علی ملکی، خبرنگار گروه سیاست: دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا اصرار دارد که در حمله به تاسیسات هستهای ایران آنها را بهطور کامل نابود کرده و به نیروهای نظامیاش افتخار میکند. ادعایی که البته خلاف آن چیزی است که جامعه اطلاعاتی آمریکا و رسانههایی مثل سیانان و نیویورکتایمز گزارش میکنند. او روز دوشنبه با تکرار ادعایش درباره حملات آمریکا به تاسیسات هستهای ایران و درحالیکه هنوز هیچ ارزیابی معتبری درباره میزان خسارتها وجود ندارد، مدعی شد تاسیساتی که در ایران هدف قرار داده «کاملا نابود شدند» و همه این را میدانند. او تاکید کرد «فقط اخبار جعلی روایتی متفاوت ارائه میدهند تا سعی کنند تا حد امکان تحقیر کنند.» استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا در خاورمیانه هم ادعا کرده ایالات متحده از ۱۲ بمب سنگرشکن برای حمله به تاسیسات غنیسازی فردو ایران استفاده کرده و «کاخ سفید شکی ندارد که این تاسیسات نابود شده است.»
مقامات کشورمان گفتهاند که تأسیسات هستهای ایران آسیب چندانی ندیدهاند و تجهیزات و مواد هم پیش از حمله، تخلیه شدهاند اما اگر ترامپ اینقدر سفت و سخت مدعی نابودی کامل آن است، ادامه یافتن تحریمها علیه ایران چه لزومی دارد؟ در این شرایط، درخواست رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی اتمی هم برای بازرسی تاسیساتی که به قول ترامپ «نابود شدهاند» معقولانه نیست.
دعوای اطلاعاتی در آمریکا
تضاد آشکار میان اظهارات کاخ سفید و گزارشهای جامعه اطلاعاتی آمریکا، ابهامات بسیاری را درباره نتایج واقعی این حملات ایجاد کرده است. آژانس اطلاعات دفاعی (DIA) که بازوی اطلاعاتی پنتاگون محسوب میشود، در ارزیابی اولیه خود اعلام کرده حملات به تاسیسات هستهای ایران، شامل فردو، نطنز و اصفهان نهتنها برنامه هستهای این کشور را نابود نکرده بلکه تنها آن را برای چند ماه به تأخیر انداخته است. شبکه سیانان، با استناد به این ارزیابی و نقلقول از هفت منبع آگاه، گزارش داده است این حملات صرفا ورودیهای دو تاسیسات را مسدود کرده است، اما ساختمانهای زیرزمینی بهویژه تاسیسات فردو که در عمق ۲۵۰ فوتی زیر کوه احداث شده است، تقریبا بدون آسیب جدی باقی مانده است. روزنامه نیویورکتایمز نیز در گزارشی مشابه نوشته است ایران پیش از آغاز حملات، بخش عمدهای از ذخایر اورانیوم غنیشده خود را به مکانهای مخفی منتقل کرده است. این گزارش تاکید دارد که تنها بخش ناچیزی از مواد هستهای در جریان حملات نابود شده است. برخی مقامهای اسرائیلی نیز اعلام کردهاند تاسیسات زیرزمینی فردو تخریب نشده و احتمالا ایران یک تاسیسات غنیسازی کوچک و مخفی را برای تداوم برنامه هستهای خود حفظ کرده است.
افشای گزارش محرمانه DIA، که ویتکاف آن را «خیانت» نامیده است، نشانهای از شکافهای عمیق در ساختار اطلاعاتی و سیاسی دولت آمریکا است. این جنگ اطلاعاتی نهتنها بین آمریکا و ایران، بلکه در داخل دولت آمریکا و بین کاخ سفید و رسانهها جریان دارد. گزارشهای اولیه DIA که هنوز کامل نیستند، نشان میدهد ادعای «نابودی کامل» تاسیسات هستهای ایران اغراقآمیز بوده است. این افشاگریها میتواند اعتبار دولت ترامپ را بهویژه در موضوع انتخابات دور بعد به چالش بکشد. درنهایت یک مسئله همچنان باقی میماند؛ اگر تاسیسات هستهای ایران واقعا نابود شده است، چرا تحریمها همچنان ادامه دارد و اگر این حملات ناکام بوده است، چرا کاخ سفید بر موفقیت آن اصرار دارد؟
همه دروغ میگویند
سناتور کریس مورفی از حزب دموکرات، با انتقاد شدید از سیاستهای دونالد ترامپ در قبال ایران، گفته که این حملات نهتنها تاسیسات فردو را نابود نکرده است، بلکه حتی ذخایر اورانیوم غنیشده ایران را نیز از میان نبرده است. او معتقد است این اقدام، توافق دیپلماتیک با ایران را مختل و روابط تهران با مسکو را تقویت کرده و امنیت نیروهای آمریکایی در منطقه را به خطر انداخته است.
استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا در خاورمیانه اما افشای گزارش محرمانه DIA را «خیانتآمیز» خوانده است. او در گفتوگو با فاکسنیوز مدعی شده است: «هر سه تاسیسات هستهای ایران اکثر سانتریفیوژهای خود را از دست دادهاند و احیای برنامه هستهای این کشور عملا غیرممکن است. بازسازی این برنامه سالها زمان خواهد برد.» ویتکاف همچنین خواستار بررسی و مجازات افرادی شده است که این گزارش را به رسانهها درز دادهاند.
دونالد ترامپ نیز که از گزارشهای رسانهای عصبانی شده، در شبکه اجتماعی تروث سوشال نوشته است: «سیانان اخبارجعلی و نیویورکتایمز ورشکسته با هم متحد شدهاند تا یکی از موفقترین حملات نظامی تاریخ را بیارزش جلوه دهند. سایتهای هستهای ایران کاملا نابود شدهاند!» او همچنین ادعا کرده است این رسانهها با انتقاد گسترده عمومی مواجه شدهاند. کارولین لویت، سخنگوی کاخ سفید نیز به کمک ترامپ آمد تا گزارش سیانان را بی اعتبار جلوه دهد و گفت اطلاعات محرمانه توسط «فردی ناشناس و سطح پایین» در جامعه اطلاعاتی افشا شده است تا رئیسجمهور و خلبانان آمریکایی را تحقیر کند.
برای قضاوت زود است
مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا در مصاحبهای با پولیتیکو گفته حملات آمریکا «آسیب بسیار قابل توجه و چشمگیری» به تاسیسات هستهای ایران وارد کرده و برنامه هستهای این کشور را بهطور جدی عقب انداخته است. او تاکید کرده: «نکته کلیدی این است که ایران اکنون از دستیابی به سلاح هستهای بسیار دورتر است.» همچنین مارک روته، دبیرکل ناتو، در نشست اخیر این سازمان در هلند، با وجود تردیدهای مطرحشده در رسانهها، از اقدام آمریکا حمایت کرده و اعلام کرده قصد ندارد از موضع خود عقبنشینی کند.
با این حال، نظرات کارشناسان نظامی متفاوت است. برایان کارتر، مدیر بخش خاورمیانه در موسسه «امریکن انترپرایز» تایید کرده بمبافکنهای B-2 آمریکا دستکم ۱۲ بمب سنگرشکن GBU-57 را بر تاسیسات فردو پرتاب کردهاند که شش دهانه ورودی روی سطح زمین ایجاد کرده است اما او و دیگر کارشناسان نظامی معتقدند برای تخریب کامل تاسیسات زیرزمینی مانند فردو، حملات باید چندین روز یا حتی هفتهها ادامه مییافت. گزارشها نشان میدهد حملات آمریکا تنها در روز شنبه دو بار انجام شده و سپس به دستور ترامپ متوقف شده. تصمیمی که اثربخشی عملیات را زیر سوال برده است.
مقامهای نظامی سابق و فعلی پیش از حملات هشدار داده بودند که نابودی تاسیسات فردو که در عمق کوه ساخته شده، نیازمند موجی مستمر از حملات هوایی است. ارزیابی اولیه DIA نشان میدهد تاسیسات نطنز بیشترین آسیب را دیده، اما فردو و اصفهان همچنان بخشهای کلیدی خود را حفظ کردهاند. این گزارش همچنین تایید میکند که ایران پیش از حملات، بخش عمدهای از اورانیوم غنیشده خود را به مکانهای مخفی منتقل کرده و تنها «بخش ناچیزی» از مواد هستهای در این حملات از بین رفته است.
ژنرال دن کین، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا، برخلاف ادعاهای ترامپ و پیت هگست، وزیر دفاع با ملاحظه بیشتری سخن گفته. او معتقد است «برای ارزیابی دقیق میزان باقیمانده برنامه هستهای ایران هنوز زود است.» در مقابل، هگست با حمایت از ادعای ترامپ اعلام کرده: «براساس تمام اطلاعاتی که دیدهام، این حملات توانایی ایران برای ساخت سلاح هستهای را نابود کرده است.» سناتور جک رید، عضو ارشد کمیته خدمات مسلح سنا نیز تاکید کرده «هنوز منتظر ارزیابیهای نهایی خسارات هستیم.»
منطق تحریم و بازرسی از بین رفت
ادامه تحریمهای اقتصادی علیه ایران و همکاری آمریکا با آژانس بینالمللی انرژی اتمی، پرسشهای جدی درباره منطق این حملات ایجاد کرده است. اگر همانطور که ترامپ و فرستاده ویژهاش مدعی هستند، «تاسیسات هستهای ایران کاملا نابود شده»، چرا تحریمها همچنان پابرجاست و چرا گروسی به نظارت بر برنامه هستهای ایران از طریق آژانس اصرار دارد؟
از سوی دیگر، گزارشهای اطلاعاتی حاکی از آن است که این حملات ممکن است ایران را به سمت تسریع برنامه هستهای یا حتی تصمیم برای ساخت سلاح هستهای سوق دهد. پیش از حملات، سازمانهای اطلاعاتی آمریکا اعلام کرده بودند ایران تصمیمی برای ساخت بمب هستهای نگرفته، اما ذخایر اورانیوم غنیشده کافی برای تولید سریع سلاح را در صورت تصمیمگیری دارد. با این حال تا لحظه نگارش این گزارش، هیچ نشانهای از چنین تصمیمی از سوی ایران مشاهده نشده است.
.gif?v=0)
