فاطمه سادات مرتضوی؛ خبرنگار گروه اقتصاد: سال‌هاست رژیم اشغالگر قدس خاورمیانه را وارد بحران و ناامنی مداوم کرده است. از نسل‌کشی وحشیانه در فلسطین تا ناامنی در لبنان، سوریه و حمله اخیر به خاک ایران تنها گوشه‌ای از جنایت‌هایی است که این رژیم برای سرپا ماندن خود و به قول خودشان برای تأمین امنیت اشغالگران قدس انجام می‌دهد. این رژیم سال‌هاست با هدف تضمین امنیت سرزمین‌های اشغالی، خاورمیانه را به سمت ناامنی برده است؛ اما اکنون شواهد مختلف نشان می‌دهد این هدف نه تنها محقق نشده، بلکه بررسی‌ها نشان می‌دهد موج نفرت و تنفری که در افکار عمومی جهان علیه این رژیم شکل گرفته، هر روز بیش از گذشته است و باید شاهد انزوای این تروریست‌ها در جهان باشیم. طبق داده‌های رسمی این رژیم، در دو سال اخیر خروج سرمایه از این رژیم تشدید شده است. همچنین طبق گزارش سازمان OECD از میان 38 کشور عضو این سازمان، مناطق اشغالی در انتهای جذابیت و مقصد شاغلان با تحصیلات عالی، کارآفرینان و دانشجویان قرار دارد. بنابر شواهد آماری، طی دو سال اخیر هشدار نهاد‌های مختلف رژیم صهیونیستی نسبت به خروج سرمایه از اراضی اشغالی شدت گرفته و طی این مدت این رژیم با موج بی‌سابقه‌ای از مهاجرت صهیونیست‌ها، به‌ویژه افراد ثروتمند، روبه‌رو شده است؛ به طوری‌که تا اوایل سال 2024، میزان انتقال پول به خارج نسبت به سال قبل ۵۰ درصد افزایش یافته که عمدتاً دلایل آن تنش‌های این رژیم در خاورمیانه ذکر می‌شود. این عوامل موجب بی‌اعتمادی عمیق در میان سرمایه‌گذاران شده و موجی از خروج دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری به سوی خارج را به همراه داشته است. تنها از زمان آغاز جنگ در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، در اوایل سال 2024، میزان خروج سرمایه به ۶۲ درصد افزایش یافته است. 

   کاهش 23 درصدی ورود سرمایه‌گذاری خارجی 
بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان سرمایه خارجی وارد شده به اسرائیل از سال 2018 تا 2023 چیزی حدود 23 درصد کاهش یافته و از 21 میلیارد و 515 میلیون دلار به 16 میلیارد و 422 میلیون دلار رسیده است. البته که رکورد ورود سرمایه خارجی به اراضی اشغالی مربوط به سال 2022 با ورود سرمایه خارجی به میزان 23 میلیارد و 31 میلیون دلار است. 
براساس آمار‌هایی که رسانه‌های خارجی منتشر کرده‌اند، حجم سرمایه‌گذاری خارجی رژیم‌صهیونیستی در نیمه ابتدایی سال ۲۰۲۴ حدود 11.8 میلیارد دلار در ۹۱۰ معامله بوده و رفته‌رفته با افزایش مجدد تنش‌های ژئوپلیتیکی در منطقه این رقم در حال کاهش است. البته ذکر این نکته ضروری است که باتوجه به حمایت‌های مستمر ایالات متحده طبیعی است با وجود شرایط اقتصادی نه چندان جالب در سرزمین‌های اشغالی، سرمایه‌گذاران خارجی مجبور به حمایت تمام و کمال از رژیم باشند. برای مثال در روز‌های اخیر جنگ بین ایران و رژیم دیدیم در یکی از حملات ایران، ساختمان مایکروسافت را مورد هدف قرار داد و این شرکت خارجی در حملات سایبری در این مدت علیه منطقه و خصوصاً غزه به رژیم کمک می‌کرد. 

   رشد 67 درصدی تمایل به سرمایه‌گذاری در خارج از فلسطین اشغالی
در مقابل باید گفت میزان سرمایه‌گذاری مردم سرزمین‌های اشغالی در کشور‌های دیگر روبه افزایش است، به طوری که حجم سرمایه‌گذاری رژیم صهیونیستی در خارج از مناطق اشغالی ازجمله در آمریکا و کشور‌های اروپایی طی سال 2018 حدود 6 میلیارد و 87 میلیون دلار بوده که با رشد 67 درصدی پس از 5 سال در سال‌های 2021 تا 2023 به حدود 10 میلیارد دلار افزایش یافته است. 

   7 میلیارد دلار خروج سرمایه از رژیم طی یک سال
بر اساس گزارش‌های رسمی رسانه‌های عبری، پدیده خروج سرمایه به سطحی هشدارآمیز در اراضی اشغالی رسیده است. تنها در سه‌ماهه سوم سال ۲۰۲۳، اسرائیلی‌ها 2.2 میلیارد دلار از کشور خارج کردند. این عدد در سه‌ماهه نخست ۲۰۲۴ به 3.2 میلیارد دلار و در سه‌ماهه دوم همان سال به3.5  میلیارد دلار افزایش یافت. در مجموع، طی تنها شش ماه، بیش از هفت میلیارد دلار از اسرائیل خارج شده است؛ رقمی که دو برابر مجموع خروج سرمایه در سه سال گذشته محسوب می‌شود. بر همین اساس، دارایی‌های بخش خصوصی اسرائیل در خارج از این رژیم، 20.5 میلیارد دلار افزایش یافت. از این میزان، ۸۵۵ میلیون دلار به سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت اختصاص دارد. در کنار آن، سپرده‌های بانکی اسرائیلی‌ها در خارج نیز با افزایشی چشم‌گیر، به ۱۸ میلیارد دلار رسیده است یعنی افزایش 7.7 میلیارد دلاری تنها در چند ماه داشته است. این بحران مالی هم‌زمان با موج مهاجرت میلیونر‌ها رخ داده است. تنها در مدت کوتاهی، ۱۷۰۰ میلیونر اسرائیلی از سرزمین‌های اشغالی خارج شده‌اند. در حالی که نرخ رشد میلیونر‌های داخل اسرائیل در سال ۲۰۲۳ به ۴۵ درصد رسیده بود، این رقم در سال ۲۰۲۴ به تنها ۲۵ درصد سقوط کرده است. 

   سقوط رتبۀ اعتباری رژیم پس از 7 اکتبر 
بسیاری از اقتصاددان‌های مقیم سرزمین‌های اشغالی معتقدند اوضاع رژیم پس از 7 اکتبر فرق کرده و سرمایه‌گذاران خارجی آینده سرمایه‌گذاری در سرزمین‌های اشغالی را سیاه می‌بینند. طبق بررسی «فرهیختگان» از گزارش سرمایه‌گذاری جهانی UNCTAD در سال 2024، جریان سرمایه‌گذاری داخلی اسرائیل در سال 2023 به 16.4 میلیارد دلار کاهش یافت، در حالی که این رقم در سال قبل 23 میلیارد دلار بود.  در دو سال اخیر، رتبه اعتباری اسرائیل با کاهش چشمگیری مواجه شده که دلایل آن ترکیبی از بحران‌های سیاسی داخلی، درگیری‌های منطقه‌ای و چالش‌های ساختاری اقتصادی است.   از 7 اکتبر به بعد دیگر شرایط رژیم صهیونیستی مانند گذشته نشد و رفته‌رفته رژیم افول بیشتری داشت؛ با افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه توسط رژیم اشغالگر، در اواخر سال 2023، رژیم صهیونیستی دوبار تجربه کاهش رتبه اعتباری توسط مؤسسات معتبر جهانی را داشت.   در سپتامبر 2024، آژانس رتبه‌بندی S&P Global به دلیل تنش رژیم در خاورمیانه برای دومین بار رتبه اعتباری اسرائیل را کاهش داد. این آژانس در بیانیه‌ای اعلام کرد که رتبه اعتباری اسرائیل را از +A به A کاهش می‌دهد، و چشم‌انداز آن منفی باقی خواهد ماند. این دومین‌بار در سال 2024 بود که S&P Global رتبه اعتباری اسرائیل را کاهش می‌داد. 
این کاهش رتبه اعتباری درحالی صورت گرفت که آژانس معتبر رتبه‌بندی مودیز نیز در حرکتی مشابه رتبه اسرائیل را چند ساعت بعد، دو پله کاهش داد و به Baa1 رساند؛ چراکه تنش‌های ایران و رژیم در حال تشدید بود. آغاز این درگیری شدید ولی کوتاه میان ایران و اسرائیل، خطر دور جدیدی از حملات را ایجاد کرد؛ چراکه بنیامین نتانیاهو قول تلافی آن را داد. 
همچنین در مارس ۲۰۲۵، مودیز مجدداً هشدار داده که رژیم با ریسک‌های بسیار بالای سیاسی مواجه است و چشم‌انداز اقتصادی آن به دلایل زیادی همچنان منفی باقی مانده است. از جمله دلایلی که این مؤسسه اشاره کرد عبارتند از مهاجرت حداقل 8300 متخصص فناوری از اراضی اشغالی. برآورد صفر درصدی رشد اقتصادی رژیم برای سال ۲۰۲۴، کاهش 55 درصدی سرمایه‌گذاری حوزه فناوری در سال 2023، آسیب 53 درصدی صادرات رژیم در سال 2023 و همچنین هزینه‌های بالای جنگ رژیم در منطقه خاورمیانه، افزون بر این کاهش بهره‌وری نیروی کار به جهت اجبار ورود نیروی متخصص به فعالیت نظامی. از 7 اکتبر به بعد زندگی در اراضی اشغالی مانند گذشته نشد، به اعتراف رسانه‌های عبری زبان، بعد از ۷ اکتبر بیش از یک میلیون اسرائیلی از فلسطین اشغالی گریخته و به وطن اصلی خود به ویژه در اروپای غربی و آمریکا پناه برده‌اند. 

   تنفس اشغالگران با مادرخرجی آمریکا
چندی پیش گلوبز، رسانه عبری؛ به نقل از شموئل آبرامزون، اقتصاددان ارشد وزارت دارایی اسرائیل از کاهش 24 درصدی سرمایه‌گذاری خارجی در این منطقه گفت. این اقتصاددان معتقد بود روند اسرائیل از روند جهانی کاهش جریان سرمایه‌گذاری خارجی در سال ۲۰۲۳، مستثنی نماند و با وجود سرمایه‌گذاری شرکت اینتل در اسرائیل در سال 2023، با افزایش تنش در منطقه، از نیمه دوم 2023 سرمایه‌گذاری خارجی در سرزمین‌های اشغالی با چالش‌های زیادی رو‌به‌رو شد و امنیت سرمایه‌گذاری را برای سرمایه‌گذاران کاهش داد. بر این اساس در اوج تنش‌ها در سال‌های اخیر، در سال ۲۰۲۳ تنها ۱۵۶۳ قرارداد سرمایه‌گذاری در سرزمین‌های اشغالی منعقد شد و 62 درصد از سال 2022 کمتر شد. افزون بر این سرمایه‌گذاری خارجی در فناوری پیشرفته اسرائیل 24 درصد کاهش یافت، البته به استثنای سرمایه‌گذاری بزرگ اینتل، با 1563 قرارداد، که 62 درصد کمتر از 2502 قرارداد در سال 2022 است. سرمایه‌گذاری‌های کلیدی شامل ادغام 3.6 میلیارد دلاری Thales SA با Imperva و خرید 1.2 میلیارد دلاری گروه Adani در Haifa Port بود. طبیعتا بر کسی پوشیده نیست آمریکا همیشه از پادگانش درسرزمین‌های اشغالی بیشترین حمایت را دارد و سرمایه‌گذاری‌های کلیدی عمدتاً توسط ایالات متحده و هم پیمانانش صورت می‌گیرد. شرکت‌های آمریکایی تقریباً دوسوم از بیش از ۳۰۰ مرکز تحقیق و توسعه ایجاد شده توسط شرکت‌های چندملیتی در سرزمین‌های اشغالی را تشکیل می‌دهند. علاوه بر این، سرمایه‌گذاری چین در اسرائیل در سال‌های اخیر افزایش یافته است، به ویژه در حوزه نرم‌افزار، خدمات فناوری اطلاعات و لوازم الکترونیکی مصرفی. طبق گزارش بانک ال یودز، سرمایه‌گذاران آمریکایی در سال 2024 حدود ۷۳ درصد از کل سرمایه‌گذاری‌های خارجی را تشکیل دادند. پس از آن سرمایه‌گذاران فرانسوی با در جایگاه دوم قرار گرفتند. در رده‌های بعدی هند و انگلستان سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در سرزمین‌های اشغالی داشتند. البته بر همگان پوشیده نیست با افزایش ایجاد تنش در منطقه توسط رژیم و تجاوز وحشیانه به فلسطین تمایلات به سرمایه‌گذاری، تحصیل و مهاجرت از سرزمین‌های اشغالی رو به کاهش قرار گرفته و عملاً ناپایدار است.

   افزایش 50 درصدی خروج مهاجران از اراضی اشغالی 
در سال‌ها اخیر، رژیم صهیونیستی با چالش مهمی در زمینه مهاجرت مواجه شده است؛ از جمله کاهش جمعیت و افزایش مهاجرت منفی که مقامات رژیم را ترسانده است. این اتفاق در سال 2024 شدت بیشتری گرفت؛ براساس آمار رسانه‌های عبری، نرخ رشد جمعیت در اراضی اشغالی در سال 2024 به 1.1 درصد کاهش یافته است، در حالی که این نرخ در سال 2023 با 1.6 درصد بوده است که ناشی از ترکیبی از عوامل، از جمله شرایط امنیتی پیچیده، افزایش نگرانی‌های اجتماعی و اقتصادی، و موانع اداری در فرایند مهاجرت است. براساس گزارش روزنامه یدیعوت آحارانوت، روز به روز بر شمار اسرائیلی‌هایی که ترجیح می‌دهند در خارج از فلسطین اشغالی زندگی کنند، افزوده می‌شود. شمار اسرائیلی‌هایی که بعد از 7 اکتبر ترجیح می‌دهند عطای اسرائیل را به لقایش بخشیده و در سایه ادامه جنگ در غزه و کاهش سطح زندگی به خارج از فلسطین اشغالی رفته‌اند، به شدت افزایش یافته است. براساس آمار‌های کمیته مهاجرت رژیم صهیونیستی، در سال 2024، حدود 82 هزار و 700 نفر از اراضی اشغالی خارج شدند و تنها 23 هزار نفر بازگشته‌اند که این نشان‌دهنده افزایش 50 درصدی خروج مهاجران نسبت به سال 2023 است. گفتنی است 48.6 درصد از مهاجران خروجی در سال 2024، در خارج از کشور متولد شده‌اند و اکثریت این مهاجران از کشور‌های روسیه، اوکراین، گرجستان و بلاروسند. البته علل زیادی باعث شده ساکنان سرزمین‌های اشغالی در ماندن و رفتن دچار تردید باشند. به طور کلی از 7 اکتبر به بعد با کاهش امنیت روانی و مالی، زیست در اراضی اشغالی به مراتب در خطر است، از شرایط اقتصادی گرفته تا تنش‌های سیاسی و جنگی در اراضی اشغالی و بیشتر از همه رفتار‌های وحشیانه رژیم طی این سال‌ها با فلسطینیان که در رسانه‌ها دست به دست می‌شود، موجی از تنفر را در افکار عمومی جهان نسبت به ساکنان مناطق اشغالی ایجاد کرده که این موضوع منجر به واکنش‌های منفی نسبت به این ساکنان شده است. مارینا شپس، رئیس بخش مهاجرت CBS گفت: «10درصد از کل پزشکان اراضی اشغالی به طور منظم در خارج از کشور کار می‌کنند. تغییری در این روند در چند سال گذشته مشاهده نشده است و همچنان این روند ادامه دارد.» همین افرادی هم که مانده‌اند بر سر اجبار در اراضی اشغالی زیست می‌کنند؛ البته وقتی بیشتر دقت می‌کنیم می‌بینیم عمدتاً هم اصالت تاریخی ندارند و سال‌ها قبل به دلایل مختلف از اوکراین و عمدتاً کشور‌های اطراف شوروی سابق به اراضی اشغالی پناهنده شده‌اند. افزون بر این ، تعداد مهاجران جدید وارد شده به اسرائیل در سال 2024، حدود 32 هزار و 800 نفر بوده که 31 درصد نسبت به سال 2023 کاهش یافته است. آمار‌ها نشان می‌دهد از سال 2009 تا سال 2021 به طور میانگین 36 هزار نفر به اراضی اشغالی مهاجرت کرده‌اند که عمدتاً هم از کشور‌های عضو شوروی سابق و اوکراین بوده‌اند. 

   سقوط اسرائیل به انتهای جدول جذب دانشجویان و استارتاپ‌های خارجی
همه می‌دانیم جذب کارآفرینان مهاجر، محرکی برای نوآوری و ایجاد شغل در کشورهاست. به گزارش رسمی سازمان OECD، بسیاری کشورها با معرفی برترین سیاست‌های مهاجرتی می‌توانند شکاف جذابیت خود را با کشور برتر در جذب استعدادهای مهاجرتی کاهش دهند. براساس این گزارش در سال 2023، کشورهای کانادا، ایالات متحده و انگلستان به دلیل فرهنگ قوی نوآوری و کارآفرینی، ثبات سیاسی و اقتصادی و محیط جذاب سرمایه‌گذاری، در جذب بنیانگذاران استارتاپ‌ها در بین 38 کشور عضو سازمان OECD، در رتبه‌های اول تا سوم قرار داشته‌اند. فرانسه نیز با سرمایه‌گذاری در سیاست‌های مهاجرتی هدفمند، رتبه خود را بهبود بخشیده است. اما نکته جالب و قابل تامل این مقایسه اینجاست که اسرائیل با سیاست‌های جنگ و اقدامات وحشیانه‌ای که در دوران نتانیاهو داشته، با سقوط رتبه مواجه شده و در بین 38 کشور عضو سازمان OECD، در بدترین وضعیت قرار داشته و در آخر قرار دارد. 
گفته می‌شود طی دو سال اخیر کارآفرینان و استارتاپ‌ها به دلایل مختلف رغبتی برای حضور در اراضی اشغالی ندارند. دو سه سالی است که بیش از گذشته این اعلام انزجار از اسرائیل میان جهانیان بیشتر شده است. افزون بر شرایط نامطلوب مالی، روانی و جنگی اراضی رفتارهای نژادپرستانه ساکنان سرزمین‌های اشغالی جذابیت زیست و سرمایه‌گذاری در این منطقه را از افراد می‌گیرد. برای مثال در همین 12 روز جنگ بین ایران و رژیم اشغالگر گزارش‌هایی از رفتارهای نژادپرستانه ساکنان اراضی با مسافران چینی در رسانه‌ها چرخید که ساکنین این منطقه اجازه حضور مسافران خارجی را در پناهگاه‌ها نمی‌دهند.  افزون بر این گفتنی است اراضی شغالی ازجمله مناطقی است که در آن بنیانگذاران استارتاپ نه هیچ امکانی برای اخذ اقامت دائم دارند و نه کارآفرینان تمایلی به مهاجرت و سرمایه‌گذاری علمی در منطقه دارند. افزون بر این باید گفت رژیم‌صهیونیستی به همان دلیل رفتار نژادپرستانه عمدتا به مهاجران اجازه کار رسمی نمی‌دهد.
اما گزارش سازمان OECD داده‌های قابل تامل دیگری نیز دارد. این گزارش که با عنوان جذاب‌ترین کشورهای عضو سازمان OECD برای مهاجران دارای مدارک تحصیلی عالی، دانشجویان و کارآفرینان از سوی این سازمان منتشر شده، نشان می‌دهد طی سال 2023 رژیم‌صهیونیستی در جذب شاغلان با تحصلات عالی در بین 38 کشور، در رتبه 32 قرار گرفته و وضعیت نامطلوبی دارد. در شاخص جذب کارآفرینان، این رژیم در بین 38 کشور در رتبه 33 قرار گرفته است. اما بدترین رتبه این رژیم، مربوط به جذب دانشجویان خارجی است. این رژیم در بین 38 کشور عضو سازمان OECD در رتبه آخر قرار گرفته و وضعیتی بدتر از کلمبیا و مکزیک و یونان و لیتوانی دارد.