ندا اظهری، مترجم: بیش از دو سالی که از معرفی موفقیت‌آمیز ChatGPT می‌گذرد، هوش مصنوعی مرکزیت بیشتر سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر و دنیای کسب‌وکار را به خود اختصاص داد. برخی از پرمشغله‌ترین استارتاپ‌ها تمرکز خود را از رقابت بر سر انتشار مدل‌های هوش مصنوعی به ساخت برنامه‌ها و محصولات مفید بر اساس مدل‌های موجود تغییر داده‌اند و کار‌های فنی را در زمینه‌هایی چون مهندسی، مراقبت‌های بهداشتی، حقوقی و فروش خودکار دنبال می‌کنند. این موضوع در هفتمین فهرست سالانه 50 شرکت برتر هوش مصنوعی از سوی مجله «فوربز» و همکاری شرکای داده‌ای «مریتک کپیتال» و «سکویا کپیتال» منتشر شده است. این فهرست نویدبخش‌ترین شرکت‌های خصوصی هوش مصنوعی را در دنیا معرفی می‌کند. 

معیار‌هایی که به گزینش برترین‌ها کمک کردند
فرایند انتخاب شرکت‌ها با فراخوان عمومی برای کاندید شدن آن‌ها و اطلاع‌رسانی هدفمند به هزاران استارتاپ واجد شرایط توسط «مریتک کپیتال» آغاز شد. متقاضیان برای بررسی هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند و بر اساس وعده‌های تجاری، استعداد فنی و استفاده از هوش مصنوعی از طریق یک الگوریتم کمی و هیئت‌های داوری کیفی مورد قضاوت قرار می‌گیرند. شرکت‌ها ترغیب می‌شوند تا داده‌های مربوط به تنوع کار در این حوزه را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. همچنین، از نامزد‌ها خواسته شد تا هم بینش کیفی در مورد جنبه‌هایی چون مدل‌های کسب‌وکار، استعداد فنی و چگونگی ساخت و استفاده از فناوری مبتنی بر هوش مصنوعی و هم معیار‌های کمی از جمله ارزش‌گذاری، درآمد و سابقه جمع‌آوری کمک‌های مالی را ارائه دهند. شرکت‌ها ممکن است تصمیم بگیرند برخی داده‌ها را به‌صورت محرمانه ارسال کنند. «فوربز» به همراه دو شریک داده‌ای خود، آن گروه از شرکت‌های برجسته هوش مصنوعی را شناسایی می‌کنند که ممکن است درخواستی مبنی بر حضور در این فهرست ارائه نداده، اما شایستگی لازم را برای ارزیابی دارا هستند. آن‌ها برای این موارد، به منابع عمومی مانند «پیچ بوک»، «کارنچ بیس» و «لینکدین» متکی‌اند. از سال 2023، واجد شرایط بودن برای حضور در این فهرست، به فراتر از مرز‌های آمریکای شمالی گسترش یافت و حتی شرکت‌های خصوصی را در سراسر دنیا در برگرفت. امسال، «فوربز» 1861 درخواست از سوی شرکت‌های مختلف دریافت کرد که به دلیل تعداد شرکت‌کننده بالایی که حضور پیدا کرده‌اند به یکی از رقابتی‌ترین سال‌ها تبدیل شده است. فهرستی که از سوی «فوربز» منتشر شده با هدف ترویج یک اکوسیستم استارتاپی عادلانه‌تر از سوی شرکت‌ها تهیه شده است. 

84 درصد شرکت‌ها آمریکایی‌اند
بررسی اولیه نامزد‌ها از نظر کمی با استفاده از یک الگوریتم اختصاصی انجام می‌شود که توسط «سکویا کپیتال» توسعه داده شده است. در این مدل ترکیبی از داده‌های ارائه‌شده توسط شرکت و سیگنال‌های خارجی؛ از جمله نمرات رضایت کارکنان، سابقه تأمین مالی و جذب مشتری برای ارزیابی سه‌بعد اصلی در نظر گرفته می‌شوند که شامل قدرت مالی، فرهنگ‌سازمانی و تنوع می‌شود. درحالی‌که عدم ارائه داده‌ها به درخواست یک شرکت آسیبی وارد نمی‌کند، ارائه جزئیات جامع می‌تواند به داوران در فرایند بررسی‌ها کمک کند. از اینجا به بعد، 100 شرکت برتر از سوی هیئتی از داوران متخصص با پیشینه حضور در دانشگاه، امور پژوهشی و شرکت‌های پیشرو در حوزه فناوری مورد بررسی قرار گرفتند. این داوران شرکت‌ها را از نظر دقت فنی، پتانسیل نوآوری و قدرت تیمی نامزد‌ها ارزیابی می‌کنند. سپس 70 شرکت برتر توسط گروهی از سرمایه‌گذاران باتجربه هوش مصنوعی ارزیابی شدند که با دیدگاه‌های متمرکز بر بازار از منظر رقابت‌پذیری و مقیاس‌پذیری، نظر خود را بیان کردند. هر داوری که در یک شرکت نامزد سهام مالی حضور داشت از ارزیابی آن شرکت محروم می‌شد تا انتخاب‌ها و گزینش‌ها عادلانه‌تر اتفاق بیفتد. در نهایت تمام حساسیت‌های موجود در انتخاب شرکت‌های برتر منجر به آن شد که یک فهرست نهایی متشکل از 50 شرکت برتر هوش مصنوعی از سوی سردبیری مجله «فوربز» تهیه شود که منعکس‌کننده جذاب‌ترین استارتاپ‌های هوش مصنوعی سال است. از میان 50 شرکت برتر هوش مصنوعی، 42 شرکت آمریکایی هستند که حکایت از اهمیت این موضوع در میان شرکت‌های فعال آمریکایی است. در ادامه 3 شرکت انگلیسی، یک شرکت کانادایی، یک شرکت آلمانی، دو شرکت فرانسوی و یک شرکت ژاپنی در بین این شرکت‌ها حضور دارند. 

تازه‌نفس‌های چندمیلیارددلاری
یکی از تازه‌واردان این فهرست، شرکت «انیسفر» است که بیشتر با نام «کرسر» شناخته می‌شود، در حوزه ابزار‌های کدگذاری هوش مصنوعی فعال است و با ارزش 2 میلیارد و 500 میلیون دلار یک استارتاپ هوش مصنوعی سه‌ساله است که به مهندسان در نوشتن و ویرایش کد کمک می‌کند و حداقل 100 میلیون دلار درآمد سالانه دارد. این شرکت 176 میلیون دلار روی هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده است. همچنین، شرکت «اسپیک» که در زمینه آموزش زبان هوش مصنوعی فعالیت می‌کند با ارزش یک میلیارد دلار که توسط حدود 10 میلیون نفر برای یادگیری زبان انگلیسی و اسپانیایی استفاده می‌شود. شرکت آمریکایی «اپن اویدنس» که یکی از تک‌شاخ‌های وابسته به ماساچوست است، یک پلتفرم جست‌وجوی مبتنی بر هوش مصنوعی را ایجاد کرده که اطلاعات پزشکی را برای پزشکان خلاصه‌سازی می‌کند. این شرکت 162 میلیون دلار روی هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده است. 

بیش از 50 درصد سرمایه‌گذاری هوش مصنوعی دنیا در دست 2 شرکت
شرکت‌های مدل‌سازی در حوزه هوش مصنوعی مانند OpenAI و «آنتروپیک» همچنان بزرگ‌ترین شرکت‌های این فهرستند و مبالغ هنگفتی از سرمایه‌گذاران خطرپذیر سیلیکون‌ولی را در شرکت خود جذب کرده‌اند. OpenAI که در سال 2015 افتتاح شد، قریب 63 میلیارد و 920 میلیون دلار روی توسعه هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده است. شرکت «آنتروپیک» هم سرمایه‌گذاری 17 میلیارددلاری را در این حوزه رقم زده است. درواقع، این دو غول هوش مصنوعی درمجموع حدود 81 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خطرپذیر جمع‌آوری کرده‌اند که بیش از نیمی از کل 142 میلیارد و 450 میلیون‌دلاری را به خود اختصاص می‌دهند که شرکت‌های حاضر در این 50 شرکت برتر در سال جاری جذب کرده‌اند. 

رقابت نفس‌گیر بین ایلان ماسک و یک استارتاپ جدید
امسال رقابت سنگین و تازه‌ای بین شرکت XAI ایلان ماسک که در زمینه مدل‌سازی هوش مصنوعی فعالیت می‌کند، با سرمایه‌گذاری 12 میلیارد و 100 میلیون دلاری و استارتاپ Thinking Machine Labs فعال در پژوهش‌های هوش مصنوعی وجود دارد. این استارتاپ تازه‌نفس در سال 2024 راه‌اندازی شده است. این استارتاپ که از سوی مدیر ارشد فناوری سابق OpenAI مدیریت می‌شود، در حال توسعه سیستم‌های هوش مصنوعی با قابلیت‌های گسترده است و طبق گزارش‌ها یک میلیارد دلار جذب سرمایه داشته و از ارزشی حدود 9 میلیارد دلار برخوردار است. 
درعین‌حال، شرکت «فی فی لی» که به «مادرخوانده هوش مصنوعی» هم شناخته می‌شود استارتاپ خود با عنوان «وورد لبز» را با 292 میلیون دلار سرمایه راه‌اندازی کرده است تا مدل‌هایی را توسعه دهد که می‌توانند فضا‌های فیزیکی را درک کنند. این استارتاپ در زمینه هوش فضایی فعالیت می‌کند. سپس شرکت هوش مصنوعی سازمانی «رایتر» که در زمینه نرم‌افزار هوش مصنوعی شرکتی کار می‌کند، با سرمایه 326 میلیون‌دلاری وجود دارد که مدل‌های خود را برای انجام وظایف تجاری پیش‌پاافتاده مانند نوشتن وبلاگ‌های بازاریابی و جست‌وجو در میان انبوهی از اسناد آموزش می‌دهد. 

وابستگی تولیدکنندگان اپلیکیشن و مدل‌ها به صنعت تراشه
شرکت‌های هوش مصنوعی، چه سازندگان اپلیکیشن‌ها یا تولیدکنندگان مدل‌های هوش مصنوعی، معمولاً برای قدرت محاسباتی خود جهت آموزش و اجرای مدل‌ها و برنامه‌های خود به طور قابل‌توجهی به تراشه‌های سیلیکونی گران‌قیمت و مراکز داده پرمصرف متکی‌اند. این امر برای گروهی از ارائه‌کنندگان زیرساخت هوش مصنوعی به این شرح است: شرکت «کروسو» با ارزش 2 میلیارد و 800 میلیون دلار و سرمایه‌گذاری یک میلیارد و 600 میلیون‌دلاری؛ شرکت «لامبدا» ارائه‌کننده سیستم‌های ابری هوش مصنوعی با ارزش 2 میلیارد و 500 میلیون‌دلاری و بودجه 863 میلیون‌دلاری؛ و شرکت «توگدر AI» ارائه‌کننده سیستم‌های ابری هوش مصنوعی با ارزش 3 میلیارد و 300 میلیون‌دلاری و سرمایه‌گذاری 534 میلیون‌دلاری که به‌منظور برآوردن نیاز سیری‌ناپذیر هوش مصنوعی برای محاسبات، ظهور کرده‌اند. درحالی‌که شرکت‌های هوش مصنوعی میلیارد‌ها دلار برای قدرت محاسباتی جهت آموزش مدل‌های بزرگ‌تر و توانمندتر هزینه می‌کنند، استارتاپ‌هایی مانند «دیپ سیک» که اسب سیاه چینی لقب گرفته است، نشان داده‌اند که آموزش می‌تواند به روشی مقرون‌به‌صرفه‌تر انجام شود. «دیپ سیک» به دلیل مبهم بودن میزان سرمایه‌گذاری، درآمد و شیوه‌های تجاری این شرکت امسال در فهرست 50 شرکت برتر هوش مصنوعی قرار نگرفته است. 

استفاده غیرقانونی از داده‌ها اصلی‌ترین مشکل شرکت‌ها
برخی از این استارتاپ‌ها با مسائل گسترده در صنعت دست‌وپنجه نرم می‌کنند. یکی از بزرگ‌ترین این چالش‌ها، دعاوی مربوط به نقض حق انتشار است که هنوز در دادگاه‌ها در حال بررسی است. از چند استارتاپ موجود در این فهرست، از جمله OpenAI و «آنتروپیک»، به دلیل آموزش مدل‌های هوش مصنوعی خود روی میلیون‌ها اثر هنری و مالکیت معنوی دارای حق انتشار، شکایت شده است. درعین‌حال، گروه روبه‌رشدی از ناشران، هنرمندان، موسیقیدان‌ها و نویسندگان نگرانی خود را در این مورد ابراز کرده‌اند که شرکت‌های هوش مصنوعی به‌طور غیرقانونی داده‌های آن‌ها را از اینترنت جمع‌آوری کرده‌اند تا ابزار‌هایی تولید کرده و سپس با آن‌ها به رقابت بپردازند که درنتیجه، تهدیدی برای معیشت آن‌ها محسوب خواهند شد. همچنین گروهی از هنرمندان در سال 2023 از ابزار‌های تولید تصویری و ویدئو مانند «رانوی» و «میدجرنی» نیز شکایت کردند. «الون لبز» که ابزار‌های هوش مصنوعی را برای ایجاد صدا‌های کپی‌شده از نسخه اصلی توسعه می‌دهد با دعاوی از سوی فعالان حوزه صدا روبه‌رو شده است. 
در ادامه، شرکت «سونو» با سرمایه‌گذاری 125 میلیون‌دلاری که در زمینه تولید و پردازش صوت و موسیقی فعالیت می‌کند، به دلیل فناوری تولید موسیقی با اقدامات قانونی مرتبط با نقض حق انتشار از سوی شرکت‌های بزرگ ضبط موسیقی مواجه شده است. دو شرکت «کوهیر» با سرمایه‌گذاری یک‌میلیارددلاری و شرکت «پرپلکسیتی» با 900 میلیون دلار سرمایه، با ادعایی مبنی بر انتقاد و اقدام قانونی از سوی انبوهی از ناشران خبری به دلیل نقض حق انتشار روبه‌رو شده‌اند. مجله «فوربز» در ژوئن 2024، نامه‌ای مبنی بر توقف فعالیت به شرکت «پرپلکسیتی» ارسال کرد و آن را به نقض حق انتشار متهم کرد و در فوریه، به دلایل مشابه به یک دعوی گروهی علیه شرکت «کوهیر» پیوست. شرکت‌های هوش مصنوعی به‌طور گسترده استدلال کرده‌اند که استفاده آن‌ها از محتوای دارای حق انتشار که در دسترس عمومی قرار دارد، مشمول استفاده منصفانه می‌شود. اما آینده هوش مصنوعی در نهایت به احکام دادگاه در مورد این دعاوی بستگی دارد.