زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه:چهارمین نشست دبیران شورای هماهنگی معاونان دانشجویی مناطق ده‌گانه دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی 3 اردیبهشت ماه در دانشگاه خوارزمی برگزار شد تا اولین گردهمایی این معاونان در سال جاری در این دانشگاه رقم بخورد. در این نشست مهدی پندار، معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وزارت علوم مباحث جالبی را درباره پرداخت بدهی تغذیه دانشجویی به ذینفعان نهایی، رشد اعتبارات مربوط به آموزش عالی در قانون بودجه و تخصیص ردیف‌های اختصاصی در موضوعات مانند استخدام نیرو‌های جدید و اشتراک پایگاه‌های بین‌المللی مطرح کرد که در ادامه از نظر می‌گذرانید. 

پرداخت 2 هزار میلیارد برای تسویۀ بدهی تغذیۀ 78 دانشگاه
درباره بحث تغذیه تا دیشب بدهی 78 واحد دانشگاهی به ذینفعان نهایی پرداخت شد که نزدیک به 2 هزار و 200 میلیارد تومان می‌شود. برخی دوستان می‌گفتند در انتهای سال مالی دیگر هیچ سندی را نمی‌توان رد کرد که واقعاً این حرف قانونی نبود. ما مباحث را تا همین امروز صبح (چهارشنبه 3 اردیبهشت) هم از دیوان محاسبات، هم بازرسی کل کشور، هم دوستان سازمان برنامه‌و‌بودجه و هم رئیس سازمان هدفمندی پیگیری کردیم و این مسئله حل شد؛ طی امروز و فردا تمام مواردی که برای دانشگاه‌ها، اسناد آن را در اختیار ما گذاشتند، اجرایی شده و پول به حساب ذینفع نهایی پرداخت می‌شود. درباره اینکه چرا پول به حساب ذینفع نهایی می‌رود هم باید بگویم که هر چند عنوان شده این نظر وزارت علوم بود، اما اصلاً اینطور نبوده است. قبل از این اتفاقات ما گفتیم که قبول نداریم پرداخت به ذینفع نهایی صورت بگیرد، حتی مصوبه دولت هم صراحت دارد و می‌گوید بابت تغذیه دانشجویی از محل استجازه رهبری یک میلیارد دلار یعنی 7 هزار میلیارد تومان برای تغذیه دانشجو اختصاص پیدا کند و این می‌توانست به دانشگاه‌ها ابلاغ شود. ما بر اساس سرانه ملی و اطلاعاتی که از دانشگاه‌ها داشتیم نیز به خوبی می‌دانستیم که دانشگاه‌ها چه وضعیتی دارند و کسری‌هایشان در چه وضعیتی است. به همین دلیل بلافاصله نامه نوشتیم در قالب دو ستون اعلام کردیم که 3 هزار میلیارد تومان در مرحله اول و هزار و 900 میلیارد تومان در مرحله دوم باید پرداخت شود. با این حال الان این قانون در برنامه آمده که این مبلغ باید برای ذینفع نهایی واریز شود و از آنجایی که سازمان هدفمندی هم باید آن را رعایت می‌کرد، این مسئله را به این سازمان هم اعلام کردیم. در حقیقت در ابلاغیه جدید نوشته‌اند که باید مبلغ برای ذینفع نهایی پرداخت شود و در این زمینه کار بسیار سختگیرانه‌ای صورت گرفته است. 

سرجمع اعتبارات تغذیه‌ای دانشگاه‌ها بیش از 10 همت است
6 ماه دوم سال گذشته ما خیلی پیگیر موضوع تغذیه بودیم تا اینکه وزیر علوم در جلسه دولت اعلام کرد و این هفت هزار میلیارد تومان که به این حوزه از محل استجازه مقام‌معظم‌رهبری پرداخت شده، واقعاً به خاطر پیگیری وزیر بود که رئیس‌جمهور هم دستور داد تا این اتفاق بیفتد. سؤال دیگر این است که چرا سهم تغذیه وزارت بهداشت بیشتر است در حالی که آن‌ها اندازه ما دانشجو ندارند؟ به نظر می‌رسد که بحث هزینه غذای بیمار هم قرار است از این محل پرداخت ‌شود. 
در بودجه سال 1404 هم در بحث تغذیه دانشجویی از همان ابتدا گفتیم 3 هزار میلیارد تومان باید به این حوزه اختصاص پیدا کند و پیگیر هم بودیم. در بررسی بودجه 2 هزار و 200 میلیارد تومان به عنوان کسری این حوزه پذیرفته شد. همچنین اعتباری که سال گذشته در سرجمع دانشگاه‌ها برای تغذیه دیده شده بود به حدود 6 هزار میلیارد تومان می‌رسید که 2 هزار و 200 تومان به عنوان کسری به آن اضافه شد، بعد از آن کل مبلغ نیز 30 درصد رشد پیدا کرد تا از این طریق در مجموع 10 هزار و 400 میلیارد تومان سرجمع اعتبار دانشگاه‌ها در بودجه برای تغذیه دانشجویی پیش‌بینی شود. اما در زمان بررسی لایحه اتفاقاتی هم در مجلس افتاد که باعث شد تا در مجموع 4 تا 5 درصد به اعتبار دانشگاه‌ها در قانون بودجه اضافه شود که بخش تغذیه دانشجویی هم می‌تواند از این افزایش اعتبارات سهمی داشته باشد. 

تخصیص اعتبار دانشگاه‌ها در سال گذشته 115 درصد بود
اینکه در آینده چه اتفاقاتی رخ می‌دهد، قطعاً به موضوعات امروز بستگی دارد اما زمانی که لایحه بودجه بررسی می‌شد، بنا به پیشنهاد دولت درباره ارز ترجیحی یک تصمیمی گرفته شده که در مجلس هم بررسی شد تا بر اساس آن، دیگر به برخی کالا‌ها ارز ترجیحی تعلق نگیرد و برای نهاده‌های دامی هم نرخ ارز ترجیحی‌اش تغییر و رشد چشمگیری داشت. پیشنهاد ما در زمان تدوین لایحه بودجه آن بود که با این وضعیت شاید قیمت غذا 50 درصد بیشتر شود هر چند با اخباری که امروز همه در جریان آن هستیم، امیدواریم این اتفاق رخ ندهد؛ اما ما همان ابتدا و در زمان تدوین لایحه عنوان کردیم که اعداد مربوط به بودجه تغذیه کافی نخواهد بود. البته با توجه به شرایط امروز رخ داده در قانون بودجه برای سال 1404 فکر می‌کنم با پیش‌بینی صورت گرفته حتی با در نظر گرفتن اتفاقاتی که برای تورم و گرانی خواهیم داشت، ان‌شاءالله در حوزه تغذیه دانشجویی مشکلی نخواهیم داشت. مسئله دیگر آن است که اتفاقات بسیار خوبی در تخصیص بودجه در انتهای سال 1403 رخ داد. به طوری که دانشگاه‌ها با در نظر گرفتن اعتبار تغذیه حدود 115.3 درصد تخصیص اعتبار داشتند که واقعاً در تاریخ آموزش عالی سابقه ندارد. حداقل بنده از سال 1380 به بعد را در جریان هستم باید بگویم که تاکنون چنین اتفاقی رخ نداده است. قانون برنامه هم سقف تخصیص را 110 درصد می‌داند و این 5 درصد بیشتر تخصیص یافته به دانشگاه‌ها برای آن بود که واقعاً بحث تغذیه خارج از اعتبارات دانشگاه‌ها بود. یعنی سرجمع بخش آموزش عالی در انتهای سال 1403، حدود 113 درصد تخصیص اعتبار گرفته که در این میان، دانشگاه‌ها 115.3 درصد، مؤسسات پژوهشی برای اولین بار 103 درصد تخصیص اعتبار داشتند. در حوزه پارک‌های علم و فناوری هم اتفاق خوبی رخ داد، به طوری که همیشه تخصیص آن‌ها 75 تا 80 درصد بود که خوشبختانه 97 درصد تخصیص پایان سال این پارک‌ها را داشتیم. قطعاً این پارک‌ها هم نیاز‌های خاص به خودشان دارند.  در حوزه اعتبارات عمرانی، ما نزدیک به 86 درصد تخصیص را در دانشگاه‌ها داشتیم یعنی در مجموعه آموزش عالی حدود 86 درصد اعم از اعتبارات مربوط به تأمین فضا و اعتبارات مربوط به تعمیر و تجهیز را شاهد بودیم. متوسط تخصیص اعتبار برای تعمیر و تجهیز و تسهیلات زیربنایی دانشگاه‌ها هم حدود 93 درصد بوده است. در حالی که این میزان در سال 1402، حدود 89 درصد بود؛ اما این رقم با برداشتی که از صندوق توسعه ملی اتفاق افتاد محقق شده بود که حدود 2 هزار و 700 میلیارد تومان اعتبار را شامل می‌شد، یعنی 35 درصد از این تخصیص، مربوط به برداشت از صندوق توسعه ملی بود که اگر آن را نادیده بگیریم، باید بگوییم که 54 درصد تخصیص سال 1402 به 89 درصد تخصیص در انتهای سال 1403 رسید که واقعاً مثال‌زدنی است. 

دریافت 6 همت اوراق بانکی برای تخصیص اعتبارات آموزش عالی
ما در سال گذشته برای اینکه بتوانیم این تخصیص‌ها را محقق کنیم حدود 6 هزار میلیارد تومان اوراق دریافت کردیم و با همکاری و رایزنی که بانک‌ها با ما داشتند، توانستیم این مبلغ را نقد و عیناً به خزانه دولت پرداخت کنیم، این اتفاق باعث شد تا بتوانیم این برداشت‌ها را به نتیجه رسانده و رکورد خوبی داشته باشیم و خزانه هم در آخر سال بدون مشکل کار را پیش ببرد. از این 6 هزار میلیارد تومان نزدیک به هزار میلیارد تومان را از دست دادیم، یعنی این رقم را ما برای طرح‌های عمرانی رد کردیم که دوستان دفتر بخشی سازمان برنامه و بودجه کمی دیر این مسئله را به دفتر تلفیق ارسال کردند و عملاً این رقم را از دست دادیم، در حالی که اگر آن را به اعتبارات عمرانی اضافه می‌کردیم، تقریباً 97 تا 98 درصد تخصیص اعتبارات عمرانی را داشتیم. اما در مجموع از 6 هزار میلیارد تومان، 5 هزار میلیارد تومان جذب شد. 

دانشگاه‌ها 4 همت درآمد اختصاصی مازاد داشتند 
سال گذشته همچنین هزار میلیارد تومان حق‌التدریس و معوقات مربوط به آن به اعضای هیئت‌علمی پرداخت شد و بیش از 2 هزار و 300 نفر از همکاران بازنشسته ما اعم از هیئت‌علمی و کارکنان دانشگاه‌ها تا انتهای سال 1402، پاداش پایان خدمت‌شان که نزدیک به 900 میلیارد تومان می‌شد را دریافت کردند. اتفاق جالبی که سال گذشته رخ داد، این بود که ما 3 هزار و 870 میلیارد تومان مازاد درآمد اختصاصی داشتیم. این رقم را همان یکی دو ماه اول حضورم در این مسئولیت، بدون هیچ مخالفتی پرداخت کردیم که عمدتاً نیز به مربوط به جذب دانشجویان خارجی بود. با توجه به هدف‌گذاری که در برنامه هفتم رخ داده که نمی‌دانم چقدر قابلیت تحقق داشته باشد، می‌توانیم درآمد خوبی را در حوزه مالی از این حوزه داشته باشیم. البته در حوزه کیفیت و استاندارد و روابط کشور‌ها بنده چندان ورودی ندارم، اما برای اولین‌بار ما بیش از 3 هزار میلیارد تومان را توانستیم از سازمان برنامه و بودجه در حوزه درآمدزایی دریافت کنیم. برای اینکه این عدد ملموس باشد باید بگویم کل درآمد اختصاصی دانشگاه‌ها 15 هزار و 900 میلیارد تومان است که 4 هزار میلیارد تومان یعنی حدود 25 درصد آن، مازاد درآمد اختصاصی می‌شود. 
همچنین سقف حقوق اعضای هیئت‌علمی یکی از موضوعاتی بود که در شورای حقوق و دستمزد سال گذشته مطرح و این سقف برداشته و از اول مهرماه سال گذشته اجرایی شد. در قانون بودجه 1404 هم در قالب تبصره 12 رایزنی‌های زیادی در این زمینه صورت گرفت و خوشبختانه اعضای هیئت‌علمی از این امر مستثنی شدند. مسئله دیگری که در تنظیم بودجه سال 1404 رخ داد هم این بود که بند الف ماده 96 برنامه هفتم توسعه، تکلیف می‌کند که سازمان برنامه و بودجه، وزارت علوم و بهداشت توزیع اعتبارات بین دانشگاه‌ها را بر اساس مدل و شاخص‌هایی انجام دهند که آیین‌نامه آن به تصویب دولت برسد، سال گذشته نیز این آیین‌نامه هم به تصویب دولت رسید. با این حال متأسفانه در تنظیم لایحه چندان به این مسئله توجه نشد و سازمان برنامه و بودجه عملاً مدل آیین‌نامه را کنار گذاشت. ولی ما این مسئله را در مجلس پیگیری کردیم و یک عدد خوبی را هم با همراهی کمیسیون تلفیق و آموزش توانستیم دریافت کنیم تا اینگونه عیناً مدل مدنظر را به اجرا برسانیم. می‌توانیم بگوییم که تا حد قابل قبولی برای سال اول توانستیم این مدل توزیع اعتبار را برای توزیع اعتبارات بین دانشگاه‌ها مدنظر قرار دهیم. اعتبار همه دانشگاه‌ها زیاد شده بود اما این افزایش برای یک عده‌ای کمتر صورت گرفته و حتی در حق برخی دانشگاه‌ها هم اجحاف شده بود که بر اساس شاخص‌های آیین‌نامه، توانستیم تا حدودی وضعیت را تغییر دهیم. البته در نشست معاون اداری مالی دانشگاه‌ها که 17 و 18 اردیبهشت‌ماه در شیراز خواهیم داشت مدل را به اشتراک می‌گذاریم تا همه معاونان نظرات‌شان را بیان کنند. 

ساخت 30 هزار واحد خوابگاه متأهلی تا پایان برنامه هفتم توسعه
یکی از موضوعات خیلی مهمی که وزیر علوم هم پیگیر است بحث خوابگاه متأهلی است. نگاه کنید ما نزدیک به 68 هزار دانشجوی روزانه تحصیلات تکمیلی متأهل داریم که گفتیم 50 درصد آن‌ها متقاضی خوابگاه متأهلی‌اند. از این رو هدف‌گذاری که صورت گرفت این بود که ما 30 هزار خوابگاه دانشجویی را تا انتهای سال برنامه ایجاد کنیم و وزیر علوم هم کمیته‌ای برای این موضوع گذاشته که هر دو هفته یک‌بار با حضور خودش تشکیل جلسه می‌دهد. تا امروز عملیات ساخت 5 هزار واحد خوابگاهی اجرایی شده و 600 واحد افتتاح شد و تا پایان اردیبهشت هم تعداد دیگری به آن اضافه می‌شود. ساخت 25 هزار واحد هم سهم دانشگاه‌هاست و این سهم‌بندی هم انجام شده و به تصویب آن کمیته رسیده است. 
در هر بازدیدی که از دانشگاه‌ها صورت می‌گرفت هم این مسئله دنبال شده به طوری که هفته گذشته نیز در کرمان بودیم و تفاهم‌نامه ساخت خوابگاه متأهلی برای دانشگاه ولیعصر رفسنجان امضا و کلنگ‌زنی هم صورت گرفت و برای دانشگاه باهنر کرمان هم این اتفاق رخ داده است. 

تأمین 25 درصد اعتبار ساخت خوابگاه‌های متأهلی از منابع عمومی
حدود 25 درصد از این اعتبارات مورد نیاز برای ساخت خوابگاه متاهلی هم از منابع عمومی و مابقی از دیگر منابع صورت می‌گیرد. سایر منابع هم اینگونه است که برای اولین‌بار در تبصره‌های بودجه بند ب تبصره 10 بودجه 1404، این حکم آورده شده که اگر بانک‌ها به خوابگاه‌های دانشجویی وام دهند به منزله تعهدشان درباره نهضت ملی مسکن به حساب می‌آید. در گذشته طراحی‌هایی که نسبت به فضای خوابگاه‌ها صورت گرفته بود این‌طور بود که فضای خالص و ناخالص آن حدود 75 تا 80 متر می‌شد، اما ما این را محدود کردیم و گفتیم فضای خوابگاه 45 متر ناخالص باشد تا از این طریق در عمل 35 متر فضای خالص داشته باشیم. یعنی ما مساحت را کاهش دادیم تا هزینه هم کم شود. از سوی دیگر برای ساخت خوابگاه‌ها ما اعتبار 650 میلیون تومانی از سوی بانک‌ها در قالب طرح نهضت ملی مسکن داریم که حدود 50 درصد هزینه تمام‌شده را شامل می‌شود و 20 تا 25 درصد هم از منابع عمومی تأمین شود. دیگر هزینه‌ها هم از طریق تبصره‌های بودجه تأمین می‌شود. یعنی بر همین اساس می‌توان 10 درصد سرجمع اعتبارات عمرانی را به خوابگاه‌های متأهلی اختصاص داد و حتی می‌توان از درآمد اختصاصی و یا ظرفیت خیرین بهره گرفت. ما در حال بحث با دیگر نهاد‌ها مانند ستاد اجرایی فرمان امام در این زمینه هستیم. این را هم باید بگویم که دکتر فتاح، رئیس ستاد اجرایی فرمان امام نزدیک به 500 میلیارد تومان را در مرحله اول برای ساخت خوابگاه متاهلی تأمین کرد که این مبلغ بین همه خوابگاه‌ها توزیع می‌شود و به نظرم می‌توانیم 30 هزار واحد را تا پایان برنامه هفتم اجرایی کنیم. 

بودجه 1404 دانشگاه‌ها بیش از 40 درصد رشد کرد
درخصوص اعتبارات سال 1404 هم تنها چند عدد را بیان می‌کنم. کل اعتبارات به بخش آموزش عالی اعم از تملک دارایی و هزینه‌ای در بودجه 1404 نسبت به 1403 با رشد 46.7 درصد همراه بود که رشد مثال زدنی است و بعید می‌دانم دستگاه اجرایی وجود داشته که تا این اندازه که بودجه‌اش رشد کرده باشد. در این میان دانشگاه‌ها اعتبارشان 41.3 درصد رشد داشت، البته 37 درصد رشد اعتبارات دانشگاه‌ها را در لایحه بودجه داشتیم که رشد 4 و خرده‌ای درصد هم در زمان بررسی لایحه در مجلس به این حوزه اضافه شد و در مجموع بیش از 40 درصد رشد را شاهد هستیم. میزان رشد اعتبارات برای مؤسسات پژوهشی 39 درصد، پارک‌های علم و فناوری 40 درصد و ستاد وزارت علوم هم رشد قابل توجهی داشت که کمی بیشتر از این بخش‌ها بوده است. 

500 میلیارد تومان اعتبار برای استخدام‌های جدید 
اعتبارات تملک دارایی - سرمایه‌ای هم رشد خیلی خوبی کرد به طوری که رشد 83 درصدی اعتبارات این بخش را داشتیم. کل اعتبارات عمرانی کشور سال گذشته 400 همت بود که امسال 600 هزار و 6 میلیارد تومان شده که نشان‌دهنده رشد حدوداً 50 درصدی در کل کشور است. در این بین رشد اعتبارات عمرانی دانشگاه‌ها 83 درصد بوده است. برای مؤسسات پژوهشی هم این رشد حدود 90 درصد بوده و پارک‌های علم و فناوری نزدیک به 50 درصد و ستاد وزارت علوم هم رشد 3 برابری داشته است. اهم اتفاقاتی که رخ داد همین موارد بود و یک‌سری ظرفیت‌ها در لایحه بودجه دیده شده که از جمله آن می‌توان به این اشاره کرد که ما برای استخدام‌های جدید ردیف اعتباری جداگانه 500 میلیارد تومانی داشتیم که دیگر تأمین اعتبار این حوزه به مشکل نخورد. اشتراک پایگاه‌های علمی بین‌المللی هم یکی از مشکلاتی بود که راه‌حلی برای آن نداشتیم و سال گذشته با رایزنی‌های زیادی توانستیم از بخش‌های مختلف یک رقم 300 میلیارد تومانی برای آن در نظر بگیریم اما امسال هزار و 200 میلیارد تومان برای این موضوع دیده شده که فکر می‌کنم باید یک برنامه‌ای ریخته شود که خود دانشگاه‌ها هم در این زمینه مشارکت کنند. سال گذشته 31 یا 32 دانشگاه عضو این پایگاه‌ها بودند اما امسال ان‌شاءالله همه دانشگاه‌ها باید عضو آن شوند تا بهتر بتوانیم کار را پیش ببریم. 

دست دانشگاه‌ها برای مولدسازی اموال باز شد
یکی دیگر از اتفاقات آن بود که در تبصره‌های بودجه و احکامی هم که وجود داشت سقف حقوق برداشته شد، مالیات طرح‌های پژوهشی با نرخ 5 درصد تصویب شد و درباره خوابگاه‌های متاهلی هم عنوان کردم که ظرفیتی که دیده شده به گونه‌ای است که می‌توان از تسهیلات نهضت ملی مسکن برای تحقق آن استفاده کرد. اتفاق جالب دیگر بند الف تبصره 8 است که چون خود وزیر، حقوقدان است، یک متن خوبی هم برای آن تنظیم شده است. نگاه کنید ما در گذشته هم بحث مولدسازی را داشتیم و آیین‌نامه آن هم تا دو سال دیگر اعتبار دارد اما بند جدید قانون، بحث حرکت دانشگاه‌ها در حوزه مولدسازی را بسیار قوی‌تر کرد؛ چرا‌که دانشگاه‌ها می‌توانند کلیه اموالشان را در قالب انواع مشارکت‌ها و کلیه عقود حقوقی به قصد سایت اصلی‌شان مولدسازی کنند. این ظرفیت خوبی است که به دنبال آن هستیم تا آیین‌نامه برای آن تنظیم کرده و به دانشگاه‌ها ابلاغ کنیم تا به صورت جدی مدنظر قرار بگیرد. ظرفیت دیگری که دیده شد تسهیلات ماده 56 است که به دانشگاه‌ها اجازه داده شد تا در سقف عملکرد درآمد اختصاصی‌شان که امسال حدود 20 هزار میلیارد تومان بوده، بتوانند از تسهیلات بانکی برای تجهیز آزمایشگاه‌هایشان استفاده کنند.