سیدعلی المدرسی، معاون امور مدارس سما استان یزد و رئیس دانشکده تعلیم و تربیت اسلامی استان، درباره فلسفه تشکیل دانشکدههای تعلیم و تربیت گفت: «فلسفه تشکیل دانشکدههای تعلیم و تربیت در دانشگاه آزاد، بخشی از طرح تحولی بود که به همت شهید دکتر طهرانچی طراحی و به مرحله اجرا نزدیک شد. هدف این طرح، توسعه و ارتقای آموزش در حوزه تعلیم و تربیت بود. در این مدل، دانشگاه آزاد در استانها مجموعهای از رشتههای علوم تربیتی را در قالب دانشکدههای موضوعی تعلیم و تربیت ارائه میکند. بهعنوان نمونه، در استان یزد، دانشکده تعلیم و تربیت دانشگاه آزاد حدود ۳ هزار دانشجو در رشتههای مختلف علوم تربیتی شامل مشاوره، آموزش معلمان، روانشناسی تربیتی، علوم تربیتی، روانشناسی کودکان استثنایی، برنامهریزی درسی، مدیریت آموزشی و دهها گرایش دیگر از مقطع کاردانی تا دکتری دارد؛ بهطور کلی بیش از ۳۵ گرایش مختلف در دانشگاه آزاد ارائه میشود.»
رئیس دانشکده تعلیم و تربیت دانشگاه آزاد استان یزد با بیان اینکه در استان یزد ۲۹ مدرسه یا عرصه تربیتی سما و سعادت فعالیت دارند، اضافه کرد: «مدارس سعادت از مدارس معارف و مدارس سما نیز با سابقهای بیش از ۳۰ سال، برندی شناختهشده در کشور هستند. از مجموع بیش از ۸۰۰ مدرسه سما در کشور، ۲۹ مدرسه در استان یزد قرار دارد که در مجموع ۴۵۰۰ دانشآموز و ۳۷۰ نفر کادر آموزشی و اجرایی در آنها مشغول فعالیت هستند.»
المدرسی با اشاره به نقش مدارس بهعنوان عرصههای تربیتی اظهار کرد: «این مدارس، عرصه تربیتی آماده برای دانشکده محسوب میشوند. همانطور که دانشجوی پزشکی در دانشکده علوم پزشکی دانش میآموزد و در بیمارستان مهارت کسب میکند، حوزه تعلیم و تربیت نیز باید در دانشکده دانایی را بیاموزد و در محیط مدرسه توانایی و مهارت را به دست آورد.»او افزود: «در استان یزد تلاش شد این فرایند با سرعت بیشتری پیش برود. از همان ابتدای راهاندازی رسمی دانشکده در مهرماه ۱۴۰۲، اولین اقدام ما این بود که عرصههای تربیتی را بهصورت مستقیم با دانشکده در اجرای فرایندهای مدرسهداری و الگوی تعلیم و تربیتی پیوند دهیم.»او ادامه داد: «این فرایندی است که مجموعه سما در طول ۳۰ سال گذشته به شکلی دیگر انجام میداد و از ظرفیتهایی مانند آموزش و پرورش یا سایر نهادها بهره میگرفت. اکنون قرار است یک نهاد علمی بالادستی که از دانش تخصصی برخوردار است و میتواند حوزه تعلیم و تربیت را پشتیبانی علمی کند، وارد عمل شده و حمایت علمی لازم را برای طراحی و بهبود فرایندها ارائه کند.»
رئیس دانشکده تعلیم و تربیت تصریح کرد: «بر همین اساس، در ساختار دانشکده دو معاونت پیشبینی شد؛ معاونت هماهنگی عرصههای تربیتی و معاونت امور علمی و فرهنگی. معاونت امور علمی و فرهنگی مانند تمام معاونتهای علمی در دانشکدهها وظیفه ارائه دروس، هماهنگی گروههای آموزشی و هدایت پایاننامهها تا مرحله دفاع را بر عهده دارد. معاونت هماهنگی عرصههای تربیتی نیز تمامی مدارس سما و سعادت در استان را با دانشکده مرتبط میسازد.»
المدرسی با بیان اینکه این ارتباط دوسویه است اظهار کرد: «به این معنا که دانشکده از ظرفیتهای توانشی مدارس بهره میبرد و در مقابل، مدارس از الگوهای تولیدی تعلیم و تربیتی دانشکده استفاده میکنند.»
او ادامه داد: «در همین راستا، دانشکده تعلیم و تربیت یزد موفق به ارائه الگوی تربیتی «شمسه رشد» شد. این الگو مبتنی بر این ایده است که در هفت بُعد شخصیتی انسان، در مقاطع مختلف سنی از کودکی تا نوجوانی و جوانی، بازههای طلایی وجود دارد که خالق متعال آنها را برای دریافت گزارههای مشخصی از تعلیم و تربیت قرار داده است. هدف الگوی شمسه رشد، شناسایی این زمانهای بهینه برای بالندگی هر بُعد شخصیتی و بهرهبرداری حداکثری از آنهاست.»
رئیس دانشکده تعلیم و تربیت استان یزد در توضیح ابعاد شخصیتی مورد نظر الگوی «شمسه رشد» گفت: «در چهارچوب مدل تحولی دانشگاه آزاد اسلامی، عرصه تربیتی باید ابعاد مختلف را تقویت کند. این ابعاد شامل بُعد ارادی، بُعد جسمانی، بُعد عقلانی، بُعد عاطفی و بُعد اکتسابی است. هر یک از این ابعاد در بازههای سنی صفر تا سه سال، سه تا شش سال، شش تا نه سال، نه تا دوازده سال، دوازده تا شانزده سال و شانزده تا نوزده سال ویژگیها و نیازهای متفاوتی دارند. برای مثال، در حوزه اراده، اگر امروز از هر معلمی بپرسید برنامه ۳۵ هفتهای خود را برای آموزش ریاضی دارد، پاسخ مثبت خواهد داد و حتی میتواند صفحات کتاب را دقیق مشخص کند. اما اگر بپرسید چه برنامهای برای تقویت اراده یا رشد عاطفه دانشآموز دارید، اغلب پاسخ مشخصی وجود ندارد.»
او با تأکید بر اینکه در الگوی شمسه رشد، دانشکده تعلیم و تربیت یزد این خلأ را مورد توجه قرار داد، گفت: «همین نگاه جامع باعث شد که اقبال عمومی در سطح کشور شکل بگیرد و همه به این نتیجه برسند که ما به یک مدل تربیتی جامع و بومی نیاز داریم.»
رئیس دانشکده تعلیم و تربیت استان یزد با اشاره به نقش معاونت علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی اظهار کرد: «دکتر نادی و تیم ایشان در حوزه مرکزی معاونت علوم تربیتی و مهارتی، زحمات فراوانی برای طراحی این الگوها متحمل شدند. هدف این بود که در هر استان، یک الگوی تربیتی متناسب با بوم، اقلیم و شرایط منطقهای همان استان ایجاد شود. طبیعی است که برجستگیهای فرهنگی و اجتماعی هر منطقه متفاوت است؛ برای مثال، یزد را به قنات، قنوت و قناعت میشناسند، اصفهان ویژگیهای خاص خود را دارد، تهران و هرمزگان نیز به شاخصههای دیگری شناخته میشوند.»
او افزود: «بنابراین حرکت دانشکدهها بر این اساس طراحی و تولیدات علمی دانشکده به عرصههای تربیتی ارائه شد. در طول دو سال گذشته، پایاننامههای دانشجویان دکتری و کارشناسی ارشد در پیوند مستقیم با عرصهها طراحی و اجرا شد. همچنین، دانشجویان و کارآموزان در عرصهها رشد کردند و مهارتآموزی، مهارتبینی و مهارتورزی آنها در محیط مدارس شکل گرفت. سایر عرصههای مهارتی نیز شناسایی، تعریف و سازماندهی شدند.»
وی ادامه داد: «برای این تعامل، به یک بستر و فضای فیزیکی مناسب نیاز بود. ما این فضا را در داخل مدارس ایجاد کردیم و آن را «پاویون دانشکده» نامیدیم. همانطور که دانشجوی پزشکی در بیمارستان پاویون دارد، اکنون در هر یک از مدارس ما، دانشجوی دانشکده تعلیم و تربیت اسلامی دارای پاویون اختصاصی است؛ جایی که وسایلش را میگذارد، استراحت میکند، در کلاسها شرکت میکند و در فرایندهای آموزشی حضور فعال دارد. این فضاها کمک میکنند تا انتقال دانش و توانایی به زبان مهارت تبدیل شده و موجب بالندگی مهارتی دانشجویان حوزه تعلیم و تربیت شود.»
او تأکید کرد: «این اتصال بین عرصه و پایه، پایهگذار یک رویکرد نوین در آموزش است. به همین دلیل، ما اعضای هیئت علمی فعال در عرصه داریم که این فرایند را پشتیبانی میکنند. ممکن است عضو هیئت علمی در دانشکده جذب شود اما محل کار او در مدرسه باشد. بهعنوان مثال، یک معلم میتواند مسیر رشد حرفهای خود را طی کرده و با دریافت مدارک و ارتقای رتبه، علاوه بر تدریس در مدرسه، بهعنوان عضو هیئت علمی وابسته دانشکده نیز فعالیت کند.»
المدرسی افزود: «یکی از ضربههای بزرگی که آموزش و پرورش کشور در سالهای گذشته متحمل شد، کوچ گسترده نیروهای توانمند به سایر حوزهها بود. بسیاری از معلمان به دلیل ناکافی بودن حقوق به فعالیتهای دیگر روی آوردند؛ برخی مؤسسه یا مدرسه غیرانتفاعی تأسیس کردند، برخی بازنشسته شدند و گروهی به وزارتخانههای دیگر رفتند. ما باید برای حفظ این نخبگان در مدارس چارهاندیشی کنیم و برای آنها کرسی و جایگاه علمی فراهم آوریم.»
خروجی پایاننامهها در مدارس سما به کار گرفته میشود
المدرسی در بخش دیگری از سخنان خود درباره پژوهشهای دانشکده تعلیم و تربیت و استفاده آنها در مدارس توضیح داد: «در دانشکدههای تعلیم و تربیت دو دسته دانشجو داریم؛ دانشجو - معلم و دانشجو - محقق. برخی از دانشجویان علاقهای به معلم شدن ندارند که اشکالی ندارد، اما دانشجو - معلم باید به شکلی توانمند تربیت شده و به عرصههای تربیتی تحویل داده شود. به طور مثال پایاننامههای دکترای مشاوره که در رابطه با مسائل آموزشی و تربیتی است، هم در مدارس دفاع میشود و هم کادر مدرسه حضور دارد و نتایج پژوهش را میشنود. سپس تیم مدرسه براساس نتایج این پژوهشها برنامهریزی و اجرا میکند. تا امروز تقریباً ۶۰ درصد پایاننامهها در حوزه عرصههای تربیتی دفاع شدهاند و نتایج آن در مدارس در حال اجراست. البته این فرایند از حدود دو سال پیش شروع شده و بسیاری از پایاننامههای دکتری هنوز در دست انجام است.»
او در پاسخ به این سؤال که آیا کمیته اخلاق پژوهش هم در این حوزه فعالیت میکند بیان کرد: «کمیته اخلاق پژوهشی رسیدگیکننده به مسائل مشاوره است. کمیته اخلاق تشکیل کاملاً فعال است و به تمام پژوهشهایی که مربوط به انسان و مسائل تربیتی هستند کد اخلاقی میدهد. در سال گذشته حدود ۳۰۰ دانشجوی تحصیلات تکمیلی داشتیم که نزدیک به ۲۰۰ مقاله منتشر کردند، از این میان حدود ۵۰ مقاله در ژورنالهای معتبر با نمایه Q1 و Q2 چاپ شدهاند.»
رئیس دانشکده تعلیم و تربیت اسلامی استان یزد خاطرنشان کرد: «اکنون در آستانه شروع سال تحصیلی جدید و در حال طراحی دروس و برنامههای آموزشی مرتبط با عرصههای تربیتی هستیم. مثلاً درس «املای آموزش ابتدایی» که در مقطع کارشناسی ابتدایی ارائه میشود، در مدرسه اجرا خواهد شد. استاد دانشگاه این درس را طراحی کرده، معلم راهنما و معلم سرپرست در مدرسه مشخص شدهاند و مدیر مدرسه نیز کل فرایند را مدیریت میکند.»
او ادامه داد: «اگر مدیر مدرسه تمامی مراحل ارزیابی و بخشنامههای مربوط به گریدها را طی کند، میتواند معلم سرپرست شود؛ معلم کلاس، معلم راهنما و استاد دانشگاه نقشهای مکملی را در این فرایند ایفا میکنند. کلاسها در پاویون دانشکده برگزار میشود، دانشجویان به صورت حضوری و مجازی در کنار هم آموزش میبینند. صدای کلاس از طریق سیستم صوتی داخل پاویون پخش میشود و دانشجو میتواند عملکرد معلم را مشاهده کند. استاد نیز روی روند آموزش نظارت و توضیحات لازم را ارائه میدهد. این مدل باعث ارتقای مهارت دانشجویان رشته تعلیم و تربیت و معلمی میشود.»
.gif?v=0)
