سیداحسان حسینی، خبرنگار گروه اقتصاد:

یکی از سوالات مهم اقتصادی درباره سال 1404 به میزان فروش نفت و قیمت نفت ایران اختصاص دارد، سوالی که البته پاسخ درست به آن با عدم اطمینان‌هایی جدی ناشی از بازگشت ترامپ مواجه است که عدم تحقق اعداد نفتی قانون بودجه را محتمل می‌کند. طبق آمار بانک مرکزی، درآمد نفتی ایران در سال 1402 در دولت سیزدهم با ثبت عدد 56.8 میلیارد دلار از سال اول اجرای برجام پیشی گرفت. البته این درآمد نفتی فقط شامل نفت خام و میعانات گازی نیست، بلکه فروش فرآورده‌‌های نفتی، مایعات گازی و سایر محصولات هیدروکربوری را نیز شامل می‌شود. رئیس کل گمرک در گزارشی عنوان کرد رقم درآمد صادرات نفت ایران در سال 1402 معادل 35 میلیارد و 870 میلیون دلار ثبت شده است؛ رقمی که به نظر می‌رسد در سال جاری و سال 1404 کاهش خواهد یافت. میزان فروش نفت ایران در قوانین بودجه 1402، 1403 و 1404 به ترتیب به عدد 1.4، 1.35 و 1.85 میلیون بشکه در روز رسیده و قیمت نفت نیز به ترتیب 85، 71 و 63 دلار بر بشکه تعیین شده است. اما اعداد قانون بودجه سال آینده چقدر واقع‌بینانه است؟

کسری 190 همتی دولت از عدم تحقق درآمد نفتی

سهم فروش روزانه نفت در قانون بودجه 1404 به 5 قسمت تقسیم می‌شود که عبارتند از: 

نیروهای مسلح و طرح‌های آن: 550 هزار بشکه 

بازپرداخت تعهدات ماده 12: 50 هزار بشکه

دولت: 470 هزار بشکه

صندوق توسعه ملی: 600 هزار بشکه

شرکت ملی نفت: 181 هزار بشکه

طبق قانون بودجه، درآمد نفتی دولت، صندوق توسعه ملی و شرکت ملی نفت مجموعا 29 میلیارد دلار تعیین شده که این عدد بر مبنای قیمت 63 دلار بر بشکه و میزان فروش 1.25 میلیون بشکه در روز محاسبه شده است. 

اما براساس پیش‌بینی مرکز پژوهش‌های مجلس، قیمت هر بشکه نفت در سال 1404 معادل 60 دلار بوده و میزان فروش نفت 1.1 میلیون بشکه در روز خواهد بود. 

بدین ترتیب، درآمد نفتی حاصله به 24 میلیارد دلار خواهد رسید و با احتساب استقراض دولت از صندوق توسعه ملی، دولت مجموعاً به میزان 190 هزار میلیارد تومان از محل عدم تحقق درآمد نفتی دچار کسری بودجه می‌شود. البته به نظر می‌رسد، برآورد مرکز پژوهش‌های مجلس نیز کمی نسبت به واقعیات بازار نفت انحراف داشته باشد.

انحراف 35 درصدی از صادرات 1.85 میلیون بشکه 

به‌طورکلی درباره میزان صادرات نفت ایران، تردیدهای زیاد وجود داشته و به تحریم‌های احتمالی ترامپ، واکنش ایران و اراده سیاسی چین بستگی دارد. اما از موعد پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در نوامبر 2024، رقم فروش ایران افت چشمگیری داشته است. طبق آمار موسسه کپلر، میانگین پنج‌ماهه صادرات نفت ایران به چین معادل 1.2 میلیون بشکه در روز بوده و از زمان پیروزی ترامپ تا ماه فوریه، رقم صادرات کمی بالاتر از یک میلیون بشکه در روز برآورد می‌شود، حتی با مبنا قرار دادن میانگین پنج‌ماهه و با فرض ثبات شرایط موجود و کمتر نشدن رقم فروش نفت ایران، میزان تحقق رقم صادرات نفت نسبت به قانون بودجه 1404 به میزان 35 درصد کاهش خواهد یافت.

کسری بودجه نفتی به 370 همت افزایش می‌یابد؟

اما درباره قیمت هر بشکه نفت ایران، طبق پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی آمریکا، میانگین قیمت نفت خام برنت در سال جاری میلادی یعنی سال 2025، حدود 74 دلار در هر بشکه خواهد بود. طبق پیش‌بینی این موسسه، میانگین قیمت نفت خام برنت در سال 2026 نیز حدود 68 دلار برآورد شده است. طبق این گزارش، تحریم آمریکا علیه فروش نفت ایران و لغو مجوز شرکت شورون برای تولید نفت در ونزوئلا ازجمله عوامل افزاینده قیمت نفت بوده و نگرانی درباره رشد اقتصادی دنیا، جنگ تعرفه‌ها، آتش‌بس اوکراین و افزایش عرضه نفت اوپک پلاس از جمله عوامل کاهنده قیمت نفت در سال 2025 تعریف شده است. با توجه به اینکه قیمت نفت خام ایران بین دو الی سه دلار پایین‌تر از قیمت نفت خام برنت است و همچنین با فرض تخفیف هفت الی هشت دلاری برای پوشش ریسک تحریم، به نظر می‌رسد پیش‌بینی دولت مبنی‌بر فروش نفت به قیمت 63 دلار بر بشکه واقع‌بینانه باشد. درمجموع و طبق پیش‌فرض‌های اعلام شده، قیمت هر بشکه نفت در قانون بودجه واقع‌بینانه بوده ولی میزان فروش نسبت به قانون بودجه 35 درصد کمتر خواهد بود. این موضوع باعث می‌شود سهم دولت از درآمدهای نفتی (با فرض استقراض از صندوق توسعه ملی) به میزان حدود 370 هزار میلیارد تومان کمتر از برآورد قانون بودجه شده و به بیان دیگر، کسری بودجه دولت از محل درآمدهای نفتی 370 همت باشد.