هدفمند نبودن پژوهش‌ها یکی از چالش‌های جدی نظام آموزش عالی است که می‌تواند اعتبار نهاد علم را خدشه‌‌دار کند. هر سال پایان‌نامه‌ها و رساله‌های متعددی در دانشگاه‌‌های کشور نوشته می‌شوند که بسیاری از آنها از فضای کاربردی و حل مسائل واقعی کشور فاصله دارند. علت نیز این است که بسیاری از دانشجویان صرفا از روی اجبار و برای گرفتن مدرک تحصیلی خود به این پروژه‌‌ها نگاه می‌‌کنند؛ در نتیجه، این پژوهش‌ها تاثیر چندانی در حل مشکلات جامعه ندارند. 
بر همین اساس بود که دانشگاه آزاد اسلامی از سال ۱۳۹۷ اجرای طرحی جامع با عنوان «پایش آزاد» یا همان پژوهش اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای را آغاز کرد؛ طرحی که با هدف کاربردی‌سازی پایان‌نامه‌ها طراحی شد. 
طراح اصلی این طرح، دکتر محمدمهدی طهرانچی بود؛ فردی که سال‌‌ها پیش و در دوران ریاست خود در دانشگاه شهید بهشتی، ایده اولیه پایش را شکل داد اما پس از آمدنش به دانشگاه آزاد طرح پایش وارد مرحله عملیاتی شد. البته او ایده «دانشگاه، سازمان پژوهش» را در سال 1391 مطرح کرده بود. همان زمان هم ایده «برنامه علمی» مطرح و مقدمات اجرای آن هم فراهم شد اما وقتی به اجرا رسید، به دلیل نبود زیرساخت مناسب و کمبود پژوهشگران در دانشگاه شهید بهشتی، امکان اجرای سازمان‌یافته این طرح فراهم نشد. او پس از ترک دانشگاه شهید بهشتی و حضور در آستان قدس رضوی، با فرصت جدیدی برای توسعه مدل سازمان پژوهش مواجه شد. در آنجا، هفت برنامه علمی کلان شکل گرفت که یکی از آنها به الگوی سلامت و رشد انسان (اسرا) اختصاص داشت و پس از آن این مدل به دانشگاه آزاد منتقل و درنهایت در سال 1397 از طرح پایش رونمایی شد. طرحی که می‌توان از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین اقدام دانشگاه آزاد در راستای تحقق راهبرد سند دانشگاه اسلامی نام برد که براساس آن باید نظام موضوعات پژوهش‌ها خلق می‌شد. در این مسیر در گام نخست سازوکار این موضوع ضابطه‌‌مند و در قدم بعد نظام موضوعات احصاء شد و پس از آن الزام هدایت پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشگاه به پروژه‌های مسئله‌محور و حمایت از آنها انجام شد. 
پایش در روزهای ابتدایی به صورت آزمایشی با هشت برنامه علمی کار خود را آغاز کرد و 112 استاد، 155 دانشجو و 174 پژوھشگر از طریق این سامانه، موضوعات مورد پژوھش خود را انتخاب کردند. بعد از یک سال تعداد برنامه‌های علمی به 15 برنامه رسید و تقریبا بیش از 20 هزار استاد نیز در سامانه ثبت‌نام کردند. اما حالا تعداد برنامه‌های علمی دانشگاه به 56 برنامه رسیده است. در حال حاضر 32 واحد‌ دانشگاهی در برنامه‌های علمی فعال هستند و کل چالش‌ها در برنامه‌های علمی به ۳۰۶ چالش و۷ هزار و ۸۱۱ برنامه پژوهشی و 58 هزار زمینه پژوهشی رسیده است. 
به گفته مشاور عالی معاون علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه در روزهای ابتدایی امسال، پروپوزال‌های انتخاب شده از برنامه‌های علمی در مقطع ارشد ۱۱۹هزار و ۹۴۶ مورد، دکتری تخصصی ۱۷هزار و ۸۸۲ مورد و دکتری حرفه‌ای و بالینی ۱۴ هزار و ۱۴۲ مورد و در مجموع ۱۵۱هزار و ۹۷۰ است. بنابراین درصد کل پروپوزال‌های انتخاب شده از برنامه‌های علمی نسبت به پروپوزال‌های کل کشور ۳۱ درصد بوده است که مقطع ارشد ۳۱درصد، دکتری تخصصی ۲۵درصد و دکتری حرفه‌ای و بالینی ۳۵درصد را شامل می‌شود. 
همان‌طور که گفته شد در دانشگاه آزاد بیش از 31 درصد پایان‌نامه‌های در بستر «پایش» انجام می‌شود و این در حالی است کشور در برنامه هفتم، افق خود را 10 درصد قرار داده است. بنابراین می‌توان گفت امروز با طرح پایش دیگر خروجی پایان‌نامه‌ها، خروجی کتابخانه‌ای نخواهد بود و بر مشکلات جامعه متمرکز شده است.