ندا اظهری، خبرنگار گروه دانشگاه: معاونت علم و فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست‌جمهوری روز گذشته میزبان اصحاب رسانه و خبرنگاران بود تا اصحاب رسانه در جریان «دستاورد‌های حوزه سلامت و تجهیزات پزشکی» در سالی که گذشت و برخی برنامه‌های این حوزه در سال آینده قرار گیرند. مصطفی قانعی، دبیر ستاد زیست فناوری، سلامت و فناوری‌های پزشکی به همراه سعید سرکار، رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی و رضا محمودی‌لموکی، معاون حقوقی و امور مجلس معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش بنیان میزبانان خبرنگاران در این نشست بودند و به سؤالات آن‌ها پاسخ گفتند. 

پنجم آسیا در زیست فناوری هستیم
دبیر ستاد زیست فناوری با بیان جایگاه ایران در حوزه دارو‌های زیست فناورانه اشاره کرد: «کشور در حوزه زیست فناوری در منطقه رقیب جدی ندارد و در آسیا هم در رده پنجم قرار دارد. با توجه به رده‌های بالایی که کسب کرده‌ایم، در شرایط تحریمی با کمبود هیچ‌یک از دارو‌های زیستی مواجه نشدیم که حکایت از توان بالای تولید داخل دارد.» 
قانعی در ادامه با اشاره به اهمیت حوزه سلول‌های بنیادی ایران عنوان کرد: «حوزه سلول‌های بنیادی یکی از نقاط قوت کشور است. ما با توجه به یک محصول سلول درمانی که وارد بازار کرده بودیم، در جایگاه 12 دنیا ایستاده بودیم اما با توسعه هرچه بیشتر این حوزه از فناوری و ارائه پنج محصول جدید به بازار در سال جاری، به رتبه 8 دنیا صعود کردیم. هدف‌گذاری کشور این گونه است که بتواند در آینده‌ای نزدیک جزء پنج کشور برتر دنیا در حوزه سلول‌های بنیادی قرار گیریم تا دسترسی بیماران به درمان‌های نوین افزایش یافته و از سفر به کشور‌های خارجی به منظور درمان خودداری کنند.» 

هدف‌گذاری 8 درصدی معاونت علمی از تولید 
قانعی در پاسخ به سؤال «فرهیختگان» درخصوص سهم ستاد زیست فناوری از هدفگذاری 7 درصدی برنامه هفتم برای محصولات فناوری‌های هایتک در تولید ناخالص داخلی (GDP) تصریح کرد: «به‌رغم این که شاهد رشد محدود در برخی حوزه‌های خاص هستیم، توسعه فناوری باید به طور فراگیر تداوم داشته باشد. طبق قانون، سهم معاونت علم و فناوری و اقتصاد دانش بنیان از کل سهم رشد اقتصادی، 8 درصد است. در برنامه‌ای که ما از طرف معاونت به سازمان برنامه و بودجه ارائه کردیم، حوزه‌های زیست و بیوتکنولوژی، سلول‌های بنیادی و زیست فناوری، حدود 1.6 درصد از سهم 8 درصدی معاونت را به خود اختصاص داده‌اند.» 

سهم 0.6 درصدی زیست فناوری از GDP
او همچنین ادامه داد: «دومین نکته‌ای که مطرح می‌شود، این است که در صورت تمرکز کشور روی پتاسیل و توانمندی حوزه زیست فناوری، این حوزه تا کجا پیش می‌رود. طبق برنامه‌ای که پیش‌تر تهیه شده بود تا حدود 10 درصد تولید ناخالص ملی، قابلیت در زیست فناوری را دارد تا بتواند سهم بیشتری از تولید ناخالص ملی را از آن خود کند. در اینجا، زیست فناوری به طور عام در تمام عرصه‌ها مدنظر است که شامل دریا، معدن، پزشکی و صنعت می‌شود. این طرح را از کشور‌های پیشرفته الگوبرداری کرده‌ایم؛ یعنی کشوری که بیشترین استفاده زیستی را در تمام حوزه‌ها داشته، توانسته تا 10 درصد تولید ناخالص ملی خود را از این فناوری کسب کند. این را می‌توان به عنوان یک هدف درازمدت برای کشور در نظر گرفت؛ چراکه فناوری را به زبان اقتصاد بیان کنیم. در حال حاضر، سهم زیست فناوری از تولید ناخالص داخلی حدود 0.6 درصد است که باید به 1.6 درصد برسیم.» 

سهم تحقیق و توسعه از GDP افزایش نیابد هدف‌ها محقق نمی‌شوند 
در ادامه سرکار عنوان کرد: «وجود مراکز تحقیق و توسعه، قوانین تسهیلگر، حمایت‌های مؤثر، حذف رانت‌ها، محدود کردن واردات غیرضروری و تمرکز روی توسعه فناوری‌های راهبردی، بخشی از الزامات تحقق این مسیر است. چند سالی است که کشور اعلام کرده قرار است 2 درصد GDP را در حوزه توسعه علمی و فناوری و تحقیق و توسعه هزینه کند اما سهم کنونی آن حدود 0.5 درصد است. در هدف‌گذاری‌های انجام شده، ما الزاماتی چون زیرساخت، بودجه‌های تحقیق و توسعه، بودجه‌های توسعه تولید، قوانین و مقررات، حمایت‌های خاص از توسعه فناوری داریم و تا زمانی که محقق نشوند، خروجی‌ها تحقق نمی‌یابند و درواقع، باید نگاه جامعی به فناوری داشت.» 

400 میلیون دلار خروج ارز سالانه با واردات 2 قلم دارو
دکتر مصطفی قانعی، دبیر ستاد زیست فناوری، سلامت و فناوری‌های پزشکی در نشست دیروز، یکی از مهم‌ترین اقدامات کشور در حوزه سلامت و تجهیزات پزشکی را تلاش برای حذف وابستگی‌های ارزی و تقویت اقتصاد ملی در راستای تولید بومی انسولین و پلاسما عنوان کرد و گفت: «این دو محصول، جزء اقلام دارویی با بالاترین ارزبری از کشور در حوزه سلامت هستند؛ به گونه‌ای که تنها برای واردات پلاسما سالانه بیش از 300 میلیون دلار ارز از کشور خارج می‌شود. در این بین، نرخ خروج ارز در واردات انسولین هم به رقمی بالغ بر 100 میلیون دلار می‌رسد که رقم قابل توجهی را به خود اختصاص می‌دهد. اما با تکمیل زیرساخت‌ها و خطوط تولید داخلی، برآورد شده است که در دو سال آینده، کشور از واردات این دو محصول استراتژیک حوزه سلامت بی‌نیاز شود.» به گفته او، به‌رغم فشار تحریم‌های بین‌المللی در حوزه سلامت و دارو، می‌توان در مسیر خودکفایی و صرفه‌جویی ارزی حرکت کرد. 

اصلاح نژاد مرغ در راستای تأمین امنیت غذایی
به دنبال بالا رفتن قیمت گوشت قرمز در بازار، بسیاری از خانواده‌ها به سمت مصرف گوشت سفید روی آورده‌اند. قانعی در این بین با اشاره به وابستگی شدید به واردات جوجه یک‌روزه بیان کرد: «ما اصلاح نژاد مرغ آرین ایرانی را در دستور‌کار قرار داده‌ایم تا با بهبود ضریب تبدیل غذایی، وابستگی کامل کشور را در واردات جوجه یک‌روزه به طور کامل از بین ببریم. همچنین در حوزه شیلات هم استفاده از فناوری‌های نو برای افزایش بهره‌وری با توجه به تغییرات اقلیمی در حال اجراست.» 

قرارداد‌های دانشگاهی برای حمایت از پروژه‌های AI
سعید سرکار، رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علم و فناوروی و اقتصاد دانش‌بنیان در این نشست عنوان کرد: «قراردادی با دانشگاه علوم پزشکی تهران منعقد شده است تا بتوانیم از پروژه‌های هوش مصنوعی که توسط متخصصان، محققان و فناوران ارائه می‌شود، حمایت کنیم. در فراخوان اول که ارسال شده بود، 46 طرح را دریافت کردیم که شامل کاربرد هوش مصنوعی در وسایل متنوع حوزه سلامت بود. فراخوان دوم هم مبنی بر آن بود که بتوانیم از محققان فعال روی موضوع هوش مصنوعی که تا 60 درصد در این حوزه از فناوری پیشرفته داشته‌اند، حمایت کنیم تا بتوانند گام‌های پایانی تحقیقات خود را بردارند. مدیریت این موضوع در دست دانشگاه علوم پزشکی تهران است اما مسئله اینجاست که دانشگاه علوم پزشکی  نمی‌تواند این مأموریت را به‌طور انحصاری انجام دهد. به عبارتی، آن‌ها موظف به سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی و مدیریت برای فروش محصولات در حوزه سلامت هستند تا بتوان از ظرفیت تمام کشور استفاده کرد. دانشگاه‌های علوم پزشکی، دانشگاه‌های وزارت علوم، شرکت‌های دانش‌بنیان، فناوران و گروه‌های محقق در این طرح مشارکت کرده و پروژه‌های خود را ارائه می‌دهند.» 

100 دانشگاه در «تقسیم کار ملی» مشارکت دارند
قانعی در پاسخ به سؤال دیگر خبرنگار «فرهیختگان» درباره حمایت از دانشگاه‌ها براساس طرح «تقسیم کار ملی» در حوزه‌های زیست‌فناوری اظهار کرد: «تقسیم کار ملی از حدود 5 تا 6 سال پیش آغاز شد و برای هر دانشگاه تکلیف خاصی نوشته شد و براساس آن، حدود 150 دانشگاه هدف‌گذاری شدند. سال گذشته بار دیگر، با استفاده از ابزار‌های جدیدی که در حوزه هوش مصنوعی وجود داشت، تقسیم کار ملی را به‌روزرسانی کردیم. اتفاقی که این بار افتاد، این بود که سازمان برنامه‌وبودجه، معاونت تحقیقات وزارت علوم، معاون تحقیقات وزارت بهداشت و بنیاد علم، همگی از این تقسیم کار ملی به‌روزرسانی‌شده، حمایت کردند.» 
او در ادامه عنوان کرد: «در حال حاضر، حدود 100 دانشگاه، در انجام مأموریت خود با ما به توافق رسیده‌اند، به‌طوری که برنامه جدید را برای تمام دانشگاه‌ها فرستادیم که از این بین، 100 دانشگاه موافقت خود را اظهار کردند. اکنون در مرحله‌ای هستیم که دانشگاه باید در راستای مأموریتی که دارد، پروژه خود را تعریف کند و آنجاست که هم وزارت بهداشت، هم وزارت علوم و هم بنیاد علم از آن حمایت خواهند کرد. البته مرحله داوری هم انجام می‌شود. در نهایت، اگر این تقسیم کار ملی به نهایت برسد، در برخی حوزه‌ها عمق بیشتری پیدا می‌کنیم؛ به این معنی که باید استعداد‌هایی را در اختیار داشته باشیم که بتوانند همپای رقبای خارجی کار کنند و این زمانی است که باید مأموریت یک استاد را مشخص کرد و تنها در همان حوزه از او حمایت کرد. این طرح در حال حاضر در حال انجام است و مورد پذیرش همه هم قرار گرفته است. از ویژگی‌های بسیار خوب این طرح، این است که کل فرایند داخل یک سایت انجام می‌شود و هیچ مکاتبه کاغذی برای آن انجام نشده و درنتیجه تمام رتبه‌ها هم رصد می‌شوند.» 

لزوم داشتن نقشۀ راه برای اینکه ایران صاحب فناوری زیستی شود
او درباره اولویت‌های حمایتی در این طرح توضیح داد: «اولویتی برای این پروژه‌ها در کار نیست؛ این مدلی است که نشان می‌دهد اگر ایران بخواهد صاحب فناوری زیستی در تمام حوزه‌ها شود، باید نقشه راهی داشته باشد. در فاز دوم هم مطرح شده است که کدام هیئت‌علمی در ایران هستند که در این حوزه‌ها کار کنند. در حال حاضر، 30 درصد این نقشه به اتمام رسیده و 70 درصد آن خالی است. ما اکنون تنها قسمت پر نقشه را عمق‌بخشی می‌کنیم، نه قسمت خالی نقشه را؛ به این معنی که در سال‌های آینده باید 70 درصد خالی را هم تکمیل کنیم که همین، به‌خودی‌خود یک برنامه عمیق است که هم در قالب ستاد راهبری نقشه جامع علمی مطرح شده و هم در فرهنگستان‌ها مطرح شده است.»