ایمان عظیمی، خبرنگار گروه فرهنگ: جشنوارههای مهم و شناختهشده سینمایی در دنیا همواره محلی را برای عرضه آثار مختلف هنری، شبکهسازی و خریدوفروش حقوق فیلمها مشخص کردهاند و به آثار نمایشی از فیلمهای سینمایی گرفته تا مجموعههای تلویزیونی امکان میدهند نظر بازار را نسبت به خود برانگیخته سازند. در تازهترین اتفاق، فصل اول سریال پرسروصدای «وحشی» ساخته هومن سیدی در بخش prime time پنجاهمین دوره جشنواره بینالمللی فیلم تورنتو حضور خواهد داشت. این بخش قرار است به نمایش آثار سریالی برگزیده از سراسر جهان اختصاص داشته باشد. قضیه وقتی جالب میشود که بدانیم وحشی بهعنوان تنها نماینده غرب آسیا در میان چند اثر برگزیده در این بخش حضور دارد و باقی کشورهای منطقه با وجود قرار گرفتن در شرایط غیرتحریمی دستشان از حضور در پرایم تایم فستیوال تورنتو کوتاه مانده است. مدتی طولانی از آغاز به کار پرایم تایم در جشنواره فیلم تورنتو نمیگذرد ولی مدیران این رویداد فرهنگی- سینمایی از سال 2015 و با مطرحشدن بیشازپیش سرویسهای پخش استریم به فکر ایجاد بستری برای نمایش سریالهای مطرح روز افتادهاند و عنوان پرایم تایم را برایش انتخاب کردهاند. فستیوال فیلم تورنتو در این بخش، نمایش سریالهایی اپیزودیک را در دستور کار خود قرار داد. این جشنواره بهعنوان یکی از رویداد مهمی فرهنگی- هنری در غرب تنها برای سرگرمی ملت دست به چنین کاری نزده است. آنها با اکران آثار تلویزیونی قصد دارند بازار جنبی خود را توسعه دهند. با افزایش سرعت زندگی در جوامع مدرن، مقوله سرگرمی هم دستخوش تحولات شگرفی شد و دامنه تغییرات، هنر پاپ را نیز بینصیب نگذاشت. در قرن بیستم، اقبال عمومی به سمت فیلمهای سینمایی بود و بر همین اساس جشنها و جشنوارههای متعددی هم برای معرفی استعدادهای نو به مخاطبان تعریف شده و سروشکل پیدا کردند. اما اکنون با ورود به هزاره سوم، از قدرت تأثیرگذاری فیلمهای سینمایی بر مخاطب کاسته شده و این سریالها هستند که میتوانند ذائقههای فستفودی را تحتتأثیر قرار دهند. به همین دلیل است که جشنوارههای رده A در بازارهایشان جایگاه ویژهای برای سریالها در نظر گرفتهاند و هیچ بعید نیست در ادامه زنگ خطر را برای قطع حیات همیشگی فیلمهای جشنوارهای به صدا درآورند؛ این تغییرات باید حواس دستاندرکاران سینمای ایران را به خود جلب کند که مدیوم تصویر در آینده متعلق به تولیدات ساختهشده توسط سرویسهای استریم و مجموعههای تلویزیونی است.
وقتی مارکو بلوکیو هم سریال میسازد
رسانههای فارسیزبان، خبر حضور فصل اول سریال «وحشی» در بخش پرایم تایم خوانندگان ایرانیشان مخابره کردند، اما از باقی آثار حاضر در این بخش حرف و سخنی به میان نیاوردند. «عروسی سامی» از نروژ، «خرگوش سیاه» از آمریکا، «گاندی» از هندوستان، مستند سریالی «داستان بسکتبال لیگ آفریقا» محصول مشترک رواندا، انگلیس و آمریکا، «تجدید دیدار» از انگلیس، «خیزش کلاغ» محصول مشترک مجارستان، اتریش و آلمان، «حقیقت تلخ» از آمریکا، «راهزن» از کانادا بهنوعی رقیب هومن سیدی در پرایم تایم تورنتو هستند. اما در میان سازندگان سریالهای این بخش، نام یک کارگردان شناختهشده ایتالیایی هم به میان آمد. «مارکو بلوکی جزء معدود سینماگران متأخر ایتالیایی است که نامش همچنان در پانتئون سینماگران سرشناس جهان میدرخشد و انتشار خبر تولید و اکران هر یک از فیلمهای سینماییاش نگاه مخاطبان جدی هنر هفتم را به خود خیره میکند. او این بار اما وقت خود را صرف تولید فیلم سینمایی نکرد و با ساخت یک سریال وارد میدان شد. زمزمه تولید این اثر - که «پورتوبلو» نام دارد- برای نخستینبار در سال گذشته میلادی به گوش رسید اما دیگر هیچ خبری از پروژه جدید این کارگردان کهنهکار ایتالیایی به میان نیامد، تا اینکه جشنواره فیلم تورنتو با اعلام فهرست آثار حاضر در بخش پرایم تایم از حضور کارگردان برنده نخل طلای افتخاری فستیوال کن در این جشنواره خبر داد. پورتوبلو برخلاف اکثر آثار حاضر در تورنتو، محصول سرویسهای استریم نیست، بلکه تولید مشترک تلویزیون ایتالیا و فرانسه است که در 6 قسمت به مخاطبان عرضه میشود. نکته جالب در مورد سریال پورتوبلو آن است که اولین نمایش بینالمللی این اثر در تورنتو و در یک رویداد اختصاصی سینمایی رقم خواهد خورد. اتفاقی که تا همین چند سال پیش چندان رایج و معمولی نبود. دنیا به ارزش سریال در جذب مخاطب فراوان پی برده و سینماگران، از بازیگران مطرح گرفته تا کارگردانان و عوامل شناختهشده پشت دوربین با شوروشوق زیاد یا حتی به دلایل مالی وارد این مدیوم میشوند. از سوی دیگر، جشنواره جهانی فیلم تورنتو از سال 2021 به این طرف سعی کرده بهای بیشتری برای استعدادهای نوظهور در عرصه سریالسازی قائل شود.
این فقط بخش کوچکی از تمهیدات ارائهشده از سوی برگزارکنندگان این رویداد مهم فرهنگی در آمریکای شمالی است. شگفتزده خواهید اگر بدانید سریالهای پخش شده در فستیوال فیلم تورنتو فقط در طول برگزاری نیستند که به نمایش درخواهند آمد، بلکه در تمام سال نیز از طریق سالنهای پنجگانه فستیوال تورنتو برای عموم پخش خواهند شد. بازار جشنواره از سال 2026 حساب ویژهای روی آثار سریالیاش باز خواهد کرد تا باقی فستیوالها از کن و برلین گرفته تا لوکارنو و کارلوویواری راهبردهای کلان خود در این زمینه را تغییر دهند.
جایی برای سریالها در جشنوارههای داخلی نیست
اگر از لزوم نمایش آثار تلویزیونی در جشنوارههای داخلی صحبت کنیم، کارشناسان حوزه سینما، مخاطبان جدی این مدیوم و مسئولان ذیربط با تعجب نگاهمان خواهند کرد، چون در ایران هنوز جا نیفتاده که میشود جایی هم برای عرضه سریالهای پلتفرمهای داخلی و حتی مجموعههای تلویزیونی در نظر گرفت. برای پاسخ به این سؤال که چرا ایکاشها و بایدها تبدیل به شدنیها نمیشوند؟ باید تاریخ را از نقطه ابتدایی آن مرور کنیم تا به جواب این پرسش برسیم. برای نمونه مدل برگزاری جشنواره فیلم فجر از ابتدا تاکنون با تغییرات بسیار زیادی روبهرو شده است، بهطوریکه اگر یک مورخ سینما بخواهد روند شکلگیری فجر را موردبررسی قرار دهد، از دگرگونیهای اساسی آن شگفتزده خواهد شد، چون مهمترین رویداد فرهنگی انقلاب اسلامی هیچ دال مرکزیای ندارد تا بتواند بهواسطه آن تعریف درستی از خودش به مخاطبان و جامعه هدف نشان دهد. تعداد زیاد جوایز، اضافه و حذفکردن بخشهای مختلف به فستیوال و... عملاً جشنواره فجر را به ترکیبی از فستیوال هنری و جشن سالانه سینمایی بدل کرده است. در این شرایط بعید است که بتوانیم جدیگرفتن آثار نمایشی موجود در شبکه نمایش خانگی و همچنین رسانه ملی را از دستاندرکاران فصلی آن مطالبه کنیم. اگر از جداکردن بخش خارجی و داخلی جشنواره فجر - که اقدامی معمول بهحساب نمیآید- بگذریم و بر شیوه کار بخش بینالملل فجر تمرکز کنیم، درمییابیم روزنههایی برای عرضه آثار تلویزیونی در بازار این فستیوال وجود دارد. بهعبارتدیگر، شیوه برگزاری و اجرای بخش بینالملل جشنواره فیلم فجر با احتساب تمام نقاط ضعفش، شبیهترین حالت به روال معمول و مألوف فستیوالهای هنری از شرق تا غرب عالم است و به همین دلیل میتواند امکان مناسبی برای خریدوفروش آثار سینمایی و تلویزیونی در بازارش پدید بیاورد. باقی جشنوارههای سینمایی در ایران باوجودآنکه در شکل و مدل برگزاری استانداردتر از فجر محسوب میشوند، ولی برد رسانهای و خبری آن را ندارند و به همین علت کمتر کسی به ذهنش خطور میکند که موجودیت این جشنوارهها را به صنعت سینما و تلویزیون گره بزند. فجر فقط در یک صورت میتواند به مهمترین جشنواره منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا بدل شود و آن این است که تعارضات و تضادهای درونیاش را مرتفع کند. اگر این اقدام با موفقیت صورت بگیرد، ما نیز میتوانیم در حد بازار منطقهای به امکانی برای خریدوفروش رایت سریالهای ایرانی و خارجی تبدیل شویم.
گلدنگلوب و اِمی وطنی؟ شوخی نکنید
مردم ما در حال حاضر بیش از آنکه در طول سال به سینما بروند، به تماشای آثار تلویزیونی و سریالهای شبکه نمایش خانگی مینشینند. برخلاف میزان مخاطبان صداوسیما، آمار دقیقی وجود ندارد که بتواند این ادعا را در مورد آثار نمایشی پلتفرمها تأیید کند، بااینحال میدانیم سوای کاربرانی که از ویاودیها اشتراک تهیه میکنند، افراد زیادی هم هستند که به طرق قانونی و غیرقانونی به دانلود این آثار میپردازند. با وجود این، حضور تولیدکنندگان آثار تلویزیونی تقریباً در هیچکدام از جشنهای سینمایی به جز «دنیای تصویر» - که آن هم بیشتر به دورهمی شبیه است- نمود پیدا نمیکند و آنها با توجه به جلب نگاه مخاطبان میلیونی جایی در هیچ دورهمی، جشن و ایونتی ندارند. جشن خانه سینما- که بهنوعی اسکار سینمای ایران محسوب میشود و چندسالی که برگزار نشده- جشن منتقدان سینمای ایران و... مطلقاً هیچ التفاتی به تلویزیون ندارند و فقط و فقط به آثار سینمای ایران بها میدهند. همه این بیمهریها در شرایطی اتفاق میافتد که عمده سینماگران ما در حال حاضر ترجیح میدهند بهجای بازی در یک فیلم سینمایی، حضور در پروژههای نانوآبدار ویاودیها را تجربه کنند.
.gif?v=0)
