زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: تولد حضرت معصومه(س) بهانهای شده تا امروز، روز کسانی باشد که نیمی از جمعیت جامعه را به خود اختصاص دادهاند. دخترانی که حالا سهم 51 درصدی از جمعیت دانشجویی کشور را دارند تا از این طریق طی سالهای اخیر، روند حضور دختران در نظام آموزش عالی پررنگتر شود. در این بین بر اساس آمار دانشجویان در سال تحصیلی 1402-1401 بیشترین سهم به گروه علوم پایه میرسد که 68 درصد کل جمعیت آن را دانشجویان دختر تشکیل میدهند. بعد از آن گروه هنر است که در آن دانشجویان دختر با جمعیت 151 هزار و 428 نفری، توانستهاند 67 درصد از کل دانشجویان این حوزه را در اختیار داشته باشند. سهم 58 درصدی دانشجویان در گروه آزمایشی پزشکی، 55 درصدی در علوم انسانی و 52 درصدی در کشاورزی و دامپزشکی هم نشان میدهد که دانشجویان دختر توانستهاند سهم قابل توجهی را از حضور در کلاسهای درس این گروهها در اختیار داشته باشند. با این حال دختران حضور کمرنگی در کلاسهای درس فنی و مهندسی دارند به طوری که تنها 23 درصد دانشجویان رشتههای مرتبط با این گروه را دختران تشکیل میدهند. واقعیت آن است که دختران این روزها در رشتههای مختلف توانستهاند جایی برای خود در نظام آموزش عالی کشور باز کنند؛ اما با وجود دست برتری که آنها از حیث تعداد در جمعیت دانشجویی کشور دارند، از لحاظ کنشگری، مطالبهگری و حضور در عرصههای علمی و فناورانه هنوز از دانشجویان پسر عقبتر هستند و به نظر میرسد نتوانستهاند آنطور که باید ظهور و بروز جدی در حوزه غیردرسی داشته باشند. جمعیت دانشجویان دختر که این روزها با اضافه شدن نسل زد به آنها، ویژگیهای متفاوتتری هم نسبت به نسلهای قبلی دارند. در این گزارش سراغ دانشجویان دختری رفتیم که درباره چرایی حضور کمرنگتر دختران نسبت به پسران و چگونگی تغییر این وضعیت بگویند.
دانشجوی دکتری دانشگاه شهید بهشتی: دانشجوهای دختر اعتمادبهنفس بسیاری از فعالیتها را ندارند
نسترن راگردیکاشانی که این روزها بهعنوان دانشجوی دکتری فیزیک گرایش اوپتیک و لیزر دانشگاه شهید بهشتی به شمار میرود؛ سال گذشته یک ماهی را در دانشگاه ICTP ایتالیا گذراند تا بتواند فرصت مطالعاتی خود را در عرصه فیزیک پشت سر بگذارد. دانشجویی که دوران کارشناسی خود را در دانشگاه علم وصنعت گذرانده بود و در سال 1400 به عنوان نایبدبیر انجمن علمی فیزیک این دانشگاه هم شناخته میشود.
او با بیان اینکه بستر برای فعالیت دانشجویان دختر در دانشگاهها بر اساس مشاهداتی که داشته وجود دارد، گفت: «معتقدم دانشگاهها حتی در اولویتدادن برای انتخاب دانشجوی پسر و دختر هم تفاوتی قائل نیستند، بااینحال خود دانشجویان دختر اعتمادبهنفس کمتری برای حضور در فعالیتهای غیردرسی دارند. در همین راستا باید کمی فعالیتهایی که به دانشجوی دختر اعتمادبهنفس میدهد و تواناییهایشان را برای خود آنها نهادینه میکنند در دانشگاهها داشته باشیم.»
او در توضیح بیشتر این مسئله گفت: «در المپیاد چه دانشجوی دختر و چه پسر وقتی تلاش کنند میتوانند نتایج خوبی را به دست آورند. بااینحال معتقدم دانشجویان دختر را باید بهاصطلاح در معرض انجام بسیاری از کارها قرار داد تا از طریق بتوانند اعتمادبهنفس لازم برای چنین مشارکتهایی پیدا کنند. در حقیقت باید بهگونهای برای آنها توفیق اجباری در نظر بگیریم تا مجبور به انجام برخی از کارها شوند. در این شرایط وقتی آنها ببینند که نتیجه کاری که انجام دادهاند، خوب است بهتدریج اعتمادبهنفس انجام فعالیتهای غیردرسی به نسلهای بعدی هم انتقال پیدا میکند.»
نایبدبیر اسبق انجمن علمی فیزیک دانشگاه علم و صنعت با بیان اینکه باید روی افزایش اعتمادبهنفس دانشجویان دختر کار کنیم، تصریح کرد: «کمتر دیدهایم که مثلاً دانشجوی دختری کاری را شروع کند و بعد بخواهد برای آن هم تیمی پیدا کند درحالیکه این اتفاق در بین دانشجویان پسر بسیار رایج است؛ اینها نشاندهنده عدم وجود اعتمادبهنفس در بین دانشجویان دختر است که میطلبد دانشگاهها با انجام فعالیتهای مرتبط این وضعیت را تغییر دهند.»
او که سال گذشته در یک فرصت مطالعاتی یکماهه در دانشگاه ICTP حضور پیدا کرده بود، درباره ارتباطگیری با دانشجویان دختر نسل زد گفت: «اولین کار آن است که باید از فضای تحمیل کارها به آنها فاصله گرفت. یعنی باید فضا را بهگونهای در نظر بگیریم که خودشان بتوانند انتخاب کنند. همچنین باید به این سمت برویم که آنها تصور نکنند حقشان در مقایسه با دانشجویان پسر در حال ضایع شدن است. یعنی نباید این حس را داشته باشند که باید حقشان را پس بگیرند؛ چراکه اگر وارد این چرخه شوند عملاً برای خودشان مشکلساز خواهد شد؛ زیرا تصور میکنند تمام تلاششان را باید روی پسگرفتن حقشان بگذارند.»
راگردی بیان داشت: «در دوره کارشناسی میدیدم که به دانشجویان پسر در همان دوران تحصیل پروژه خارج از دانشگاه پیشنهاد میشد و اگر آن مرکز هم نظامی بود، بعد از مدتی دانشجوی پسر جذب میشد؛ اما این اتفاق برای دانشجویان دختر صورت نمیگرفت تا جایی که حتی دوره کارشناسی یک دانشجوی دختر تمام هم میشد، اما هیچگاه به او یک پروژه پیشنهاد نشده بود. همین مسئله باعث میشود دانشجوی دختر ناخودآگاه احساس کند که بین او و دانشجوی پسر فرق گذاشته میشود، هرچند شاید این اتفاق برای نسلهای قبلی کمتر حساسیتزا بود، اما امروز دانشجویان دختر نسل زد اینگونه نیست. به همین دلیل باید موقعیتهای یکسان و فرصتهای شغلی یکسان را با یک شان اجتماعی فراهم کنیم.»
دانشجوی دکتری فیزیک دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه در دانشگاههای ما چه برای دانشجوی پسر و چه دانشجوی دختر، جای ارائه و آموزش مهارتهای نرم برای آمادهسازی دانشجو با هدف حضور در جامعه خالی است، اظهار داشت: «این مسئله بهگونهای است که حتی وقتی یک ورکشاپ هم در این باره در دانشگاهی برگزار میشود عملاً دانشجویان زیادی در آن شرکت نمیکنند، دلیل این مسئله هم آن است که عملاً این موضوع برای دانشجوی ما نهادینه نشده است.»
دارندۀ مدال برنز انفرادی چهاردهمین دوره المپیاد کارآفرینی: ضعف اطلاعرسانی چالش حضور دختران در فعالیتهای غیردرسی است
ساناز امیدی دانشجوی داروسازی دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران است. دانشجویی که شهریورماه 1401 توانست در چهاردهمین المپیاد علمی دانشجویان علوم پزشکی کشور در حوزه کارآفرینی به مدال برنز انفرادی دست پیدا کند. او با بیان اینکه بر اساس تجربه باید بگویم که حضور دانشجویان در فعالیتهای مرتبط با رشته داروسازی زیاد است، گفت: «البته طبیعتا این مسئله بسته به رشتهها مختلف، متفاوت میشود. با این حال معتقدم اطلاعرسانی کافی برای حضور دانشجویان دختر در عرصههای غیردرسی وجود ندارد. از سوی دیگر دانشجویان دختر به نسبت دانشجویان پسر درسخوانتر هستند و به همین دلیل کمتر از پسران در فعالیتهای جانبی حضور دارند.» وی ادامه داد: «تشکلهای مختلف چه در قالب انجمنهای علمی، کارگروههایی مانند المپیاد و تشکلهای سیاسی باید تلاش کنند تا نیازهایشان را بهدرستی اطلاعرسانی کنند تا از این طریق خود دانشجوی دختر انتخاب کند که میتواند نیازهای اعلامشده را برآورده کند و بر همین اساس در آن تشکل حضور پیدا کند یا خیر. مسئله دیگر آن است که باید دورههای توانمندسازی برای دانشجویان دختر برگزار شود. طبیعی است که دانشجوی کارشناسی در ابتدای راه است و تجربه کافی ندارد؛ اما اگر دورههای مختلف برای آن برگزار شود به خودباوری بیشتری میرسد تا بتواند در فعالیتهای مختلف حضور پیدا نکند.»
برنده مدال برنز انفرادی چهاردهمین دوره المپیاد کارآفرینی به نسل زد اشاره و تصریح کرد: «اولین کاری که باید نسبت به این دانشجویان صورت بگیرد، آن است که پیام واضحی درباره موضوعات مختلف به آنها بدهیم. یعنی گاهی میبینیم که نسبت به یک موضوع یا یک رویداد اطلاعرسانی هم صورت میگیرد، اما عملاً دانشجو متوجه هدف نهایی آن نمیشود و طبیعتاً رغبتی هم برای حضور نخواهد داشت. همچنین باید یک نیازسنجی دقیقی از دانشجویان دختر نسل زد صورت بگیرد تا فعالان عرصههای مختلف در ابتدا متوجه نیازهای این نسل شوند و بعد بر همان اساس برنامهریزی کنند.» امیدی خاطرنشان کرد: «دانشگاه تا جایی که همه میدانیم بخش تدریس و آموزشش برای همه دانشجویان پررنگ است تا توانمندی دانشجویان؛ بااینحال همان روحیهای که بین همکلاسیها شکل میگیرد، باعث میشود تا در نهایت افراد خودشان بروند و مسیرشان را پیدا کنند. در مجموع باید بگویم که دانشگاه امروز بهصورت کلی در حوزه آمادهسازی دانشجوی دختر برای حضور در اجتماع کمکاری میکند.»
دبیر واحد خواهران جنبش دانشجویی دانشگاه شهید باهنر کرمان: روحیۀ دختران مانع حضور آنها در فعالیتهای غیردرسی است
مهلا مشایخی که در دانشگاه شهید باهنر کرمان تحصیل میکند، بهعنوان دبیر واحد خواهران جنبش دانشجویی این دانشگاه هم شناخته میشود. فردی که سال گذشته مقالهاش با عنوان«نقش مردم در تحجر و تجدد سیاسی ایران» در دانشگاه علامه طباطبایی حائز رتبه شد. او درباره چرایی حضور کمتر دانشجویان دختر در فعالیتهای غیردرسی به نسبت دانشجویان پسر گفت: «واقعیت آن است که روحیه خجالتی دانشجویان دختر به نسبت پسران بیشتر است؛ موضوعی که شاید باعث شود تا دانشجویان دختر برای حضور در برخی از فعالیتها بهاندازه پسران احساس راحتی نکنند.» او ادامه داد: «موضوع دیگری که باید مدنظر قرار داد، این است که دانشجویان دختر با برخی از محدودیتها نظیر رفتوآمد هم روبهرو هستند و شاید همین اتفاق باعث شود تا آنها نتوانند در برخی از فعالیتها حضور پیدا کنند؛ اتفاقی که در عمل باعث میشود تا آنها کنشگری کمتری نسبت به پسران در عرصههای مختلف داشته باشند.» دبیر واحد خواهران جنبش دانشجویی دانشگاه شهید باهنر کرمان درباره چگونگی تغییر وضعیت فعلی و حرکت به سمت نقشآفرینی بیشتر دانشجویان دختر تصریح کرد: «اولین اقدام آن است که باید برای دانشجوی امروزمان، حرکتها و رویدادهای موفقی که توسط دانشجویان دختر دهههای قبل رقم خورده را بازگو کنیم تا از این طریق آنها هم بتوانند به رسالتی که روی دوششان قرار دارد، عمل کرده و بتوانند در آینده اتفاقات خوبی را در عرصههای مختلف رقم بزنند.» مشایخی به ارتباطگیری با دانشجویان دختر نسل زد اشاره و تصریح کرد: «پیش از هر کاری، باید روحیات و خواستههای آنها را از طریق مطالعات روانشناسی و جامعهشناسی بهدرستی بشناسیم تا بتوانیم بر اساس همان نیازها، ایده و راهحلهای مطلوب را برای پیداکردن مسیر ارتباطی با آنها پیدا کنیم، البته شاید یکی از مسیرها هم همان باب گفتوگو باشد که باید مدنظر قرار بگیرد.»
دبیر واحد خواهران اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان: دانشجویان دختر آشنایی درستی با رسالتشان در جامعه ندارند
فائزه زارعی در دانشگاه بوعلیسینا در رشته زمینشناسی تحصیل میکند. فردی که فعالان دانشجویی او را بهعنوان دبیر واحد خواهران اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان میشناسند. او که خود جزء متولدان دهه 80 و نسل زد به شمار میرود، درباره چرایی حضور کمرنگ دانشجویان دختر به نسبت دانشجویان پسر در فعالیتهای غیردرسی گفت: «شاید دانشجویان دختر ما به نسبت جمعیتی که دارند، ظهور و بروز کمتری داشته باشند که این مسئله چند عامل دارد. اول بحث شناخت خود دانشجویان دختر از خودشان است، یعنی شاید آنها رسالت و استعدادهایشان را آنطور که باید نمیشناسند و خیلی خودشان را اثرگذار و کارآمد نمیدانند. یعنی هویت فردی خودشان را پیدا نکردهاند که بخواهند بر همان اساس گام بردارند. درحالیکه باید این را بدانند که دختران و زنان میتوانند با حفظ هویت زنانه محور بسیاری از تحولات باشند.» او ادامه داد: «اگر دختران ما به تعالی برسند میتوانند جامعه را هم با تعالی برسانند. ما در تاریخ هم بسیاری از برههها را داشتیم که زنان در آن پیشران بسیاری از اتفاقات بودهاند؛ اما متأسفانه کمتر این اتفاقات را بازگو کردهایم. مسئله دیگر هم این است که دانشجوی دختران ما برای فعالیت و بروز خودشان در مسائل مختلف، اعتمادبهنفس لازم را ندارند و گاهی به حاشیه هم رفتهاند. دختران ما امروز در مسائل مختلف ظرفیت انتخابگری زیادی را دارند و خودشان انتخاب میکنند که چگونه عمل کنند تا جایی که حتی در بسیاری از موارد بر اساس تعاریف و تعالی که جامعه و خانواده دارند هم پیش نمیروند؛ اما متأسفانه شاهد الگوسازیهای غلطی در جامعه امروز نسبت به دختران و زنان هستیم که باعث شده تا دانشجوی دختر ما آنطور که باید به رسالت اصلیاش نرسد.» دانشجوی کارشناسی رشته زمینشناسی دانشگاه بوعلی سینا تصریح کرد: «دانشجویان دختر ما باید به این پرسش من کیستم؟ پاسخ دهند. یعنی باید بدانند هویت فردی و دانشجویی و هویتی که در جامعه باید داشته باشند، چیست؟ بحث دیگر آن است که چقدر در جامعه و جامعه دانشگاهی زیرساختهای لازم برای فعالیت دختران فراهم شده است؟ چراکه هر چند میگوییم آنها نقش اثرگذاری میتوانند داشته باشند؛ اما باید زیرساختهای لازم برای تحقق این نقش را هم تأمین کنیم.» دبیر واحد خواهران اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان با بیان اینکه نقش دختران و پیشران بودن آنها کمتر مورد تبلیغ قرار گرفته است، تصریح کرد: «در رسانهها کمتر به این مسئله میپردازیم که زنان چه پیشرفتهایی را داشتهاند. ما زنان زیادی را داریم که در عرصههای علمی کارهای زیادی را انجام دادهاند؛ اما این مسئله را آنطور که باید در جامعه تبیین نکردهایم. در مقابل هم تبلیغاتی که علیه زنان و دختران وجود دارد، باعث شده تا این قشر بهجای اینکه کنشگری فعال در حوزههای تخصصی خودشان داشته باشند به مسائل حاشیهای بپردازند.» زارعی درباره نحوه ارتباطگیری با دانشجویان دختر نسل زد گفت: «در وهله اول باید نیازسنجی درستی از این قشر صورت بگیرد؛ چراکه گاهی وقتی میخواهیم آنها را به سمت فعالیتهای تشکیلاتی سوق دهیم به اهداف آنها توجه نمیکنیم؛ بلکه بیشتر به دنبال آن هستیم که خودمان در تشکیلات چه میخواهیم. از سوی دیگر این قشر در فضای علمی راحتتر جذب میشوند. بهصورت کلی متولدان دهه 80 را نمیتوان با حرف زور وادار به کاری کرد و اینگونه دیگر با ما گام برنمیدارند و خودشان با تحلیلهای خودشان کارها را دنبال میکنند. گاهی هم تحلیلهای درستی را دارند و در این شرایط اگر مدیریت درستی در این فضا داشته باشیم، میتوانیم مسیر را چه در فضای علمی و چه کنشگری و تشکلی برای حضور آنها هموار کنیم.» او درباره اینکه دانشگاهها تا چه حد آموزشهای لازم را برای ایفای نقش اجتماعی دختران دانشجو را ارائه میدهند، خاطرنشان کرد: «فضای تربیتی ما چه از دوران مدرسه و چه دانشگاه واقعاً فرد را برای حضور در فضای اجتماعی آماده نمیکند و هیچ رسالت اجتماعی برای دانشجویان دختر در این فضا تعریف نمیشود و عملاً آنها هم هیچ رسالت اجتماعی را برای خود نمیبینند. فضای تربیتی بهگونهای است که نه دختران به شناخت درست از خود میرسند و نه شناخت کافی از سهمشان در جامعه را پیدا میکنند.»
مسئول خواهران قرارگاه جهادی شهید عباس دانشگر: دانشجویان دختر نمیخواهند خودشان را به چالش بکشند
فاطمه محمدزاده، دانشجوی کارشناسی ارشد رشته روانشناسی - تربیتی دانشگاه علوم پزشکی آزاد واحد قانئات است، دانشجویی که در کسوت مسئول خواهران قرارگاه جهادی شهید عباس دانشگر به برگزاری اردوهای جهادی در مناطق محروم استان خراسان جنوبی مشغول است. او درباره چرایی حضور کمرنگتر دانشجویان دختر به نسبت پسران در عرصههای مختلف غیردرسی گفت: «با توجه به شناختی که نسبت به منطقه خودمان دارم، باید بگویم این مسئله دلایل مختلفی دارد که شاید یکی از آنها شرایط مالی خانوادهها برای حمایت از دانشجو باشد، موضوعی که باعث میشود تا آنها امکان حضور در برخی از برنامهها را نداشته باشند.» او درباره حضور دانشجویان دختر در فعالیتهای جهادی اظهار داشت: «مسئله اصلی اینجاست که بسیاری از آنها نمیخواهند خودشان را به چالش بکشند و به اصطلاح برای خودشان دردسر درست کنند. مسئله دیگر آن است که دانشگاهها به حدی در حوزههای جهادی و حضور در اردوها مشکل درست میکنند که دانشجو حاضر نمیشود وارد این عرصه شود و ترجیح میدهد صرفاً فعالیتهای درسیاش را دنبال کند.» مسئول خواهران قرارگاه جهادی شهید عباس دانشگر تصریح کرد: «شخصاً به نقاط محروم قائن رفتهام و به همین دلیل با وجود اینکه دختران اعم از دانشجو و دانشآموز استعدادهای بالایی دارند اما چون کسی نیست که آنها را هدایت کند، عملاً آنها هم نمیتوانند راه به جایی ببرند و همین مسئله هم دلیل دیگری است که آنها نتوانند آنطور که باید در عرصههای مختلف حضور جدی داشته باشند.» محمدزاده درباره چگونگی بسترسازی برای مشارکت دانشجویان دختر نسل زد گفت: «اولین کاری که باید صورت بگیرد آن است که بتوانیم رابطه صمیمانهای با دانشجویان دختر داشته باشیم. دانشجوی امروز نیازمند آن است که راه را برایش روشن کنیم نه اینکه بخواهیم نصحیتش کنیم اما متأسفانه نمیدانیم چگونه باید این راه را برایش روشن کنیم. ما نمیتوانیم دانشجویان امروز را مجبور به انجام برخی فعالیتها کنیم و به همین دلیل باید پای حرفهای آنها بنشینیم تا از این طریق بفهمیم آنها چه نیازی دارند.» او با بیان اینکه متأسفانه دانشگاه امروز اصلاً دانشجوی دختر را برای حضور در عرصه اجتماعی آماده نمیکند، خاطر نشان کرد: «یعنی دانشجو تنها باید بیاید و به اصطلاح حضورش را در کلاس بزند و درسش را بخواند و برود؛ درحالیکه اگر تنها کمی در دانشگاهها به این مسئله توجه شود، قطعاً شرایط برای دانشجویان دختر متفاوت خواهد شد. اگر دانشجویی که وارد دانشگاه میشود را بفهمیم و دوستانهتر با او برخورد کنیم، وضعیت برای خود دانشجو هم متفاوت میشود اما متأسفانه بنده به 5، 6 دانشگاهی که در منطقهمان فعال هستند، سر میزنم اصلاً چنین وضعیتی را از سوی دانشگاهها نمیبینم که بخواهند دانشجوی دختر را برای حضور در عرصههای اجتماعی آماده کنند.»
.gif?v=0)
