علی ملکی، خبرنگار گروه سیاست: مسعود پزشکیان، رئیسجمهور ایران، صبح روز شنبه ۱۱ مرداد به منظور انجام سفری رسمی راهی پاکستان شد. در نخستین گام از این سفر، وی با حضور در مقبره اقبال لاهوری، شاعر بزرگ پارسیگوی، ادای احترام کرد. این سفر که در برههای حساس از تحولات منطقهای و بینالمللی رخ داده است، نشاندهنده اراده جدی دو کشور برای تعمیق روابط دوجانبه در سطحی راهبردی است. پیش از این سفر در کمتر از دو سال، مقامات عالیرتبه دو کشور، چهار بار به کشورهای یکدیگر سفر کردهاند؛ رفتوآمدهایی که پیوندهای نزدیک دو ملت و نیاز فزاینده به همکاریهای مشترک را یادآور میشود.
این رفتوآمدها در شرایطی صورت میگیرد که منطقه و جهان با بحرانها و چالشهای مختلفی روبهرو است. جنگ ۱۲روزه تحمیلی رژیم صهیونیستی علیه ایران، جنگ کوتاه هند و پاکستان، ادامه جنایات رژیم صهیونیستی در غزه، بالا گرفتن جدال میان روسیه، اروپا و آمریکا بر سر اوکراین، جنگ تعرفهای ترامپ و تحرکات ادعایی چین و تایوان همه از جمله عواملی هستند که ضرورت همکاریهای نزدیک میان کشورهای همسو را بیش از پیش آشکار میکنند. در چنین فضایی، پاکستان به عنوان یکی از مهمترین و بزرگترین کشورهای جهان اسلام و یک قدرت اتمی، نقشی کلیدی ایفا میکند و مواضعش اهمیت مضاعفی دارد. این سفر فرصتی بود تا ایران به صورت متقابل از حمایتهای قاطع پاکستان در جریان جنگ ۱۲روزه قدردانی کند و زمینهای برای گسترش همکاریها در ابعاد مختلف، از جمله امنیت مرزهای جنوب شرق کشور فراهم سازد.
چرا پاکستان از ایران در برابر اسرائیل حمایت کرد؟
یکی از اصلیترین اهداف سفر رئیسجمهور به پاکستان، ابراز قدردانی متقابل از مواضع قاطع و برادرانه این کشور در قبال جنگ ۱۲روزه رژیم صهیونیستی و آمریکا علیه ایران بود. این جنگ که به فاصله کمی پس از جنگ ۴روزه هند و پاکستان رخ داد، حساسیت ویژهای داشت؛ چراکه واکنش پاکستان میتوانست تا حد زیادی تحت تأثیر موضع ایران در قبال منازعه هند و پاکستان قرار گیرد. پاکستانیها مواضع ایران در این زمینه را تحسین کردند. سفر شهباز شریف به تهران، بلافاصله پس از جنگ با هند، بهمنظور قدردانی از حامیان پاکستان، گواه این امر است.
در جریان جنگ ۱۲روزه، پاکستان بهخوبی در کنار ایران ایستاد. این حمایتها ریشه در چندین عامل کلیدی داشت. اولاً، حساسیت شدید افکار عمومی پاکستان نسبت به مسئله فلسطین و بیزاری از اشغالگری و جنایات رژیم صهیونیستی در غزه، بهنوعی بر مواضع دولت این کشور در حمایت از ایران تأثیر گذاشت. مردم پاکستان بهصورت تاریخی از آرمان فلسطین حمایت کردهاند و این همبستگی، در لحظه بحرانی با ایران، نمود بیشتری یافت. ثانیاً، مقامات اسلامآباد نگرانی عمیقی نسبت به اقدامات غیرقانونی مشترک رژیم صهیونیستی و آمریکا علیه تأسیسات هستهای ایران داشتند. آنها احتمال تکرار چنین سناریوهایی را در قبال خود و سایر کشورهای منطقه جدی میدانستند و این نگرانی مشترک، آنها را به موضعی حمایتی سوق داد.
تصویب قطعنامه حمایت از تهران
برآیند تمامی این عوامل، حمایت قاطع دولت و مردم پاکستان از ایران در جنگ تحمیلی بود. این حمایت در بالاترین سطوح دیپلماتیک و سیاسی به نمایش گذاشته شد. در شورای امنیت سازمان ملل، پاکستان که در آن زمان بهعنوان عضو غیردائم و رئیس دورهای انتخاب شده بود، بهصراحت اقدامات رژیم صهیونیستی و آمریکا در بمباران تأسیسات هستهای ایران را غیرقانونی خواند و محکوم کرد. نماینده دائمی پاکستان در این شورا، با تأیید حق ایران در برخورداری از دانش هستهای، از مذاکره و گفتوگو حمایت کرد. در داخل پاکستان نیز، حمایتهای همهجانبهای از سوی ارتش و سیاستمداران صورت گرفت، بهطوریکه پارلمان این کشور قطعنامهای را در حمایت از ایران در برابر تجاوزات رژیم صهیونیستی به تصویب رساند. رضا امیری مقدم، سفیر ایران در پاکستان نیز در مصاحبهای با اشاره به این مواضع، تأکید کرده است که پاکستان «همهجوره حق همسایگی و برادری» را در حق ایران بهجا آورده است. بخشی از هدف این سفر رئیسجمهور، پاسخی متقابل به این همبستگی و تشکر از مواضع برادرانه دولت و ملت پاکستان است.
معمای امنیتی در مرزهای مشترک
روابط ایران و پاکستان برای چندین دهه تحتالشعاع مسائل امنیتی قرار داشته است؛ بهخصوص در مورد وضعیت مرزهای مشترک. هرچند دو کشور سازوکارهای مشترکی برای هماهنگی در مبارزه با تروریسم ایجاد کردهاند، اما این اقدامات تاکنون آنطور که باید موفق نبودهاند و چالشهای امنیتی ابعاد جدیدی پیدا کردهاند. بااینحال، آرامش نسبی که در دوره ۱۲روزه جنگ تحمیلی رژیم صهیونیستی بر مرزهای شرقی و بهویژه مرزهای ایران و پاکستان حاکم بود، نشان میدهد که میتوان برای بهبود شرایط، امیدواری بیشتری داشت. اما حدود یک ماه پس از جنگ، شاهد فعالیت بزدلانه گروهک تروریستی جیشالظلم در زاهدان و حمله به ساختمان دادگستری این شهر بودیم که منجر به شهادت و مجروحشدن تعدادی از هموطنانمان شد. این تحرکات حاکی از وجود برخی ضعفها در مدیریت گذرگاههای مرزی است که انتظار میرود دولت پاکستان تلاش بیشتری برای کنترل آنها ترتیب دهد.
در این سفر، موضوع امنیت مرزها یکی از محورهای اصلی گفتوگوها بود. دو کشور بهخوبی از این مسئله آگاه هستند که گروههای جداییطلب و تروریستی که توسط قدرتهای خارجی و رژیم صهیونیستی حمایت میشوند، به دنبال ایجاد ناامنی در مرزهای مشترک هستند. این ناامنیها از جنسی هستند که دولت پاکستان را هم از نظر جداییطلبی برخی گروهها تهدید میکنند.
سفیر ایران در پاکستان با تأکید بر اینکه منافع دو کشور هیچگاه تا این اندازه به هم نزدیک و مشترک نبوده، اعلام کرده که همکاریهای نظامی، انتظامی و اطلاعاتی میان دو طرف بسیار خوب است. او تأکید کرده که اراده دو کشور بر استمرار این همکاریهاست. یکی از راهبردهای کلیدی برای مقابله با گروههای تروریستی، تبدیل مرزهای امنیتی به مرزهای تجاری و اقتصادی است. با توسعه بازارچههای مرزی و رونق کسبوکار، مردم و جوانان دو طرف مرز به فعالیتهای اقتصادی مشغول میشوند و کمتر فریب دشمنان قسمخورده هر دو کشور را میخورند. این رویکرد، نهتنها به تقویت بنیانهای اقتصادی منطقه کمک میکند، بلکه با ایجاد شغل و امید به آینده، زمینه را برای کاهش ناامنیها فراهم میآورد. در دولت قبل، تلاشهایی برای ایجاد این بازارچهها صورت گرفت اما به فرجام نرسید. کاملکردن این پروژهها میتواند تا حدودی متضمن امنیت مرزهای شرق و جنوبشرق باشد.
علاوه بر این، جنگهای اخیر، بهویژه جنگ ۱۲روزه علیه ایران و جنگ ۴روزه پاکستان و هند، درسهای نظامی و دفاعی زیادی برای هر دو کشور داشته است. هر دو کشور در این جنگها توان دفاعی خود را محک جدی زدند و به تواناییها و کمبودهای خود پی بردند. اکنون با توجه به سیاستها و رویکردهای مثبتی که آنها در قبال یکدیگر نشان دادهاند، بستر بهتری برای گسترش همکاریها در حوزه صنایع دفاعی فراهم شده است. فناوریهای ایران در سیستمهای پهپادی و موشکی، بهخصوص در برابر سامانههای دفاع موشکی و بهرهگیری پاکستان از برخی تجهیزات نظامی در حوزه صنایع هوایی، میتواند نقشی مکمل برای سیستمهای دفاعی هر دو کشور ایفا کند و امنیت جمعی آنها را تضمین نماید. در زمستان سال گذشته، شهید سرلشکر باقری، رئیس فقید ستاد کل نیروهای مسلح، سفری به پاکستان داشتند و دیدارهایی با مقامات و نظامیان پاکستانی برگزار کردند و این همکاریهای دفاعی و نظامی برقرار بوده است.
امضای ۱۱ تفاهمنامه همکاری
توسعه روابط تجاری و اقتصادی یکی دیگر از اهداف اصلی سفر رئیسجمهور به پاکستان است. با توجه به ساختار و ظرفیتهای اقتصادی دو کشور، حجم مبادلات اقتصادی میتواند بسیار فراتر از شرایط فعلی باشد. در حال حاضر، حجم مبادلات سالانه دو کشور حدود ۳ میلیارد دلار است که در سفر شهید رئیسی، توافق شد این رقم در یک برنامه میانمدت به ۱۰ میلیارد دلار افزایش یابد. در این سفر نیز، با تمرکز بر این هدف، توافقات مهمی صورت گرفت.
سفیر ایران در اسلامآباد اعلام کرد که در این سفر، ۱۱ تفاهمنامه همکاری و یک بیانیه مشترک امضا خواهد شد و توافق شده است تا در آینده نزدیک، تجارت آزاد میان دو کشور برقرار شود. این تفاهمنامهها عمدتاً معطوف به توسعه روابط تجاری در حوزههایی مانند دروازه گمرکی مشترک میرجاوه، توافقنامه قرنطینه گیاهی، همکاریهای گردشگری، استاندارد، هواشناسی، دریایی و قضایی هستند.
در حوزه حملونقل نیز، توافق بر راهاندازی چهار پرواز جدید از شهرهای مختلف پاکستان به ایران، از جمله پرواز مستقیم اسلامآباد به تهران پس از دو دهه، یک گام خوب محسوب میشود. همچنین، مناطق آزاد و گمرک دو کشور جلساتی برای تسهیل این همکاریها برگزار کردند.
اما در سطح کلانتر، فرصتهای اقتصادی بزرگتری نیز پیشروی دو کشور است. اتصال پاکستان به ترکیه و اروپا از طریق ایران، یکی از این ظرفیتهای بینظیر است. بهبود چشمگیر اخیر در روابط پاکستان و ترکیه، فرصتی را فراهم کرده که هم تهران و هم اسلامآباد میتوانند از آن حداکثر بهره را ببرند. این مسیر ترانزیتی جدید، قابلیت رقابت جدی با طرح کریدور عربمد پیشنهادشده از جانب هند را دارد و میتواند بهجای رقابت ناسالم، به یک بازی برد-برد برای هر دو کشور منتهی شود.
اتحاد فرامرزی
عضویت در سازمان همکاری شانگهای، تعامل نزدیک با قدرتهایی مانند چین و روسیه و مشارکت در پروژههای بزرگی مانند «یک کمربند-یک جاده» ظرفیتهایی را فراهم میآورد که به سیاستهای ضدسلطهگرایانه مشروعیت و قدرت بیشتری میبخشد. سفیر ایران در پاکستان با اشاره به این موضوع، روابط دو کشور را فراتر از همکاریهای دوجانبه دانسته است. او تأکید کرده که هر دو کشور هیچگاه رژیم صهیونیستی را به رسمیت نشناختهاند و در مسائلی که به سرنوشت جهان اسلام ارتباط دارد، همواره از فلسطین حمایت کردهاند.
این همگرایی، نهتنها ضامن ثبات دوجانبه است، بلکه الگویی برای امنیت منطقهمحور در غرب آسیا محسوب میشود. در بحبوحه تحولات پرتلاطم، این سفر و توافقات حاصل از آن، پایه محکمی برای همکاریهای آتی گذاشته است تا ایران و پاکستان بتوانند بهصورت مشترک با چالشهای پیشرو مقابله کرده و به توسعه و ثبات پایدار در منطقه کمک کنند.
.gif?v=0)
