معظم انقلاب به داخل، تأکید بر اتحاد مقدس و هشدار نسبت به ظاهربینی راه‌حل مذاکره، در حقیقت نگاه به داخل و تقویت همبستگی ملی بود. به بیان ساده‌تر، پیام ایشان به جامعه این بود که مسیر پیشرفت و امنیت از درون می‌گذرد، نه از امتیاز دادن به بیرون. پیام ایشان به خارج نیز تصریح و تأکید بر مفهوم مقاومت و اطاعت‌ناپذیری به‌عنوان خط قرمز هویتی، سیگنالی آشکار از بازدارندگی (Deterrence) برای آمریکا و متحدانش بود. یعنی حتی در سخت‌ترین شرایط، ایران تصمیم خود را بر اساس عزت و استقلال می‌گیرد، نه زیر فشار تهدید و تطمیع. در واقع، این دو سطح در کنار هم، وحدت حول پرچم را دوباره برجسته می‌کند و به بیان دیگر، ایشان با یک روایت تازه از پیروزی ادراکی و عزت ملی، جامعه‌ای را که دشمنان تلاش دارند در شرایط بحرانی دچار شکاف کنند، دوباره حول پرچم کشور متحد می‌کنند. به اعتقاد نویسنده، این موارد در نهایت می‌تواند معادله مقاومت و اطاعت‌ناپذیری یا به بیان روشن‌تر، فرمول بازدارندگی ایرانی را برای ما مشخص و ترسیم کند. 
مقاومت و اطاعت‌ناپذیری = هویت و کرامت ملی × اتحاد و انسجام داخلی × روایت ملی مذهبی
این یعنی سه عنصر «عزت ملی»، «انسجام ملی» و «حماسه‌های ملی و مذهبی» در کنار هم به فرمولی تبدیل می‌شوند که ایران را در برابر فشار خارجی مقاوم می‌سازد. برای مثال، همان‌طور که در دوران 8 سال دفاع مقدس، مفهوم «ایستادگی» همزمان هم انسجام داخلی را تقویت کرد و هم پیام بازدارندگی به دشمن داد، امروز نیز روایت «مقاومت و اطاعت‌ناپذیری» همان کارکرد را دارد و جامعه را از درون منسجم می‌سازد و به بیرون اعلام می‌کند که اراده ایران معامله‌پذیر نیست. به بیان دیگر، اگر بازی دوسطحی را راهبرد و نقشه راه بدانیم، معادله مقاومت و اطاعت‌ناپذیری همان موتور محرک این نقشه است؛ فرمولی که نشان می‌دهد چرا ایران، حتی در شرایط فشار، نه‌تنها دچار انفعال نمی‌شود، بلکه روایت جدیدی از عزت و امنیت خلق می‌کند. 
در پایان باید گفت، نباید سخنان رهبر معظم انقلاب را در سطح تیتر‌های رسانه‌ای متوقف کرد زیرا پیام اصلی بیانات ایشان، بازتعریف نزاع ایران– آمریکا از پرونده‌های قابل‌چانه‌زنی به مسئله هویت و کرامت ملی است. در این چهارچوب، سپر همبستگی سه‌گانه، پشتوانه و ابزار اجرایی معادله مقاومت و اطاعت‌ناپذیری است و پیوند ملی و مذهبی با امام رضا(ع) و عاشورای حسینی، سرمایه نمادین لازم برای استمرار این مسیر را فراهم می‌کند. در واقع، دو محور مهم بیانات اخیر رهبر معظم انقلاب یعنی اتحاد مقدس و نقد نگاه ظاهربینانه به مذاکره با آمریکا، شاید در ظاهر دو موضوع متفاوت، یکی ناظر به انسجام داخلی و دیگری به روابط خارجی برداشت شود؛ اما اگر دقیق‌تر نگاه کنیم، در واقع دو قطعه از یک پازل واحد است که آینده راهبردی جمهوری اسلامی ایران را ترسیم می‌کند. 
به‌عنوان جمع‌بندی، می‌توان گفت آینده نزاع ایران و آمریکا نه در اتاق‌های مذاکره بلکه در میدان هویت، عزت و انسجام ملی رقم خواهد خورد. این همان جایی است که معادله مقاومت و اطاعت‌ناپذیری عمل می‌کند و بازدارندگی ادراکی ایران را تقویت خواهد کرد. این خوانش نشان می‌دهد که برای فهم سیاست خارجی ایران، نمی‌توان صرفاً با عینک منافع اقتصادی یا پرونده‌های مقطعی نگاه کرد؛ بلکه باید سطحی عمیق‌تر، یعنی سطح هویت و کرامت را در نظر گرفت و همین ارتقا به سطح نزاع هویتی است که اتحاد مقدس را ضروری و مذاکره را ناکافی می‌سازد. 
به باور نویسنده، بازخوانی این محور کمتر مورد توجه قرار گرفته، نه‌تنها فهم بهتری از مواضع ایران به ما می‌دهد، بلکه می‌تواند برای پژوهشگران روابط بین‌الملل نیز نمونه‌ای از چگونگی تبدیل هویت و کرامت به متغیر اصلی سیاست خارجی، باشد.