زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: ماهواره «ناهید 2» پیش از ظهر دیروز با ماهواره‌بر سایوز روسی به مدار 500 کیلومتری زمین رسید تا اینگونه یکی دیگر از پازل‌های منظومه ماهواره‌های مخابراتی در مدار‌های پایین تکمیل شود. با وجود اینکه ایران در حال حاضر ماهواره‌هایی مانند «مهدا»، «هاتف» و «کیهان» را در کلاس ماهواره‌های مخابراتی در فضا دارد، اما پرتاب ناهید 2 بعد از 9 سال آن هم در حالی که آرم سازمان فضایی ایران و پژوهشگاه فضایی ایران روی بدنه پرتابگر سایوز روسی حک شده بود، نشان می‌دهد که برنامه‌های فضایی کشورمان توسعه قابل توجهی داشته و حالا دیگر ایران در ماموریت‌های بین‌المللی حضور پیدا می‌کند. از طرف دیگر داشتن بیش از 15 ماهواره در مدار باعث شده نام کشورمان در بین برترین کشور‌های فضایی دنیا قرار بگیرد. 

ناهید 2 از طراحی تا پرتاب 
اولین بار سال 1395 بود که سازمان فضایی ایران با انعقاد قراردادی با پژوهشگاه فضایی، تصمیم خود برای ساخت ماهواره ناهید 2 را عملیاتی کرد. قراردادی که به دنبال دستیابی ایران به ماهواره مخابراتی پیشرفته‌ای بود که امکان انجام مانور‌های مداری و آزمایش فناوری‌های مخابراتی جدید را به کشور بدهد. تفاهم‌نامه‌ای که در کمتر از یک دهه مراحل مختلف از طراحی، تست ازمایشگاهی و در نهایت پرتاب را پشت سر گذاشت تا اینگونه بار دیگر نام ایران در خارج از جو زمین هم به گوش برسد. متخصصان و پژوهشگران کشورمان در ناهید 2 که ادامه‌دهنده پروژه ماهواره ناهید یک محسوب می‌شود؛ به دنبال آن بودند که توان علمی و عملی ایران را برای امتحان فناوری‌های بومی و پیشرفته فضایی ایران در عرصه ارتباطات مخابراتی، در مدار 500 کیلومتری زمین فراهم کنند. 
اواخر سال 98 بود که مسئولان از پایان ساخت مدل مهندسی این ماهواره خبر داده و اعلام کرده بودند که ناهید 2 تا آخر سال 1400 به مدار 500 کیلومتری خواهد رسید، بعد از تأخیر ایجادشده در این زمان پرتاب، عیسی زارع‌پور، وزیر وقت ارتباطات پایان سال 1401 را به عنوان زمان جدید رسیدن این ماهواره به مدار اعلام کرد. همان سالی که نمونه کیفی این ماهواره هم همزمان با روز ملی فناوری فضایی رونمایی شده بود، اما وعده پرتاب این ماهواره برای دومین بار هم محقق نشد تا اینکه در نهایت روز گذشته شاهد پرتاب این ماهواره از خاک روسیه بودیم و اینگونه پرونده ناهید 2 بعد از 9 سال با موفقیت بسته شد. پرونده‌ای که نشان‌دهنده عزم جدی ایران برای توسعه برنامه فضایی خود است. 

مشخصات منحصر به فرد ماهواره 100 کیلوگرمی ایران 
ناهید 2 که حالا در مدار لئو قرار گرفته، امکان ارسال سیگنال از مدار و همچنین دریافت از سیگنال‌های مخابراتی از زمین را خواهد داشت و قطعاً گام مثبتی در توسعه زیرساخت‌های مخابراتی و پوشش گسترده‌تر دسترسی به مخابرات و قطعاً اینترنت در مناطق دور افتاده ایران فراهم خواهد کرد. این ماهواره مکعبی‌شکل که توان مورد نیاز خود را با استفاده از آرایه‌های خورشیدی روی بدنه تأمین می‌کند، وزنی نزدیک به 110 کیلوگرم دارد و عمری بین 2 تا 5 سال خواهد داشت. 
ناهید 2 به پیشران شیمیایی تک‌مؤلفه‌ای مجهز است که سیستم کنترل وضعیت 3 محوه با دقت 3 درجه RMS را دارد؛ قابلیتی تنها در ماهواره‌های مخابراتی آمریکایی و کره جنوبی وجود دارد. همچنین امکان ارسال و دریافت سیگنال در باند‌های فرکانسی KU، X، UHF، S، VHF از طریق جدیدترین ماهواره پرتاب‌شده ایرانی فراهم است. مکانیسم بازشونده صفحات خورشیدی، سنسور‌های تابش فضایی و سیستم موقعیت‌یابی مستقل از GPS هم از دیگر ویژگی‌های این ماهواره به شمار می‌رود. ویژگی‌هایی که برای این ماهواره امکان انجام ماموریتش را که همان توسعه زیرساخت‌های مخابراتی و تحقیق و توسعه در این زمینه است، فراهم می‌کند. از دیگر ویژگی‌های قابل توجه این ماهواره را باید مجهز بودن به باتری‌های لیتیوم-یونی اشاره کرد که ساخت داخل است و امکان تحمل هزاران سیکل شارژ و دشارژ را فراهم می‌کند. همچنین پوشش‌های پلیمری و چسب‌های فضایی برای عایق‌کاری حرارتی و ارتباطات دوطرفه در باند KU و تست انتقال داده ایمن بین ایستگاه‌های زمینی جزء مشخصات قابل توجه جدیدترین دستاورد فضایی ایران به شمار می‌رود. 
متخصصان داخلی کشورمان توانسته‌اند برای ناهید 2 که طبق اعلام مسئولان بین 2 تا 5 سال در مدار 500 کیلومتری زمین عمر خواهد کرد، سیستم پیش رانشی را طراحی و تولید کنند که امکان اصلاح ارتفاع مداری تا 50 کیلومتر را برای این ماهواره فراهم می‌کند. 

مأموریت ناهید 2 در مدار چیست؟ 
ناهید 2 که دیروز با ارسال داده‌های تله‌متری نشان داد عملکرد صحیحی در مدار زمین دارد، در کنار توسعه منظومه مخابراتی ایران، ماموریت‌های ویژه‌ای را هم دنبال می‌کند. مهدی نصیری، رئیس پژوهشکده سامانه‌های ماهواره‌ای پژوهشگاه فضایی درباره سهم این ماهواره در توسعه زیرساختی مخابراتی کشور گفته بود ماموریت اصلی ناهید 2 «توسعه و آزمون فناوری‌های بومی مخابراتی در مدار لئو، تست انتقال مداری، تعیین موقعیت مستقل از جی‌پی‌اس، اندازه‌گیری تشعشعات فضایی، تست زیرسیستم‌های مختلف ماهواره در فضا و برقراری ارتباط بین دو نقطه در دید ماهواره» خواهد بود. ماموریت‌هایی که هر کدام می‌تواند دست ایران را در حوزه‌های مربوطه به ویژه حوزه‌های مهمی مانند تعیین موقعیت مستقل از جی‌پی‌اس پر کند. قطعاً این ماهواره امکانات وسیع‌تری را به کشور برای توسعه برنامه‌های خود در حوزه اینترنت اشیا و پایش داده‌ها خواهد داد. 
آنطور که سیدستار هاشمی، وزیر ارتباطات درباره ماهواره ناهید 2 عنوان کرده، این ماهواره را باید جزء اولین ماهواره‌های مخابرات ایرانی در باند KU دانست و مهم‌ترین کارکردش این است که می‌توان از آن برای ایجاد و توسعه ارتباطات مخابراتی حوزه روستایی و مناطق محروم استفاده کرد. ماهواره‌ای که ساخت آن از طریق همکاری پژوهشگاه فضایی ایران، شرکت‌های دانش‌بنیان و دانشگاه‌های کشور رقم خورده است. 
وحید یزادنیان، رئیس پژوهشگاه فضایی نیز برخی از ویژگی این ماهواره را این‌گونه برشمرد: «سیستم‌های تغذیه نیرو، پنل‌ها سنسور‌ها و حسگر‌های این ماهواره، تماماً توسط متخصصان داخلی طراحی شده و یکی از ماموریت‌های این ماهواره، دریافت و ارسال سیگنال‌های مخابراتی است. به گفته این مقام مسئول، دومین کارکرد ناهید 2 آن است که امکان ایجاد ارتباط از زمین با فضا را هم فراهم می‌کند.» 

پرتاب ماهوارۀ مخابراتی در سایۀ تداوم تحریم‌ها 
یکی از مسائلی که شاید در طول سال‌های گذشته و همزمان با پرتاب ماهواره‌های مختلف کمتر مورد توجه قرار گرفته، آنکه توان علمی و عملی ایران در حوزه فضا با وجود تداوم و حتی تشدید تحریم‌ها همچنان حفظ شده است. تا جایی که نه‌تنها ماهواره ناهید 2، کاملاً مجهز به فناوری‌های بومی بوده، بلکه پرتاب آن از سوی ماهواره‌بر روسی، نشان‌دهنده حفظ و گسترش همکاری‌های بین‌المللی ایران در حوزه فضا خواهد بود. از طرف دیگر همکاری بین دو کشور ایران و روسیه در حوزه فضایی، این پیام را به دنیا مخابره می‌کند که تداوم تحریم‌ها نمی‌تواند مانعی برای توسعه و تعریف برنامه‌های مشترک باشد. اتفاقی که انتظار می‌رود در آینده خبر‌های بیشتری از چنین برنامه‌هایی بشنویم. 

ناهید 3 در راه است
بعد از پرتاب موفق ناهید 2، حالا ایران برای ساخت نمونه توسعه‌یافته این ماهواره آماده می‌شود. به طوری که به گفته حسن سالاریه، رئیس سازمان فضایی ایران ساخت نسل بعدی این ماهواره با عنوان «ناهید 3» که قابلیت‌های بالاتر و پهنای باند بیشتری را خواهد داشت، در دستور کار قرار گرفته است. او پیش‌تر در دی ماه سال گذشته نیز عنوان کرده بود که ناهید 3 امکان منظومه‌سازی را برای کشور فراهم می‌کند. همین اظهارنظر نشان می‌دهد که برنامه ایران در حوزه فضایی قرار نیست صرفاً به پرتاب نسخه‌های اولیه یک ماهواره محدود شود و قطعاً توسعه مدل‌های جدید ماهواره‌ها به عنوان سیاست سازمان فضایی دنبال خواهد شد و قطعاً ساخت و پرتاب نسخه جدید این ماهواره می‌تواند سهم بالایی را در تکمیل منظومه مخابراتی ایران داشته باشد. 
البته نکته قابل توجه در صحبت‌های این مقام مسئول ان است که قرار است به زودی نمونه دوم ماهواره ناهید 2 هم به مدار زمین تزریق شود، نمونه‌ای که این بار از طریق ماهواره بر ایرانی سیمرغ به فضا پرتاب خواهد شد. آنطور که سالاریه عنوان کرده، در حال حاضر برای نمونه دوم ناهید 2، تست‌های مربوط به بخش‌های مختلف و زیرسیستم‌های این ماهواره در حال انجام است تا اینگونه فرآیند طراحی و ساخت این زیرسیستم‌ها به دقت ارزیابی شود.