محمدحسین سلطانی، خبرنگار گروه فرهنگ: اسفندماه 1403، اردیبهشت ماه 1404 و حالا مرداد ماه 1404، بازههایی سهماهه که تب قیمت کنسرت در آن بالا میرود. اسفند ماه سال قبل حدنصاب یک میلیون و 300 هزار تومان برای هر بلیت یک کنسرت پرمخاطب (با سالن استاندارد) زده شد و اردیبهشتماه این رقم به یک میلیون و 650 هزار تومان رسید و حالا این رقم بنابر اعلام بابک رضایی، مدیرکل دفتر موسیقی به یک میلیون و 800 هزار تومان رسیده است. بازه قیمتی یک بلیت کنسرت در تهران و شهرستانها از 200 هزار تومان آغاز میشود و تا نزدیک دو میلیون تومان پیش میرود (البته اگر اعداد و ارقام بازار سیاه را در آمارمان دخیل کنیم این عدد به 3 میلیون تومان میرسد.) اگر گمان میکنید با بلیت 200 هزارتومانی شما واقعاً به یک کنسرت رفتهاید، باید در نگاهتان یک بازنگری جدی انجام بدهید. شما با یک بلیت دویست هزارتومانی صرفاً صاحب یک صندلی میشوید، چون با توجه به استاندارد نبودن عمده سالنهای کشور، از ردیف 10 به بعد عملاً صدایی را دریافت نمیکنید و تماشای خواننده و قرار گرفتن در جریان کنسرت را هم باید فراموش کنید. با توجه به این وضعیت حداقل هزینهای که یک خانواده (بهویژه در تهران) باید برای یک بلیت معمولی کنسرت بپردازد، حدود 600 تا 700 هزارتومان در شهرستانها و 900 هزارتومان تا یک میلیون و 200 هزار تومان در تهران است. با این حساب، یک خانواده 4 نفره در تهران باید 3 میلیون 600 هزار تومان برای شنیدن صدای یک خواننده متوسط پاپ در یکی از سالنهای نسبتاً استاندارد (بر اساس معیارهای داخلی) هزینه کند و این یعنی بخش مهمی از جامعه، پایشان از رفتن به کنسرت هر سه ماه یک بار، بیشتر و بیشتر بریده میشود. حالا برخی از اخبار واصله نشان میدهند پس از ماه صفر، قیمت بلیتها دوباره افزایش پیدا خواهد کرد و «فرهیختگان» در این گزارش راهکارهای جایگزین برای این اتفاق را بررسی میکند.
آتش قیمت بالا میگیرد
هفته گذشته خبری منتشر شد مبنی بر آنکه تمامی سالنهای کنسرت باید مجوز آتشنشانی را دریافت کنند و رضایی، مدیرکل دفتر موسیقی ارشاد به فارس (در تاریخ 21 مردادماه) گفت تنها دو سالن ضرغام و رزمال این تأییدیه کامل را دریافت کردهاند. مهلت دریافت این تأییدیه تا چه زمانی است؟ تا پایان ماه صفر، آنهایی هم که تأییدیه را نگیرند مجوز برگزاری کنسرت را نخواهند داشت. پیشبینی میشود همین خبر چند خطی روی بازار کنسرتها اثرِ مضاعفی بگذارد. سالنها مجبورند برای رعایت ایمنی، تغییراتی بر سالنها اعمال کنند و این یعنی تب قیمت صندلی سالنها بالا میرود، البته رضایی سعی میکند در صحبتهایش پالس منفی به بازار ندهد و در اطلاعیهای اعلام میکند، افزایش قیمت بلیت کنسرتها تا اطلاع ثانوی غیرقانونی است. با این حال تجربه سالهای گذشته نشان میدهد، خیلی شرایط بلیتها تابع تصمیمگیریهای بالادستی نیست چون دفاتر موسیقی و البته صاحبان سالنهای غیردولتی چندان تابع این تصمیمها نیستند و از همین حالا مخالفتشان را با این تصمیم ارشاد، در رسانهها منتشر کردهاند، میلاد ماهانراد، تهیهکننده موسیقی در گفتوگویی با ایسنا این تصمیم را اتفاقی شوکآور میداند.
باتوجهبه این اتفاقات بعید نیست که دایره مخاطبان کنسرتها کاسته شود و ضرر اصلی را دوباره مردمی ببینند که بنا بر برنامههای وزیر ارشاد، قرار بود عدالت در دسترسی به محتوای فرهنگی را بچشند. در چنین شرایطی که هم سالنها باید استانداردها را تأمین کنند و هم قیمتها نباید فشاری بر طبقه متوسط بیاورد، چند پیشنهاد برای برگزارکنندگان کنسرتها قابلطرح است که در دسترسترین و منطقیترین پیشنهاد ما را به یک جواب میرساند؛ برگزاری کنسرت رایگان.
ایدۀ کنسرت رایگان از کجا آمد؟
سال 92 همایون شجریان ماجرای کنسرت رایگان و خیابانی را بر سر زبانها انداخت. سال 92 او اعلام کرد: «حاضرم سال آینده برای هرکس که دلش بخواهد، اجرای خیابانی داشته باشم...» اتفاقی که هیچگاه رخ نداد. پس از بحرانهای اقتصادی 96 و 97 دوباره این تصمیم از سوی چند خواننده دیگر به جز همایون شجریان طرح شد که سیروان خسروی، حمید هیراد و محمد معتمدی چند نمونه از این نامها بودند. در نهایت، تنها معتمدی این کنسرت را در شهریورماه 97، حوالی پارک آب و آتش برگزار کرد. در همان بازه زمانی بحث کنسرت رایگان بهشدت بالا گرفت اما به چند دلیل همه چیز در ابهام فرو رفت؛ در آن زمان مهمترین مسئله بروکراسی بود، برای برگزاری کنسرت خیابانی باید 4 نهاد شهرداری، وزارت ارشاد، شورای تأمین و نیروی انتظامی موافقت میکردند. سر ماجرای کنسرت خیابانی همایون دو نهاد شهرداری و ارشاد موافقتشان را اعلام کردند و با این حال آخرش معلوم نشد چرا کنسرت همایون به نتیجه نرسید.
بعد از سال 97 دوباره ماجرای کنسرت رایگان یا خیابانی مسکوت ماند و دیگر به دلیل کشوقوسهای فراوانی که برگزاری آن داشت، دو طرف ماجرا بیخیالش شدند تا زمان جنگ دوازده روزه. طی چند روز جنگ، چند کنسرت خیابانی توسط برخی از خوانندههای موسیقی سنتی و تلفیقی برگزار شد و واکنشهای مثبتی را از طرف مخاطبان گرفت. با این حال، شدت استقبالها به دلیل جنگ و عدم تداوم در این اجراها باعث شد، تبدیل به یک جریان در سطح کلانشهر تهران نشود. با این حال در چند سال گذشته خوانندگانی بودند که به دلایلی همچون خیریه یا موضوعات مناسبتی اجراهای رایگان و خیابانی (مثل چارپایهخوانی) برگزار کردند اما این بدل به یک جریان ثابت در سطح کشور و در ماههای مختلف نشد.
اگر بخواهیم شرح مفصل قصه عدم تداوم کنسرت رایگان یا خیابانی را یک جمعبندی کنیم به دو دلیل مبین برایش میرسیم؛ اول، بروکراسیهای دستوپاگیر که اجازه ورود بخش خصوصی را به اجراهای خیابانی نمیدهد و دوم انفعال از سمت دو طرف اجراکننده و هماهنگکننده که نتیجهاش شده اقدامات جستهوگریخته.
کنسرت رایگان و یک انقلت مهم
حالا سؤال مهم اینجاست که کنسرت رایگان دقیقاً باید چگونه و با چه مختصاتی برگزار شود. آیا اینکه در فلان ابنیه تاریخی یک خواننده را با ارکستر بفرستیم روی سن و 100 تا 500 نفر تماشاگر آن باشند، تنها شیوه قابل اجرای کنسرت رایگان است. در همین ابتدا باید یک تفاوتی میان کنسرت خیابانی و کنسرت رایگان قائل شویم. طی سالهای اخیر نشان داده شده که برگزاری کنسرت خیابانی در سطح شهر با آن که فواید بسیاری دارد اما به دلیل گیروگرفتهای بروکراتیکش، تداوم پیدا نمیکند، با این حال تنها روش برگزاری اجرای رایگان برای مردم کوچه و خیابان نیست و در خود سالنها هم میشود قشری از مردم را به شنیدن صدای خواننده محبوبشان دعوت کرد.
اگر فرض را بر این بگیریم که کنسرت خیابانی گیر و گرفتهایش مانند شرایط جنگ بهسرعت رفع شود و این قفل هم باز شود چند نکته در برگزاری این مدل از اجرا قابلتوجه است:
1. تهران همه ایران نیست: کنسرت خیابانی و رایگان در تهران تجربهشده است، اما شهرستانها چنین موقعیتی برایشان پیش نیامده. حتی در بسیاری از فستیوالهای خیابانی و مردمی هم اجراها رایگان نیست و عملاً مردم محلی هم برای شنیدن موسیقیهای شهرشان باید متحمل هزینه بشوند. این اتفاق تب موسیقی را از شهرهای مختلف میگیرد. از طرفی نزدیکی قیمت سالنهای شهرستانها به سالنهای تهران باعث شده، محدوده مخاطبان خارج از استان تهران کنسرتها در سالهای اخیر بهشدت کاسته شود و با پدیده صندلی خالی در روزهای پایانی برگزاری کنسرت در استانهای کمدرآمد و یا حتی عدم برگزاری کنسرت مواجه شویم. از طرفی بسیاری از شهرها هستند که حداقل سالن را برای برگزاری یک کنسرت مناسب ندارند و از این جهت برگزاری کنسرت رایگان یا با هزینه کمتر و به صورت خیابانی میتواند، دولت را به وعده تحقق عدالت فرهنگی چند قدمی نزدیکتر کند.
2. برگزاری کنسرت رایگان فقط وظیفه دولتها نیست: کنسرت رایگان فقط کنسرت خیابانی نیست. اصولاً در تمام جهان این موضوع مرسوم است که بسیاری از خوانندهها طی سال اجراهای رایگانی را برای طرفدارانشان برگزار میکنند. حالا این اجراها میتواند به صورت مجزا باشد یا حتی ذیل تور کنسرتهای اصلی یک خواننده به صورت محدود. آنچه در سطح جهان اجرا شده، برخی از خوانندههای مطرح جهان برای بیشتر دیده شدن اجراها و یا بنا به خواست خود خواننده افتتاحیه یا اختتامیه اجراهایشان را بهصورت رایگان یا با آفرهای بیش از 50 درصد، اجرا میکنند. همه این موضوعات بستگی به موافقت تهیهکنندهها و دفاتر پخش دارد، آنها بهواسطه هماهنگی با اسپانسرها بدون هدررفت هیچ سرمایهای میتوانند، این کنسرتها را برگزار کنند و طبیعتاً به بالا رفتن مخاطب خواننده و وایرالی شدن قطعههای جدید اجراکننده هم کمک میکند.
3. سازمانها هم در برابر کنسرتها هم وظیفه دارند: در طی چند سال اخیر صحبتهای بسیاری برای برگزاری کنسرتهای رایگان توسط سازمانهای مختلف مطرح شده که پس از مدتی همه آنها وتو شدند. با این حال تجربه اجرای معتمدی و البته اجراهای طی جنگ نشان داده برگزاری کنسرت رایگان برای نهادها و سازمانهایی که وظیفه اجرای عدالت فرهنگی را دارند اصلاً سخت نیست و هدفی در دسترس به نظر میرسد. شهرداریها، سازمانهای فرهنگی و البته خود ارشاد میتوانند چه به صورت تسهیلگر و چه بهعنوان برگزارکننده ذیل مسئله اجرای عدالت فرهنگی برگزاری کنسرت رایگان را دنبال کنند.
4. خود خوانندهها باید همت کنند: اصولاً برگزاری یک یا دو اجرای رایگان در هر فصل، نیازمند هیچ تلاش پیچیدهای توسط خوانندههای مختلف نیست. تجربه نشان داده اگر خود خوانندهها برای اجرای رایگان اعلام آمادگی کنند و تهیهکنندهها پشت این تصمیم بایستند، طبیعتاً کسی نمیتواند جلوی چنین اجراهایی را بگیرد. قیمتها در حال بالا رفتن است و عملاً قیمت یک کنسرت در سالنی معمولی در تهران با قیمت کنسرتهای استانبول با سالنهای استاندارد اروپایی چندان فرقی نمیکند. در این شرایط که تهیهکنندگان قیمت بلیت را با توجه به تورم روز بالا میبرند، برقراری یک یا چند اجرای رایگان میتواند پای مخاطب بیشتری را به کنسرتهای خوانندگانشان باز کند.
باتوجهبه تمام این اتفاقات مسئولان ارشاد، هنوز هم به دنبال راهکاری برای کنترل قیمت بلیت کنسرتها میگردند. اقدامی که سالهاست و در دولتهای مختلف دولتها به دنبال اجرای آن بودند؛ اما هیچکدام نتوانستند اقدام مؤثری برای بازگرداندن مخاطب به کنسرت داشته باشند. بابک رضایی در گفتوگو با ایسنا میگوید: «برنامه داشتیم تا زمانی که تعرفهها تعیینتکلیف نشوند، افزایش قیمت بلیت صورت نگیرد؛ ولی پس از بررسی هزینههای برگزاری کنسرت، اقدامات لازم انجام میشود.» آنطور که رضایی گفته قرار است دولت پس از ایام صفر و مشخصشدن تکلیف تأییدیه آتشنشانی، وضعیت بلیت کنسرتها را مشخص کند بااینهمه بعید به نظر میرسد اقدامات دولت در کنترل قیمتها خیلی بتواند مؤثر واقع شود و بهتر است دولت به دنبال همان راهکار جایگزین برگزاری مداوم کنسرت رایگان در سراسر کشور باشد.
.gif?v=0)
