۲۱ آگوست مصادف با 31 مرداد بهعنوان روز جهانی مسجد نامگذاری شده است. این روز به مناسبت یادبود آتش زدن مسجدالاقصی در سال ۱۹۶۹ توسط یک شهروند اسرائیلی نامگذاری شد. در این حادثه، بخشهایی از مسجد و منبر تاریخی آن در آتش سوخت. در سال ۱۹۶۹، یک شهروند اسرائیلی به نام دنیس مایکل ولیم روهان، مسجدالاقصی را به آتش کشید. این اقدام باعث شد تا سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ایران در اجلاس وزیران امور خارجه کشورهای اسلامی، پیشنهاد نامگذاری این روز بهعنوان روز جهانی مسجد را مطرح کند که مورد پذیرش قرار گرفت. به همین مناسبت با حجتالاسلام دکتر احمد رهدار، استادیار و عضو هیئتعلمی دانشگاه باقرالعلوم علیهالسلام پیرامون موضوع «مسجد و دیپلماسی» گفتوگویی داشتهایم که در ادامه از نظر میگذرانید.
رهدار، استادیار و عضو هیئتعلمی دانشگاه باقرالعلوم علیهالسلام اظهار داشت: «مسجد در اسلام با این هدف تشریع شده است که کانون و پایگاه همه فعالیتهای فرهنگی حوزه عمومی باشد. امروز و در دهههای اخیر در سیاست بینالملل با سه نوع دیپلماسی مواجهیم. نخست همان «دیپلماسی رسمی و قدیمی» که از گذشته و قدیمالایام بوده و در قرون اخیر نهادی که کارگزار این دیپلماسی شده، وزارت امور خارجه و سفارتها هستند و متعلق فعالیتها و برنامههای آنها نیز دولتهای دیگر و سازمانهای بینالمللی هستند.»
وی نوع دوم دیپلماسی را «دیپلماسی عمومی» برشمرد و تصریح کرد: «در دو سه دهه اخیر نوع دومی از دیپلماسی پررنگ شده است به نام «دیپلماسی عمومی» که نهاد کارگزار آن همچنان وزارت امور خارجه و سفارت است؛ اما متعلق آن، دیگر دولتها و نظامهای بینالمللی نیستند. بلکه ملتهای کشورهای دیگر هستند. بهعنوانمثال برنامههایی که وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران برای مردم عراق، مردم سوریه، برای مردم پاکستان و... دارد و از آن با عنوان «دیپلماسی عمومی» تعبیر میشود.»
عضو هیئتعلمی دانشگاه باقرالعلوم علیهالسلام خاطرنشان کرد: «دیپلماسی نوع سومی نیز در دهه اخیر مطرح شده که بهشدت پربسامد است و «دیپلماسی شهروندی» نامیده میشود. نهاد کارگزار «دیپلماسی شهروندی» وزارت امور خارجه و سفارت نیست. در این نوع دیپلماسی اصولاً دولت و حاکمیت در وجه کلان، تنها نقش نوعی تسهیلگری دارند؛ اما کارگزار آن محسوب نمیشوند.»
حجتالاسلام رهدار گفت: «در این نوع دیپلماسی، «ملتها» و «افراد» در وجه حقیقی خود با هم ارتباط برقرار میکنند. نمونه بارز این نوع دیپلماسی در عصر ما، راهپیمایی و پیادهروی «اربعین» است. راهپیمایی عظیم اربعین، قائم به دولتها نیست. بلکه میتوان گفت انتخابی است که (بهعنوانمثال) مردم ایران و عراق انجام دادهاند؛ حول این انتخاب با هم تعامل میکنند؛ هزینههای آن را تأمین میکنند؛ رفتوآمد و اسکان و... به عبارتی کلیه شئون آن توسط مردم اداره میشود.»
وی با بیان این نکته که مسجد پایگاهی برای حوزه «دیپلماسی عمومی» است، تأکید کرد: «این بدان مفهوم است که مسجد میتواند کانونی باشد برای فعالیتهایی که وزارت امور خارجه ما برای دیگر ملتها دارد. بهعنوانمثال وزارت امور خارجه ما میتواند برخی برنامهها در حوزه فرهنگ عمومی را از طریق مساجدی که در کشورهای مقصد قرار دارند، انجام دهد. کمااینکه عملاً هم ما این کار را انجام میدهیم.»
دکتر رهدار تصریح کرد: «ما دررابطهبا آن دسته از کشورهای اروپایی که روابط دیپلماسی ما با آنها چندان خوب نیست، بسیاری از کارها و برنامههای فرهنگی را در آنجا از طریق مساجد انجام میدهیم. نمونه بارز آن «مسجد هامبورگ» بود که متأسفانه در سالهای اخیر بسته شد؛ اما ما همچنان در اروپا مساجدی داریم که در حال فعالیتند و اغلب هم سیاستگذاری این فعالیتها در وزارت امور خارجه و سفارت انجام میشود. اما ایجنت بیرونی آن، «متولیان مسجد»، «امام مسجد» و... هستند.»
وی خاطرنشان کرد: «در گام دیگر، مسجد میتواند در لایه «دیپلماسی شهروندی» محور باشد. بهعنوانمثال فعالیتهایی که مسجد مقدس جمکران با مسجد سهله در کوفه دارند. یا به شکل کلی همه مساجد. شما میبینید در ایام جنگ 12 روزه اسرائیل علیه ایران، امام جماعت مسجد زیتونه در تونس، بیانیهای منتشر کردند - در همان اثنای جنگ - و از مردم تونس خواستند که نماز عصر را در مسجد اجتماع کنند و بعد از نماز متفرق نشوند بلکه در مسجد بنشینند و برای پیروزی مردم ایران دعا کنند.»
عضو هیئتعلمی دانشگاه باقرالعلوم علیهالسلام این نوع ارتباط را یک نوع ارتباط «مسجد و یک ملت» برشمرد و افزود: «در ماجرای لبنان، پویشی به نام «ایران همدل» در کشور برگزار شد که اغلب کانونهای مرکزی و راهبری این پویش مساجد بودند. یا در ماجرای کرونا مساجد یک نقش کاملاً عمومی پیدا کردند.»
حجتالاسلام رهدار خاطرنشان کرد: «در مجموع و به شکل کلی میتوان گفت مسجد میتواند در دیپلماسی یک کانون باشد؛ اما دیپلماسی در روزگار ما سه شاخه تخصصی و نسبتاً متفاوت پیدا کرده و شاخهای که تناسب بیشتری با مسجد دارد «دیپلماسی عمومی» و «شهروندی» است و برنامهها و اقدامات ذیل این دو نوع از دیپلماسی در محدوده فعالیتهای مسجد قرار میگیرند.»
.gif?v=0)
