فرهیختگان: دور چهارم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا روز گذشته در مسقط، پایتخت عمان، پس از سه ساعت گفتوگو به پایان رسید. با وجود مواضع تند و تناقضآمیز طرف آمریکایی در رسانهها، نتایج مذاکرات از تمایل هر دو طرف برای ادامه گفتوگوها و نزدیکتر شدن مواضع آنها حکایت دارد. ایران با حفظ مواضع اصولی خود، رویکردی واقعبینانه و سازنده در مذاکرات اتخاذ کرده است، در حالی که آمریکا با تناقض بین مواضع اعلامی و اعمالی خود مذاکرات را جلو میبرد. نقش رسانهها در بازنمایی مذاکرات و تلاش طرفین برای ارائه روایت خود از نتایج، نشاندهنده اهمیت افکار عمومی در این فرایند است. با این حال، توافق برای ادامه مذاکرات و اظهارات مثبت دو طرف و همچنین موضع مثبت میانجی عمانی نشان میدهد، فضای مذاکرات با آن شدتی که طرف آمریکایی روایت میکند، بار منفی ندارد.
جزئیات دور چهارم
دور چهارم مذاکرات در مسقط در حالی برگزار شد که انتظارات از نتایج آن به دلیل مواضع تند اعلامی طرف آمریکایی پایین بود. استیو ویتکاف، نماینده آمریکا در این مذاکرات، پیش از آغاز گفتوگوها در مصاحبهای با سایت خبری «بریتبار» مواضع سختگیرانهای اتخاذ کرده بود. او اعلام کرد که آمریکا به دنبال توافقی است که غنیسازی اورانیوم در ایران را به صفر برساند و تأسیسات هستهای نطنز، فردو و اصفهان برچیده شود. این اظهارات که روایتی از مواضع روبیو، وزیر خارجه و ترامپ بود، به نظر میرسید مذاکرات را به سمت بنبست هدایت کند. با این حال، نتایج مذاکرات نشان داد که رویکرد عملی آمریکا در میز مذاکره با مواضع اعلامی آن تفاوت دارد. همچنین، برخلاف گزارش اولیه شبکه سیانان که مدعی شده بود تیم کارشناسی همراه استیو ویتکاف حضور ندارد، منابع خبری اعلام کردند که دستکم ۱۲ نفر همراه نماینده آمریکا در این مذاکرات دیده شدهاند. این موضوع نشاندهنده حضور یک تیم فنی و کارشناسی بود که برخلاف ادعاهای اولیه رسانههای آمریکایی، به نظر میرسد برای گفتوگوهای جدی و فنی آماده شده بودند. مذاکرات سه ساعت به طول انجامید و به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، بقائی، «دشوار اما مفید» بود. او تأکید کرد که این گفتوگوها به درک بهتر مواضع طرفین و یافتن راهحلهای معقول و واقعبینانه برای حل مسائل مورد اختلاف کمک کرد. همچنین، هماهنگکننده عمانی قرار است زمان و مکان دور بعدی مذاکرات را اعلام کند که نشاندهنده توافق طرفین برای ادامه گفتوگوهاست. از سوی دیگر، منابع آمریکایی نیز از نتایج مذاکرات ابراز رضایت کردند. پایگاه خبری آکسیوس به نقل از یک مقام آمریکایی گزارش داد که توافق حاصل شده تا مذاکرات برای بررسی جنبههای فنی ادامه یابد. این مقام آمریکایی افزود که واشنگتن از نتایج مذاکرات دلگرم شده و مشتاقانه منتظر نشست بعدی است. خبرگزاری رویترز نیز به نقل از یک منبع آمریکایی تأیید کرد که مذاکرات با ایران ادامه خواهد یافت.
تداوم تأکید ایران بر حق غنیسازی
ایران در این مذاکرات بار دیگر بر مواضع اصولی خود تأکید کرد. سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در اظهاراتی پس از مذاکرات اعلام کرد که غنیسازی اورانیوم برای ایران غیرقابل مذاکره است. او تأکید کرد که ایران ممکن است برای اعتمادسازی در یک دوره زمانی محدودیتهایی در سطح، میزان یا ابعاد غنیسازی بپذیرد، اما اصل غنیسازی به هیچ عنوان قابل مصالحه نیست. این اظهارات واکنشی به مواضع رسانهای طرف آمریکایی، از جمله شخص ترامپ بود که مدعی بود: «ایران نیازی به غنیسازی ندارد.» رئیسجمهور آمریکا البته موضع دیگری گرفت که طی آن اعلام شد آمریکا هنوز در مورد «حق غنیسازی ایران» تصمیمی نگرفته است. عراقچی همچنین رفع تحریمها را یکی از پایههای اصلی مذاکرات دانست و گفت که این موضوع مورد توافق طرفین قرار دارد. عراقچی در ادامه به نزدیکتر شدن مواضع ایران و آمریکا اشاره کرد و گفت که دو طرف اکنون درک بهتری از مواضع یکدیگر دارند. او ابراز امیدواری کرد که در دور بعدی مذاکرات پیشرفت بیشتری حاصل شود. این اظهارات نشاندهنده رویکرد واقعبینانه ایران در مذاکرات است که ضمن حفظ مواضع اصولی، به دنبال یافتن راهحلهای عملی برای کاهش تنشهاست.
رویکرد اعلامی و عملی آمریکا در تناقض آشکار
یکی از نکات برجسته این دور از مذاکرات، تناقض آشکار بین مواضع اعلامی و اعمالی طرف آمریکایی بود. استیو ویتکاف پیش از مذاکرات با اظهارات تند خود در رسانهها، انتظارات را برای رسیدن به توافق پایین آورده بود. او اعلام کرده بود که اگر ایران به غنیسازی صفر تن ندهد، مذاکرات به بنبست خواهد رسید. با این حال، نتایج مذاکرات نشان داد که آمریکا نه تنها از گفتوگوها خارج نشد، بلکه برای ادامه آنها توافق کرد. این تناقض تاحدی بود که حتی شبکه سیانان که معمولاً روایتی منفی از مسیر مذاکرات دارد در گزارشی از رویکرد آمریکا در مذاکرات، مدعی شد: «واشنگتن اساساً برای مذاکرات فنی و سیاسی معنادار آماده نیست» و به سؤالات پاسخهای کوتاه و کلی میدهد، پیشنهادهای اصلی را نادیده میگیرد و دائماً موضع خود را تغییر میدهد. عراقچی نیز به این تناقضها واکنش نشان داد و گفت که مواضع ضد و نقیض آمریکا، بهویژه در عرصه رسانهای، به مذاکرات آسیب میزند. او تأکید کرد که ایران انتظار دارد آمریکا مانند ایران مواضع خود را با دقت و بدون تناقض بیان کند. عراقچی هشدار داد که اگر این رفتار ادامه یابد، ایران نیز ممکن است به همان ترتیب عمل کند.
واکنش وزیر خارجه عمان
وزیر خارجه عمان، که کشورش نقش میانجی را در این مذاکرات ایفا میکند، پس از پایان دور چهارم مذاکرات اظهاراتی امیدوارکننده بیان کرد. او اعلام کرد که گفتوگوها حاوی ایدههای مفید و ابتکاری بود که نشاندهنده تمایل مشترک طرفین برای رسیدن به توافقی شرافتمندانه است. او همچنین تأیید کرد که دور پنجم مذاکرات پس از مشورت طرفین با مقامات عالیرتبه خود برگزار خواهد شد. این اظهارات نشاندهنده نقش مثبت عمان در تسهیل گفتوگوها و ایجاد فضایی سازنده برای مذاکرات است. طرف عمانی در حالی اعلام موضعی مثبت از فضای مذاکرات داشته که پس از اتمام دور سوم مذاکرات رویکردی کاملاً خنثی داشت.
چشمانداز آینده مذاکرات
با پایان دور چهارم مذاکرات، چشمانداز ادامه گفتوگوها مثبت به نظر میرسد. توافق طرفین برای برگزاری دور بعدی مذاکرات، که احتمالاً با فاصله یک هفته برگزار خواهد شد، نشاندهنده اراده سیاسی برای یافتن راهحل است. نزدیکتر شدن مواضع ایران و آمریکا، بهویژه در درک بهتر از مواضع یکدیگر، میتواند زمینهساز پیشرفت در مذاکرات آینده باشد. با این حال، چالشهای مهمی همچنان باقی است. تناقض در مواضع اعلامی و عملی آمریکا میتواند اعتماد متقابل را تضعیف کند. همچنین، فشارهای سیاسی داخلی در آمریکا و انتظارات حداکثری برخی گروهها ممکن است بر انعطافپذیری واشنگتن در مذاکرات تأثیر بگذارد. از سوی دیگر، ایران با تأکید بر حفظ حق غنیسازی و رفع تحریمها، نشان داده است که حاضر به مصالحه بر سر اصول خود نیست، اما برای اعتمادسازی آماده پذیرش محدودیتهای موقت است.
نتیجه مذاکرات با بازنمایی آن متفاوت خواهد بود
آنچه از رویکرد رسانهای دو طرف برمیآید این است که فارغ از نتیجه گفتوگوها، روایت و بازنمایی رسانهای آن نیز موضوعیت دارد و ممکن است حتی در صورت رسیدن به یک توافق، بهویژه طرف آمریکایی که به دنبال تقویت وجهه سیاسی ترامپ است، روایتی کاملاً باب میل خود را از نتیجه محقق شده ارائه دهد. طرف آمریکایی از رسانهها بهعنوان ابزاری برای روایت مذاکرات به نفع خود استفاده کرد. اظهارات تند ویتکاف پیش از مذاکرات و گزارشهای اولیه رسانههایی مانند سیانان درباره نبود تیم کارشناسی، به نظر میرسید با هدف مدیریت انتظارات و فشار بر ایران منتشر شده باشند. با این حال، این رویکرد نه تنها به مذاکرات کمک نکرد، بلکه به دلیل تناقض با واقعیتهای میز مذاکره، اعتبار آمریکا را در فضای رسانهای مذاکرات بیش از گذشته خدشهدار کرد. از سوی دیگر، ایران با ارائه مواضع شفاف و ثابتقدم، سعی کرد روایتی واقعبینانه از مذاکرات ارائه دهد. اظهارات عراقچی و بقائی بر مفید بودن مذاکرات و نزدیکتر شدن مواضع طرفین تأکید داشت که با گزارشهای منابع آمریکایی و عمانی همخوانی داشت. این رویکرد نشاندهنده تلاش ایران برای حفظ فضای سازنده در مذاکرات و جلوگیری از تأثیرگذاری فشارهای رسانهای بر روند گفتوگوهاست، اما همچنان در اوج بد بینی پیگیری میشود. مواضع متناقض طرف آمریکایی نیز بر شدت این بدبینی افزوده و لزوم حرکت محتاطانه را به تیم مذاکره کننده گوشزد میکند.
.gif?v=0)
