فرهیختگان: پس از گفتوگوی تلفنی وزرای خارجه ایران و کشورهای اروپایی در روز جمعه مذاکره معاونان وزیر خارجه روز سه شنبه در ژنو برگزار شد. کاظم غریبآبادی به همراه مجید تختروانچی در این جلسه با مدیران سیاسی سه کشور اروپایی حاضر بودند غریبآبادی طی توییتی در مورد کلیات گفتوگوی ایران با ۳ کشور اروپایی در ژنو در مورد قطعنامه 2231 بار دیگر تعهد ایران به دیپلماسی و یک راهحل دیپلماتیک سودمند برای هر دو طرف را یادآور شد و تأکید کرد: «زمان آن است که سه کشور اروپایی و شورای امنیت سازمان ملل انتخاب درستی انجام دهند و به دیپلماسی زمان و فضا بدهند.» این اظهار نظر را شاید بشود به معنی همراهی ایران با پیشنهاد روسیه مبنی بر تعویق مشروط مکانیسم ماشه دانست.
همزمان با این مذاکرات یک خبر روز گذشته منتشر شد مبنی بر آن که روسیه یک قطعنامه پیشنهادی برای تمدید 6 ماهه قطعنامۀ ۲۲۳۱ ارائه داده مشروط براینکه در صورت تمدید قطعنامه امکان استفاده از مکانیسم ماشه از بین میرود. یک منبع مطلع در این باره به «فرهیختگان» گفته است که: «پیشنهاد روسیه از مرحله پیشنویس گذشته و یکی از محورهای اصلی مذاکرات با طرف اروپایی است.»
درحالی که پیش از این سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه و علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی تأکید کرده بودند تمدید 6 ماهه قطعنامه و حفظ مکانیسم ماشه بالای سر ایران پذیرفته نخواهد شد به نظر میرسد بند قید شده در پیشنهاد روسیه برای پذیرش میز مذاکره توسط ایران قانعکننده بوده است.
این دور از مذاکرات درحالی برگزار میشود که طرف اروپایی در رویکردی متضاد ضمن تأکید بر دیپلماسی شروطی را روی میز قرار داده و تهدید به فعالسازی مکانیسم ماشه در صورت عدم پاسخ ایران به آن کرده است.
با توجه به شروط اروپا برای عدم حرکت به سمت مکانیسم ماشه و همزمان تأکید آمریکا بر غنیسازی صفر پذیرش قطعنامه پیشنهادی روسیه از جانب اروپا غیرمحتمل به نظر میرسد. ضمن آنکه حتی در صورت پذیرش این پیشنهاد از جانب طرف اروپایی رأی آوردن این قطعنامه در شورای امنیت نیز با چالش مواجه است و ممکن است طرف اروپایی برای حفظ ابزار فشار و تحمیل خواستههای خود در مرحله اول آن را پذیرفته اما در نهایت در شورای امنیت رأی مخالف بدهد.
شروط اروپا و ایران
اروپا به تعویق انداختن مکانیسم ماشه را مشروط به 3 گزاره کرده است. نخست بازگشت بازرسان آژانس؛ دوم تعیین تکلیف سرنوشت اورانیوم با غنای بالای ایران که رسانهها آن را 480 کیلو عنوان میکنند و سوم بازگشت به میز مذاکره با آمریکا.
ایران در مقابل بارها تأکید کرده است که با وجود حمله به تأسیسات هستهای ایران و عدم محکومیت این حملات از جانب آژانس و همچنین همکاری بازرسان و دبیرکل آژانس با فعالیتهای جاسوسی اسرائیل، ایران نفعی از معاهده NPT نبرده است با این وجود دبیر شورای عالی امنیت ملی ضمن طرح «خروج از NPT» به عنوان گزینه پاسخ به فعالسازی مکانیسم ماشه گفته است: «ما که دنبال بمب نیستیم؛ یک وقتی یک کشوری دنبال بمب است، خب اِنپیتی را نباید بپذیرد؛ وقتی دنبال بمب نیست، اِنپیتی را باید بپذیرد و دلیلی ندارد که نپذیرد. ولی واقعیت این است که اِنپیتی هیچ خاصیتی برای ما نداشته است.»
این اظهارات نشان میدهد که راه بازگشت بازرسان آژانس بسته نیست و آنچه روز گذشته رافائل گروسی در کنفرانس سازمان مدیریت مواد هستهای، اعلام کرده نیز اگر دقیق باشد همین گزاره را تأیید میکند. دبیرکل آژانس در این کنفرانس گفته است: «همکاری آژانس بینالمللی انرژی هستهای با ایران ادامه دارد و بازرسان به ایران برمیگردند.» در صورت بازگشت بازرسان متعاقباً بررسی ذخایر اورانیوم ایران نیز طبق معمول آغاز میشود که شامل تعیین تکلیف 480 کیلو اورانیوم غنی شده ادعایی نیز میشود. البته این نظارت لزوماً به معنی اینکه ایران اعلام کند چنین ادعایی صحت دارد، نیست؛ اما میتواند مسیر بازرسی از مکانهای مورد هدف قرار گرفته را باز کند که البته با توجه به اینکه ایران اعلام کرده مسیر دسترسی به تأسیسات هستهای در اثر انفجار مسدود شده و همچنین احتمال نشت مواد رادیو اکتیو نیز وجود دارد پیش از هرگونه نظارتی ممکن بودن اصل نظارت نیاز به بررسی فنی دارد.
اما در مورد سوم یعنی مذاکرات غیر مستقیم باید گفت که چنین مطالبهای در سایه مطالبات حداکثری و تهدید به جنگ میسر نخواهد شد. درحالی که آمریکا از ایران غنیسازی صفر را مطالبه کرده و برای تحقق این هدف نیز تهدید به حمله نظامی میکند؛ منطقاً ایران نیز به مذاکرهای که ماهیت آن تسلیم باشد تن نخواهد داد. سیدعباس عراقچی نیز بارها در این باره اعلام کرده است که طرف غربی چیزی را که با جنگ نتوانسته بگیرد با دیپلماسی نیز نخواهد توانست بگیرد و ایران همچنان بر حق غنیسازی خود تأکید دارد. وزیر خارجه کشورمان همچنین پس از شرکت در نشست فوقالعاده وزرای خارجه سازمان همکاری اسلامی در مصاحبه با روزنامه سعودی «الشرق الاوسط» با بیان اینکه تهران مشروط به دریافت تضمین برای خودداری از هرگونه اقدام نظامی علیه ایران حاضر به از سرگیری گفتوگوهای غیرمستقیم با آمریکاست، آمادگی خود برای پذیرش شرط سوم را نیز اعلام کرد و حالا توپ در زمین غرب قرار دارد و اروپا و آمریکا باید نشان دهند آنچه به عنوان شروط مذاکره مطرح میکنند بهانهای برای سوزاندن میز مذاکره نیست.
اروپا تا دقیقه 90 به دنبال حفظ اهرم فشار
روز جمعه سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در تماسهای تلفنی با وزرای خارجه آلمان، فرانسه، انگلیس و کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، درباره قطعنامه ۲۲۳۱ و تهدید اروپا به فعالسازی مکانیسم اسنپبک گفتوگو کرد. عراقچی با تأکید بر نقض برجام توسط اروپا و همراهی آنها با آمریکا، صلاحیت حقوقی و اخلاقی آنها برای استفاده از این مکانیسم را رد کرد و هشدار داد که بازگرداندن تحریمهای شورای امنیت پیامدهای جدی خواهد داشت. با این حال، وی بر ادامه مسیر دیپلماسی و آمادگی ایران برای بررسی راهحلهایی که منافع ملی را حفظ کند تأکید کرد. چند ساعت پس از تماس وزرای خارجه اروپا و کالاس بیانیههایی منتشر کردند. کالاس بر لزوم همکاری ایران با آمریکا و آژانس بینالمللی انرژی اتمی تأکید کرد. وزرای آلمان و فرانسه نیز با اشاره به ضربالاجل نزدیک برای بازگشت تحریمها خواستار مشارکت جدی ایران شدند.
تأکید طرف اروپایی به مذاکره همزمان با تهدید به فعالسازی مکانیسم ماشه نشان میدهد که اروپا از رفتن به سمت تشدید تنش با ایران اجتناب دارد؛ اما هم در راستای فشارهای آمریکا و هم در راستای حفظ اهرمهای فشار بر مکانیسم ماشه تأکید میکند و بیش از آنکه به دنبال استفاده از آن باشد بر تمدید آن به عنوان تنها اهرم فشار سیاسی تأکید میکند و برای تهدید ایران تا دقیقه 90 احتمالاً فرایند فعالسازی آن را نیز آغاز خواهد کرد تا ایران را در دو ماه باقی مانده تا پایان موعد قطعنامههای تحریمی تحت فشار قرار داده و از اهرم در دست خود حداکثر استفاده را داشته باشد.
قاطعیت جواب میدهد
ایران باید به طرف مقابل بفهماند که از موضع ترس در مورد مکانیسم ماشه مذاکره نمیکند. اگرچه لغو قطعنامههای سازمان ملل باعث میشود تا ایران با دست بازتری مبادلات بینالمللی را با شرکای خود دنبال کند اما غربیها با تحریمهای یکجانبه و نامشروع سعی میکنند لغو تحریمهای سازمان ملل را بیاثر کنند. بنابراین صرفاً زمانبندی در مورد فعالسازی مکانیسم ماشه موضوعیت نداشته و کارایی آن نیز باید مورد توجه قرار بگیرد. ایران باید ضمن در دست داشتن چندین گزینه برای پاسخ دادن به فعالسازی این مکانیسم به طرف مقابل بفهماند که رفع تحریمهای سازمان ملل صرفاً یکی از شئون دیپلماسی ایران بوده و تهران گزینههای دیگری را نیز برای مقابله با تحریمهای یکجانبه دنبال میکند. فهماندن این گزاره به طرف مقابل باعث میشود تا اروپا دیگر نتواند از موضع ترساندن ایران پای میز مذاکره بنشیند. این مواجهه فضای دیپلماسی را از تحکم دور ساخته و به سمت یک میز تخاطب و قابل امتیازگیری هدایت میکند.
.gif?v=0)
