ساسان کریمی، کارشناس مسائل بینالملل معتقد است در شرایط فعلی، طبیعتاً این امکان فراهم نیست که شش قطعنامه ایران ملغی شود اما با توجه به اینکه فعالسازی ماشه، تنهاکارت اروپاییهاست و در صورت خرج کردن آن دیگر کارتی برای استفاده ندارند، در بهکارگیری آن، احتیاط خواهند کرد. کریمی معتقد است تصویب قطعنامهای که نه به طور ضمنی، تعویق ماشه را در خود داشته باشد اما شرایط را برای به تعویق انداختن آن فراهم کند، میتواند تنها مطلوب ممکن در این شرایط باشد و البته شرط ضمنی آن این باشد که ایران در مقابل این وضعیت، سکوت حاکی از رضایت ایفا کند و خودش مستقیماً در تصویب این قطعنامه ورود نکند. در ادامه مشروح این گفتوگو را از نظر میگذرانید.
مطلوب ممکن، زیر سؤال بردن مشروعیت اقدام اروپاییهاست
کریمی در مورد اینکه، سناریوی مطلوب پیشروی ایران چیست، گفت: «طبیعتا سناریوی مطلوب این است که ماشه اجرا نشود و قطعنامههای ششگانه سازمان ملل برای همیشه ملغی شود اما احتمالاً این مطلوب، ممکن نیست. اقداماتی که ممکن است انجام شود کار حقوقی و سیاسی است به این معنی که مشروعیت اقدام اروپاییها را زیر سؤال ببریم که ممکن است، اما خیلی مفید نیست و درواقع مانع آنها نمیشود. نکته دوم همکاری کردن با چین و روسیه و دیگر اعضای غیردائم شورای امنیت است که بتوانند در اصل وجاهت سه کشور اروپایی تشکیک کنند و اینطور جا بیندازند که وجاهت آنها در برجام به عنوان شریک آنقدر نیست که بتوانند در سازوکار مکانیسم ماشه تشکیک کنند، اما بهنظر میرسد که چین و روسیه آمادگی ندارند که از ایران، پشتیبانی کنند. دلیلی هم ندارد که پشتیبانی کنند، چون ایران را در کنار خودشان میبینند و ایران انتخابهای متنوعی در سیاست خارجیاش ندارد، آنها هستند که تعیین میکنند با چه هزینهای با ایران شراکت و کار کنند. بنابراین دلیلی نمیبینند، بیش از این هزینه دهند. گزینه دیگر این است که مکانیسم ماشه به تعویق بیفتد. به تعویق افتادن آن به واسطه آنکه اروپاییها کارت آخرشان است و اگر از آن استفاده کنند، دیپلماسی هستهای برای آنها تمام میشود، همچنین میشود از ضعف و انزوای اروپاییها استفاده کرد، منتها نه در این قالب که تمدید شود، میتواند در قالب قراردادنامه تازهای بخش بازگشتپذیری قطعنامه 2231 برای همه طرفها باقی بماند، اما نه اینکه آمریکا بتواند اسنپبک را اجرا کند، اما ناظر به قطعنامه 2231 میتوان، قطعنامه جدیدی در شورای امنیت مصوب کرد که بدون اینکه حالت تمدید داشته باشد، این روند و ضربالاجل ادامه پیدا کند، چون حالت ملغی شدن شش قطعنامه، برای فضای سیاسی که به وجود آمده است، امکانپذیر نیست.»
ایران میتواند در مقابل تصویب قطعنامه برای ماشه، سکوت حاکی از رضایت داشته باشد
کریمی در مورد اینکه با توجه به شرایط فعلی کشور، چقدر تصویب این قطعنامه مطلوب است، توضیح داد: «این کار نیاز به توافق با ایران ندارد و در قالب شورای امنیت انجام میشود، چون موضعمان این است که سه کشور اروپایی مشروعیت لازم را به واسطه عدم ایفای تعهداتشان ندارند که به لحاظ حقوقی نیز صحیح است اما این برای ما دشوار است که به یک توافق تن دهیم و موضعمان را بشکنیم اما ایران میتواند سکوت کند و طرفین اروپایی، در توافق با آمریکا و چین و روسیه و دیگر کشورهای شورای امنیت که علیالقاعده موانع زیادی نیستند، بتوانند قطعنامه جدیدی را مصوب کنند، نیازی هم به توافق با ایران نیست. این توافق در دسترس است، ایران نیز میتواند در رایزنی غیررسمی خود موافقتش را بدون اینکه موضعش تغییر کند، اعلام کند و سکوت حاکی از رضایت داشته باشد. بهنظر نمیرسد از این منظر از طرف اروپاییها مشکلی وجود داشته باشد، ایران هم نمیخواهد موضع سیاسیاش را تغییر دهد، اینکه ترامپ لحظه آخر بخواهد برای اینکه اروپاییها را شرمسار کند و نخواهد آنها چنین کارتی داشته باشند و آن را ادامه دهند، ممکن است با کارشکنی ترامپ و روسیه مواجه شود، روسیه به خاطر نزاعی که با اوکراین دارد و ترامپ هم از این جهت که با اروپاییها مشکل شخصی دارد و میخواهد با اروپا در معادلات بینالمللی نقشآفرینی جدی کند، ممکن است تلاش اروپاییها را برهم بزنند.»
مشروعیت قائل نشدن برای اروپا اثر اجرایی ندارد اما یک ابزار است
کریمی در پاسخ به این سؤال که عدم مشروعیت قائل شدن برای اقدام حقوقی اروپا، چقدر میتواند اثرگذار باشد، گفت: «در اجرا مؤثر نیست اما در مشروعیتزدایی مهم است، از این جهت مهم است که موضع سیاسی اروپاییها در موضع ضعف قرار دارد و آنها در مشروعیت و بازیگری سیاسیشان، مشکل هویتی دارند و دقیقاً باید از این نقطهضعف استفاده کنند، همین که تصمیم میگیرند از اسنپبک یا تمدید ماشه و پیشنهادهای دیگر استفاده کنند به خاطر اضطراری است که در آن قرار دارند. در روابط بینالملل، روشهای مختلفی به کار میگیرید در بعد سیاسی و حقوقی یک اقدام انجام میدهید، در بعد اجرا یک اقدام انجام میدهید، بهنظر میآید از جهت اجرا، مطلوب ممکن مصوب کردن قطعنامه جدید باشد اما در مورد موضع حقوقی و سیاسی کشور باید گفت _که رأی دیوان عالی بینالمللی است که در ماجرای آفریقای جنوبی، رأی مشورتی صادر شد که کسی نمیتواند توافقی را اجرا نکند و از بندهایی که به نفع خودش است شامل بندهای حل و فصل اختلافاتش، استفاده کرده و بهرهمند شود، بر این اساس با ارجاع به این موضوعات میتوان موضع حقوقی دقیقی گرفت. در حقوق بینالملل شما موضع نمیگیرید که اجرا شود، اما آن را رها نمیکنید، حقوق بینالملل، تأثیر خودش را دارد، موضوعات عملکردی و لابیها، ابزارهای خودشان را دارند که ما دست پری نداریم اما باید در ابعاد و با ابزارهای مختلف، استفاده خودمان را داشته باشیم.»
.gif?v=0)
