ندا اظهری، مترجم: با ایجاد فناوری‌های نوظهور و پررنگ‌تر شدن حضور ربات‌های مختلف در کشور‌های مختلف و محول شدن بسیاری از کار‌ها به ربات‌ها، محبوبیت آن‌ها نیز در دنیا بالا رفته و ازاین‌رو، محققان تلاش کرده‌اند به بهانه‌های مختلف، این حوزه را تقویت کرده و باعث گسترش روزافزون آن در دنیا شوند. به این بهانه، برگزاری رقابت‌های رباتیک و نیز رویداد‌ها و نمایشگاه‌های رباتیک در دستور کار قرار گرفته و نیز انتشار مجلات با موضوعیت رباتیک نیز جزء اولویت‌ها در دنیای امروز قرار دارد تا تازه‌ترین اطلاعات از روند طراحی، تولید و به‌کارگرفتن این ربات‌ها در اختیار علاقه‌مندان به این حوزه از علم قرار گیرد. ایران نیز همگام با سایر کشور‌ها، تلاش می‌کند حرف‌های تازه‌ای در حوزه رباتیک داشته باشد و برای تقویت بنیه علمی جوانان خود در این زمینه، نوزدهمین دوره مسابقات بین‌المللی ربوکاپ ایران به میزبانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی با حضور بیش از 2 هزار دانشجو و دانش‌آموز از امروز، 31 فروردین تا دوم اردیبهشت برگزار می‌شود. شرکت‌کنندگان در قالب 360 تیم داخلی و خارجی در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران با یکدیگر به رقابت می‌پردازند. «فرهیختگان» به همین مناسبت مروری داشته بر مهم‌ترین مسابقات و رویداد‌های حوزه رباتیک جهان که در ادامه می‌خوانید. 

مسابقات رباتیک

مسابقات رباتیک راهی هیجان‌انگیز برای نمایش نوآوری، خلاقیت و تخصص فنی است. افراد در گروه‌های سنی مختلف تمایل زیادی به شرکت در رقابت‌های رباتیک نشان داده‌اند که از سال‌ها قبل در کشور‌های فعال در این حوزه راه‌اندازی شده‌اند. در این رقابت‌ها از سنین مختلف از کودکی، نوجوانی و جوانی گرفته تا دوران دانشجویی نیز در آن حضور می‌یابند. از سوی دیگر، برگزاری رقابت‌های رباتیک علاوه بر این که فرصت منحصربه‌فردی را در اختیار کودکان قرار می‌دهد تا بتوانند در حوزه STEM (علوم، فناوری، مهندسی رو ریاضیات) قابلیت‌های خوبی کسب کنند، بستری را نیز برای آزمایش مهارت‌ها در افراد شرکت‌کننده فراهم می‌کند. این افراد همچنین با مشارکت در این حوزه‌ها، توانمندی‌های خود را تقویت می‌کنند. در این رقابت‌ها دانش‌آموزان و دانشجویان به طراحی، ساخت و اجرای ربات‌ها در دنیای واقعی می‌پردازند. در سال 2025 در سراسر جهان برترین مسابقات رباتیک برگزار می‌شود. 

مسابقات رباتیک «فِرست» (FRC): رقابت رباتیک «فِرست» یکی از مشهورترین رقابت‌های رباتیک در دنیاست که سالانه هزاران دانش‌آموزان دبیرستانی را به خود جذب می‌کند. تیم‌های شرکت‌کننده برای طراحی، ساخت و برنامه‌نویسی ربات‌هایی که کار‌های خاصی را انجام می‌دهند، با یکدیگر رقابت می‌کنند. آنچه FRC را متمایز می‌کند تأکید آن بر مسائل مهندسی دنیای واقعی است که دانشجویان را ملزم به مشارکت، طراحی استراتژی‌ها و حل چالش‌های پیچیده می‌کند. نخستین دور این مسابقه رباتیک در سال 1992 برگزار شد و پس از آن هر سال تیم‌هایی از دانش‌آموزان دبیرستانی و مربیان برای ساخت ربات‌هایی رقابت می‌کنند که قادر به رقابت در بازی‌ها باشند. ربات‌ها کار‌های مختلفی را نظیر به ثمر رساندن توپ به گل، آویزان کردن روی میله‌ها، قرار دادن اشیاء در مکان‌های ازپیش‌تعیین‌شده و برقراری تعادل بین ربات‌ها در عناصر مختلف میدان انجام می‌دهند. امسال سی‌وچهارمین دوره این رقابت از 4 ژانویه تا 19‌آوریل 2025 برگزار شد. درمجموع 3600 تیم از کشور‌های مختلف در این رقابت شرکت کردند که در انتها 600 تیم به مرحله پایانی راه یافتند. در این بین، آمریکا با2974 تیم بیشترین تعداد تیم شرکت‌کننده را به خود اختصاص داد. 

مسابقات رباتیک «باتبال» ناسا: مسابقات رباتیک «باتبال» ناسا یک برنامه آموزشی رباتیک است که بر مشارکت دانش‌آموزان دبیرستانی و متوسطه در مسابقات رباتیک تیم محور تمرکز دارد. این رقابت از سال 1998 فعالیت خود را آغاز کرده که بر طراحی، ساخت و برنامه‌نویسی یک جفت ربات مستقل تمرکز دارد. تیم‌ها از یک کیت استاندارد مواد استفاده کرده، روند را مستند می‌کنند و سپس در مسابقاتی با هم به رقابت می‌پردازند که سالانه چالش‌های متفاوتی برای آن مطرح می‌شود. در ماه‌های ژانویه، فوریه و مارس، کارگاه‌های آموزشی «باتبال» به مدیران تیم‌ها و مربیان آموزش فناوری ارائه شده و جزئیات بازی آن سال را معرفی می‌کنند. سپس، پس از یک دوره ساخت حدود 7 هفته، دانش‌آموزان ربات‌های خود را به مسابقات منطقه‌ای خود می‌آورند تا در چالش بازی فصل جاری با سایر دانش‌آموزان رقابت کنند. دانش‌آموزان در این رقابت از علوم، مهندسی، فناوری، ریاضیات و مهارت‌های نوشتاری برای طراحی، ساخت و برنامه‌نویسی ربات‌ها استفاده می‌کنند. هر تیم شرکت‌کننده از 10 تا 15 دانش‌آموز تشکیل شده است. تیم‌های شرکت‌کننده در این رقابت که بیش از 300 تیم هستند، در آمریکا مستقر بوده و در بیش از 12 منطقه برگزار می‌شود. 

مسابقه رباتیک Zero دانشگاه MIT: رقابت بین‌المللی رباتیک Zero که میزبانی دانشگاه MIT و با حضور دانش‌آموزان دبیرستانی برگزار می‌شود. این مسابقه به این گروه از دانش‌آموزان فرصت فوق‌العاده‌ای برای کنترل ربات‌های فعال در حوزه‌های فضایی ارائه می‌دهد. شرکت‌کنندگان برای کدگذاری و کنترل ماهواره‌های کوچک در ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) با یکدیگر همکاری می‌کنند. این مسابقه برای دانشجویان رباتیک، اکتشافات فضایی و علوم کامپیوتر مناسب است و آن‌ها را به حل مسائل دنیای واقعی در فضا سوق می‌دهد. همین مسئله، این رقابت را به یکی از معتبرترین و چالش‌برانگیزترین مسابقات موجود در حوزه رباتیک تبدیل کرده است. این رقابت بین 13 ژانویه تا 21 فوریه 2025 و به‌صورت حضوری در مدارس مربوطه یا سازمان‌های مبتنی بر جامعه برگزار شد. تیم‌های شرکت‌کننده در گروه‌های 5 تا 25 نفره تشکیل شده بودند. دانش‌آموزان در قالب این رقابت، با برنامه‌نویسی کامپیوتر، رباتیک و مهندسی فضا آشنا شده و برنامه‌نویسی تجربه عملی ماهواره‌های Astrobee را ارائه می‌دهند. آن‌ها در این فرایند سرعت، چرخش و جهت سفر ماهواره‌ها را کنترل کرده و ماهواره‌های خود را برای تکمیل اهداف مسابقه مانند پیمایش موانع و در عین حال صرفه‌جویی در منابعی مانند سوخت، برنامه‌ریزی می‌کنند. برنامه‌ها به طور مستقل و خودکار عمل می‌کنند به این معنی که دانش‌آموزان قادر به کنترل مستقیم ماهواره‌ها حین کار نیستند. 

لیگ ربوکاپ: لیگ ربوکاپ یک مسابقه روبه‌رشد برای کودکان 8 تا 16 ساله است که بر رویکرد یادگیری رو به جلو تمرکز دارد. چهارچوب این لیگ نقاط عطف واضحی را برای دانش‌آموزان فراهم می‌کند، جایی که آن‌ها براساس مهارت خود در رباتیک، ربوکاپ‌هایی با رنگ‌های مختلف به دست می‌آورند. این مسابقه یک گزینه عالی برای دانش‌آموزانی محسوب می‌شود که به‌واسطه تخصص خود در رباتیک، از پیشرفت قابل سنجش و استفاده از دستاورد‌های خود لذت می‌برند. این رقابت بین‌المللی سالانه در سال 1996 توسط گروهی از استادان دانشگاه تأسیس شد. هدف از این مسابقه، ترویج رباتیک و تحقیقات هوش مصنوعی با ارائه یک چالش عمومی است. این رقابت از 15 تا 21 جولای در سالوادور برزیل برگزار می‌شود. ربوکاپ یک ابتکار علمی بین‌المللی با هدف ارتقای وضعیت قابلیت‌های ربات‌های هوشمند است. مأموریت اصلی آن از همان ابتدا این بود که تیمی از ربات‌ها را به میدان بازی فوتبال برساند که تا سال 2050 بتوانند در برابر قهرمانان جام جهانی فوتبال انسانی پیروز شوند. در سال 2024، حدود 3000 شرکت‌کننده از حدود 45 کشور در پنج لیگ مختلف با یکدیگر به رقابت پرداختند. در بخش دیگری از این رقابت نیز دانش‌آموزان تا 19 سال با یکدیگر مسابقه می‌دهند. مسابقات به سه لیگ فوتبال، نجات و رقابت روی صحنه برگزار می‌شود. ربات‌ها کاملاً مستقل هستند و از حسگر‌ها برای کاوش در دنیای اطراف خود و تصمیم‌گیری بدون دخالت انسان استفاده می‌کنند. 

نمایشگاه‌ها و رویداد‌های برتر رباتیک دنیا

اگر می‌خواهید در صدر روند و تغییرات رباتیک در سال 2025 باقی بمانید شرکت در نمایشگاه‌های تجاری، یکی از بهترین راه‌ها برای این کار است. این نمایشگاه‌ها جدیدترین ربات‌های دنیا را در حوزه اتوماسیون، رباتیک‌های صنعتی و هوش مصنوعی به نمایش می‌گذارند. ربات‌ها در این نمایشگاه‌ها به‌طور زنده شروع به فعالیت کرده، محصولات جدید را کاوش می‌کنند و به‌طور مستقیم با رهبران صنعتی ارتباط برقرار می‌کنند. 

انجمن رباتیک اروپا (ERF): انجمن رباتیک اروپا (ERF2025) به‌عنوان کنفرانس برتر رباتیک اروپا از 25 تا 27 مارس برگزار شد و حدود 1000 شرکت‌کننده از جمله محققان، مهندسان، کارآفرینان و سیاست‌گذاران را گردهم آورد تا درمورد آخرین پیشرفت‌ها و روند‌ها در حوزه رباتیک و هوش مصنوعی بحث کنند. این انجمن نه‌تنها آخرین روند‌های رباتیک را برجسته می‌کند، بلکه همکاری‌های معناداری را تقویت کرده و جرقه ایده‌های متحول‌کننده‌ای را ایجاد می‌کند که صنعت، پژوهش و جامعه را توانمند می‌کند. درواقع، این انجمن پس‌زمینه پیچیده‌ای برای تبادل دانش و شبکه‌سازی را ایجاد می‌کند. شرکت‌کنندگان این فرصت را خواهند داشت تا مؤسسات صنعتی و نیز مؤسسات مختلف را از نظر سیستم‌های هوشمند مورد اکتشاف قرار دهند. همگرایی دانشگاه‌ها و نیز مؤسسات پژوهشی و صنعتی فرصتی منحصربه‌فرد برای همکاری و اکتشاف راه‌حل‌های نوآورانه است. تیم‌های باتجربه‌ای به‌عنوان کارشناس در زمینه‌های مختلف از مشارکت‌های عمومی گرفته تا آینده کار تعاملی انسان و ماشین و نیز رباتیک کنترلی و صنعتی، هوش مصنوعی حضور دارند. میزبانی انجمن رباتیک اروپا 2025 در «اشتوتگارت» هم‌افزایی بین رباتیک و هوش مصنوعی را تقویت کرده و پایه‌ای قوی برای پیشرفت‌های آینده اروپا ایجاد می‌کند. 

اجلاس و نمایشگاه رباتیک: اجلاس و نمایشگاه رباتیک در قالب یک کنفرانس آموزشی و نمایشگاه چندوجهی بین 30 ‌آوریل تا اول ماه می ‌در بوستون، ماساچوست برگزار می‌شود. در این نمایشگاه و اجلاس، به موضوعات مرتبط با طراحی، توسعه، ساخت و ارائه رباتیک تجاری و محصولات و خدمات سیستم هوشمند اختصاص دارد. در این نمایشگاه بیش از 5000 شرکت‌کننده، بیش از 200 غرفه‌دار، بیش از 50 جلسه کنفرانس، بیش از 70 سخنران و بیش از 40 کشور ارائه‌دهنده محصول حضور پیدا خواهند کرد. شرکت‌کنندگان در این اجلاس و نمایشگاه روی ساخت ربات‌های به‌کاررفته در حوزه هوافضا و دفاع، مراقبت‌های بهداشتی، تدارکات، تولید و سایر بازار‌ها تمرکز دارند. شرکت‌کنندگان درمورد آخرین فناوری‌های توانمند، بهترین شیوه‌های مهندسی و روند‌های نوظهور در مرکز نوآوری و رباتیک یعنی شهر بوستون، به درک بالایی دست پیدا خواهند کرد. در اجلاس رباتیک باهوش‌ترین مغز‌ها در حوزه رباتیک دنیا برای به‌اشتراک‌گذاری تجربیات و تخصص توسعه رباتیک تجاری خود حاضر می‌شوند. جلسات و پنل‌های عمومی این اجلاس رباتیک به‌طور خاص طراحی شده‌اند تا اطلاعاتی را ارائه دهند که برای توسعه موفقیت‌آمیز نسل بعدی سیستم‌های رباتیک تجاری به متخصصان فنی نیاز دارند. سخنرانان این اجلاس تخصص خود را درمورد موضوعات مختلفی چون فناوری‌ها، ابزار‌ها و پلتفرم‌ها؛ طراحی، توسعه و ساخت؛ هوش مصنوعی؛ انبار خودکار؛ و رباتیک مراقبت‌های بهداشتی به اشتراک خواهند گذاشت. 

کنفرانس «انویدیا GTC»: کنفرانس «انویدیا GTC» یک کنفرانس جهانی فناورانه با موضوعیت هوش مصنوعی است که بین 17 تا 21 مارس با حضور 25 هزار شرکت‌کننده برگزار شده و توسعه‌دهندگان، مهندسان، محققان، مخترعان و متخصصان فناوری اطلاعات را گرد هم می‌آورد. موضوعات مطرح‌شده در این کنفرانس بیشتر روی هوش مصنوعی، گرافیک کامپیوتری، علم داده، یادگیری ماشینی و ماشین‌های مستقل تمرکز دارند. هر کنفرانس با یک سخنرانی کلیدی آغاز شده و سپس جلسات و گفت‌وگو‌های مختلفی با کارشناسان از سراسر جهان برگزار می‌شود. این کنفرانس پنج روزه، نخستین بار در سال 2009 در سن‌خوزه، کالیفرنیا با تمرکز اولیه روی حل چالش‌های محاسباتی از طریق پردازنده‌های گرافیکی آغاز شد. در سال‌های اخیر، تمرکز کنفرانس به کاربرد‌های مختلف هوش مصنوعی و یادگیری عمیق، از جمله خودرو‌های خودران، مراقبت‌های بهداشتی، محاسبات با عملکرد بالا، تجسم حرفه‌ای و آموزش مؤسسه یادگیری عمیق انویدیا متمرکز بوده است. این کنفرانس از بیش از 900 جلسه الهام‌بخش، بیش از 200 نمایشگاه، بیش از 20 کارگاه فنی و هزاران رویداد شبکه‌ای منحصربه فرد در سطح فنی و موردعلاقه تشکیل شده است که با برگزاری هم به‌صورت حضوری و هم به‌صورت مجازی، تجربه‌ای منحصربه‌فرد را در کنفرانس عصر هوش مصنوعی ایجاد کرده است. در این کنفرانس همتایان و متخصصان صنعت با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند تا جدیدترین فناوری‌ها از محاسبات سریع گرفته تا هوش مصنوعی مولد و فراتر از آن را کشف کنند که هر صنعتی را متحول می‌کند. 

کنفرانس بین‌المللی سیستم‌ها و ربات‌های هوشمند (IROS): کنفرانس بین‌المللی سیستم‌ها و ربات‌های هوشمند (IROS) یکی از بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین کنفرانس‌های پژوهشی رباتیک در دنیاست که به جامعه پژوهشگران دنیا کمک می‌کند تا به اکتشاف در حوزه ربات‌های هوشمند و ماشین‌های هوشمند از طریق پنل‌ها، کارگاه‌ها، نمایشگاه‌ها و موارد دیگر بپردازند. این کنفرانس بین 19 تا 25 اکتبر در هانگژو چین برگزار می‌شود. برگزاری چنین کنفرانس سالانه‌ای که از سال 1988 آغاز به کار کرده، بر مسیر‌های آینده و آخرین رویکرد‌ها، طراحی‌ها و نتایج تأثیرگذار است. علاوه بر جلسات فنی و ارائه‌های چندرسانه‌ای، کنفرانس‌های IROS همچنین پنل‌ها، انجمن‌ها، کارگاه‌های آموزشی، آموزش‌ها، نمایشگاه‌ها و تور‌های فنی را برگزار می‌کنند تا بحث‌های مثمرثمری را در میان شرکت‌کنندگان در کنفرانس تقویت کنند. پیش‌بینی شده است که این کنفرانس، بیش از 6000 متخصص برتر دنیا را در حوزه رباتیک جذب کند. برای این منظور، پلتفرمی برای ارتباط تعاملی بین این گروه از متخصصان طراحی شده است. کنفرانس IROS 2025 با شعار «مرز انسان و رباتیک» برگزار خواهد شد. آینده رباتیک با قدرت گرفتن از پیشرفت‌هایی که در حوزه هوش مصنوعی رخ داده، سیستم‌های هوشمند و صنایع را متحول کرده و بهره‌وری را افزایش می‌دهد و با چالش‌های جهانی از طریق همکاری یکپارچه انسانی مقابله می‌کند. 

مجلات با موضوعیت رباتیک

با توجه به نفوذ سیستم‌های رباتیک به دنبال توسعه فناوری هوش مصنوعی در دنیای امروز، بسیاری از مجلات فعال در این حوزه، مقالات پژوهشی را منتشر و نیز مقالاتی را در زمینه‌های رباتیک بررسی می‌کنند و حوزه‌های پژوهشی نوظهور را در یک حوزه ارائه می‌دهند. 

مجله رباتیک و اتوماسیون: مجله رباتیک و اتوماسین (RAM) که از سوی انجمن رباتیک و اتوماسیون منتشر می‌شود، مقالات فنی مورد علاقه جامعه بین‌المللی رباتیک و اتوماسیون را منتشر می‌کند. این مجله به طور مداوم توسط گزارش‌های استنادی مجله تامسون (JCR) به عنوان یکی از پررتبه‌ترین نشریات در هر دو گروه رباتیک و اتوماسیون و کنترل منتشر می‌شود. این مجله در ماه‌های ژوئن و سپتامبر هر سال منتشر می‌شود. شاخص «اچ 5 ایندکس» این مجله طبق طبقه‌بندی گوگل اسکالر، 122 در نظر گرفته شده که بالاترین در میان سایر مجلات حوزه رباتیک به شمار می‌رود. شاخص «اچ 5 ایندکس» معیار اصلی سنجش نشریات در گوگل اسکالر است که جایگاه و رتبه یک نشریه را نشان می‌دهد. 

مجله «الفبای رباتیک و اتوماسیون»: مجله «الفبای رباتیک و اتوماسیون» از سوی انجمن رباتیک و اتوماسیون منتشر می‌شود. در این مجله، مقالات بررسی شده‌ای منتشر می‌شوند که گزارشی به موقع و مختصر از ایده‌های تحقیقاتی نوآورانه و نتایج کاربردی را ارائه کرده و یافته‌های نظری مهم و مطالعات موردی کاربردی در زمینه‌های رباتیک و اتوماسیون را گزارش می‌دهند. شاخص «اچ 5 ایندکس» این مجله از منظر گوگل اسکالر 117 در نظر گرفته شده که دومین مجله برتر برحسب این شاخص است. این مجله در سه حوزه علوم کامپیوتر، مهندسی و ریاضیات منتشر می‌شود. 

مجله «علم رباتیک»: مجله «علم رباتیک» تازه‌ترین پیشرفت‌های فناورانه، اجتماعی، اخلاقی و سیاستی حیاتی پیرامون موضوع رباتیک، مقالات تحقیقات اصلی، بررسی‌شده و مبتنی بر علم و مهندسی را با هدف پیشبرد حوزه رباتیک منتشر می‌کند. یک تیم بین‌المللی از ویراستاران دانشگاه، با استاندارد‌هایی با کیفیت بالا این مجله را بررسی کرده و نظرات ویراستاران در آن منعکس می‌شود. این مجله در سه حوزه علوم کامپیوتر، مهندسی و ریاضیات منتشر می‌شود. شاخص «اچ 5 ایندکس» این مجله طبق داده‌های گوگل اسکالر 101 است که به عنوان سومین مجله برتر دنیا در نظر گرفته شده است. 

مجله «رباتیک و ساخت یکپارچه کامپیوتری»: مجله «رباتیک و ساخت یکپارچه کامپیوتری» بر انتشار تحقیقات برای توسعه رباتیک جدید یا بهبودیافته مرتبط صنعتی، فناوری‌های تولید و استراتژی‌های نوآورانه تولید است. این مجله در سه حوزه علوم کامپیوتر، مهندسی و ریاضیات به انتشار مقالات می‌پردازد. اولویت این مجله، مقالاتی است که تحقیقات اصلی را توصیف می‌کنند که شامل اعتبارسنجی تئوری و تجربی است. اصلی‌ترین مقالات این مجله در حوزه‌های رباتیک صنعتی، ساخت مشارکتی انسان و ربات، ساخت مبتنی بر سیستم‌های ابری، سیستم‌های تولید فیزیکی سایبری، تجزیه و تحلیل داده‌های بزرگ در تولید، مکاترونیک هوشمند، یادگیری ماشینی و... هستند. شاخص «اچ 5 ایندکس» این مجله طبق داده‌های گوگل اسکالر 88 است که به عنوان چهارمین مجله برتر عنوان شده است.