ابوالفضل مظاهری، دبیر گروه دانشگاه: شمارش معکوس پایان 1403 آغاز شده است. سالی پر از اتفاقات تلخ و شیرین و تجربیات جدید که روزهای پایانی سال فرصت خوبی برای مرور آنها به حساب می‌آید. ۱۴۰۳ برای دانشگاه آزادی‌ها هم سال خاص و ویژه‌ای بود، رشد جمعیت دانشجویی دانشگاه تداوم یافت و حالا به یک میلیون و 400 هزار نفر رسیده است. جمعیت فارغ‌التحصیلان دانشگاه هم از 7 میلیون فراتر رفت. طرح‌ها و برنامه‌های جدیدی آغاز شد که حالا می‌توان با ورق زدن برگ‌های دفتر 1403  آنها را یاد کرد. مسلم است که نمی‌تواند فعالیت‌های بزرگ‌ترین شبکه دانشگاهی کشور را در یکی، دو صفحه خلاصه کرد. دانشگاهی که امروز به وسعت  ایران گستره دارد و در جای جای آن تلاش می‌کند همانگونه که از دل مردم برآمد، به مردم هم خدمت کند. «فرهیختگان» در این گزارش برخی از مهم‌ترین اتفاقات دانشگاه آزاد اسلامی در سالی که گذشت را مرور کرده که در ادامه از نظر می‌گذرانید.

1. سامانه‌محور شدن فارغ‌التحصیلی با دانشنامه‌های جدید
یکی از مهم‌ترین اتفاقات 1403 دانشگاه در حوزه دانش‌آموختگان رقم خورد. یک مهر سامانه استعلام دانش آموختگان غیرایرانی دانشگاه به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی راه‌اندازی شد. بهمن ماه امسال هم دانشنامه الکترونیکی هوشمند دانشگاه آزاد رونمایی شد، دانشنامه‌هایی که با همکاری شرکت چاپ و نشر بانک ملی و با تدابیر خاص امنیتی به دست فارغ‌التحصیلان خواهد رسید. همچنین با همکاری بیمه رازی مقرر شده تا یک «کد یکتا» برای دانشنامه های دانشگاه صادر شود که قابل بررسی باشد با این قید که کد امنیتی دانشنامه ها و یک یکتای بیمه کاملاً قابل استعلام خواهد بود و ضریب جعل در مدارک دانش آموختگان را به صفر نزدیک می‌کند.
در آخرین اقدام مربوط به این حوزه نیز سامانه جامع دانش آموختگان در حاشیه آخرین شورای دانشگاه آزاد در سال جاری رونمایی شد تا از ابتدای سال 1404 با حذف کاغذ، همه فرآیندهای مورد نیاز در جریان فارغ التحصیلی از دانشگاه آزاد به شکل الکترونیکی اتفاق بیفتد.

 2. چراغ 10 شعبه پارک علم و فناوری روشن شد
امسال مجوز تأسیس دو پردیس پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی در واحدهای دانشگاهی نجف آباد و قزوین از طرف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری صادر شد. رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه امسال هم تغییر کرد و سکان اداره آن به دست سعید اشیری سپرده شد تا نقش آفرینی این مجموعه در دل بدنه فناوری دانشگاه پررنگ‌تر از گذشته دنبال شود. گام اول این حرکت هم همین هفته اتفاق افتاد. 10 شعبه پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد در واحد‌های تهران مرکزی، تهران جنوب، تهران شمال، تهران غرب، شهرقدس، اسلامشهر، ورامین، رودهن، شهریار و پردیس افتتاح شد تا خدمات پارک دانشگاه آزاد در استان تهران وسعت بیشتری پیدا کند. توسعه زیرساخت‌های فیزیکی و کالبدی برای تسهیل فعالیت‌های نوآورانه، ظرفیت‌سازی ارتباطی به‌منظور ایجاد شبکه‌های راهبری، تأمین مالی و نوآوران، تنظیم‌گری و سیاست‌گذاری در حوزه رشد و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور و مدیریت و راهبری فرایند‌ها برای دستیابی به اهداف کلان نوآوری و کارآفرینی چهار مأموریت کلیدی پارک در دوره جدید عنوان شده و براساس اعلام اشیری پارک فناوری دانشگاه چهار حوزه کلیدی رشد ظرفیت نوآوری، توسعه کارآفرینی، گسترش اشتغال پلتفرمی و افزایش ارتباط با صنعت سیاست‌های اجرایی خود را دنبال می‌کند.

3. تشکیل 4 شبکه فناوری هم‌افزا در زیست بوم سراها
دانشگاه آزاد از سال 98 ریل‌گذاری جدیدی را در حوزه فناوری آغاز کرد که ثمره آن در یک نمونه صدور مجوز و راه‌اندازی 73 سرای نوآوری در جای جای نقاط کشور بوده است. با گسترش این بستر و افزایش تعداد مراکز رشد به 172 مرکز امکان میزبانی از شرکت‌های دانش بنیان و واحدهای فناور بیشتری فراهم شد. در حال حاضر قریب به هزار هسته فناور، بیش از 800 واحد فناور و نزدیک به 200 شرکت دانش‌بنیان در سراهای نوآوری و مراکز رشد مستقر هستند که بیش از 1 هزار 300 محصول تاکنون ارائه کردند. دانشگاه در مرحله جدید، گام های نخست را برای شبکه سازی فناوران آغاز کرده است. تاکنون 4 شبکه فناوری هم‌افزایی در این زیست بوم و با محوریت حوزه‌های اقتصاد دیجیتال، غذا و فراسودمندها، ساخت و تولید و صنایع خلاق تشکیل شده است. آبان و بهمن ماه 1403 هم واحدهای ارومیه و اصفهان میزبان رویداد عصر امید به ترتیب در حوزه غذا و فراسودمندها و اقتصاد دیجیتال بودند.

4. پژوهشگاه مرکزی دانشگاه برای دغدغه مرجعیت علمی
 دانشگاه آزاد در این سال‌ها تلاش‌ها متعددی داشته تا جریان پژوهش را به نیازهای روز کشور گره بزند و سوژه‌های پژوهشی پژوهشگران را به اولویت‌های صنعت و جامعه نزدیک کند. با این حال نمی‌توان از اهمیت و ضرورت فعالیت‌های مرزشکن علمی چشم پوشی کرد. پایان دی ماه امسال به منظور فعالیت جدی‌تر در مرزهای دانش و البته تقویت مرجعیت علمی کشور پژوهشگاه مرکزی دانشگاه آغاز به کار کرد. مجموعه‌ای که قرار است با شناسایی پژوهش‌ها و پژوهشگران برتر از آنها حمایت ویژه‌ای داشته باشد. قرار است در این پژوهشگاه صرفاً پژوهش‌ها اکتشافی دنبال شود. براساس اعلام بیژن رنجبر رئیس پژوهشگاه استادان ممتاز که در زمینه علمی خاص شناخته شده‌اند، به‌عنوان اعضای پیوسته پژوهشگاه مرکزی انتخاب خواهند شد و از امتیازات مالی و معنوی برخوردار می‌شوند. استادان سرآمد جوان نیز می‌توانند به‌عنوان اعضای وابسته پژوهشگاه مرکزی به این مرکز بپیوندند.

5. باز آرایی نظام دانشی دانشگاه
بخش‌های مختلف فعالیت دانشگاه آزاد در سال‌های اخیر دست‌خوش تغییرات و تحولات جدی شده بود تا روندها و فعالیت‌ها دانشگاه با اقتضائات روز و البته نیازهای جدید همگام شوند. حوزه علمی دانشگاه هم از این قاعده مستثنی نماند و از شهریور ماه سال گذشته با ابلاغ نظام نامه مدیریت دانشی پایه‌گذاری چهاچوب متفاوتی در فضای علمی دانشگاه با هدف  آغاز شد. هدف از این تغییر تأکید بر حوزه‌های دانشی میان‌رشته‌ای و ایجاد دانشکده‌های موضوعی و فناوری بر پایه گروه‌های دانش‌محور درون آن‌ها، اصلاح و بازآرایی رشته‌های تحصیلی در جهت افزایش هم‌پیوندی میان رشته‌های تحصیلی و ظرفیت‌ها و نیازهای آمایشی منطبق بر رصد روندهای علم، فناوری و مشاغل جدید و آینده‌پژوهی دانش و توانمندسازی، شبکه‌سازی و تقویت هم‌افزایی اعضای هیأت علمی، نخبگان و پژوهشگران در پاسخگویی به نیازهای ملی و محلی و حوزه دانش‌های مرجع بود. دی ماه امسال هم به نوعی نسخه جدید این نظام توسط رئیس دانشگاه ابلاغ شد تا تقسیم کار بین گروه‌های علمی کشوری و دانشکدگان‌های موضوعی روشن شود.

6. سکوی «ست» ملی، آموزش «عرصه» جدی شد
سکوی ست «تولید، تضمین، تأمین» با الگوبرداری نظام پزشکی در سال 1402 به صورت پایلوت در استان آذربایجان شرقی آغاز به کار کرد. سکویی که قرار بود به عنوان یک واسطه بین تولیدکنندگان و صنایع بزرگ نقش‌آفرینی کند و زمینه‌ساز ظهور و بروز جدی‌تر اساتید و دانشجویان حوزه فنی و مهندسی شود. این پلتفرم از بهمن ماه امسال فعالیت کشوری خود را آغاز کرد و قرار است در مدل ملی فعالیت آن، از دانشکدگان مهندسی ساخت و فناوری صنعتی به عنوان بازوی «ست» استفاده شود. بر همین اساس هم رؤسای دانشکده‌های مهندسی ساخت و فناوری‌های صنعتی واحد‌های کل کشور که در حال حاضر 15 دانشکده‌اند، به عنوان مدیران شبکه مهندسی سکوی «ست» انتخاب شدند. البته امسال به جز «ست» موضوع حضور دانشجویان در عرصه به ویژه در رشته‌های فنی و مهندسی شکل جدی‌تری پیدا کرد. به عنوان نمونه دانشجویان رشته‌های فنی بخشی از دوره آموزشی دروس خود را در فضای کارخانه‌ها و صنایع با حضور اساتید عرصه سپری کردند.

7. تحول در نظام ارتباطات اداری دانشگاه
حوزه اداری دانشگاه هم امسال در جریان تحول پیوست نظام تحول اداری و رتبه‌بندی دانشگاه نهم تیرماه امسال مصوبه هیئت امنای دانشگاه را گرفت و از سال کاری جدید زمینه‌های مختلف اجرای آن آغاز شد. نظامی که در راستای محور دانشگاه کارامد و پایداری و بسته کاری دستیابی به سازمان یادگیرنده سند تحول و تعالی طراحی شده و قرار است مبتنی بر آن کارکنان دانشگاه آزاد، ارزیابی، رتبه‌بندی شوند و فرایند‌های کاری دانشگاه خوشه‌بندی شوند و با گرایش به ساختار افقی، سطوح سازمانی کاهش یابند. البته این فقط یک بعد از سه بعد این نظام را تشکیل می‌دهد و می‌خواهد زمینه‌ای را ایجاد کند تا کارکنان دانشگاه هم امکان ارتقا در ساختار اداری را داشته باشند. بخش دیگر این تحول هم با به‌کارگیری رسمی سامانه‌های یکپارچه «اتوماسیون اداری» و «ایمیل پایه» دانشگاه از نیمه بهمن ماه آغاز شد تا نظام مکاتبات دانشگاه را از «کارگزار محور» به «خدمت به دانشجو محور» تغییر دهد.

  8. حامی‌ها به کمک دانشجویان آمدند
بخش دیگری از تغییرات نظام تعاملات و ارتباطات دانشگاه که از امسال آغاز شد، شامل حال دانشجویانی می‌شود که عمده اوقات از پیگیری‌های چندباره یک درخواست ساده اداری در پیچ و خم بروکراسی دانشگاه گلایه‌مندند. طرح حامی دانشجو که بیست‌وپنجم دی ماه امسال رونمایی شد، این امکان را فراهم می‌کند تا دانشجویان درخواست‌های خود را بدون نیاز به حضور در دانشگاه، به صورت مجازی و در یک فضای ایمیل پایه مطرح کنند. مقدمات این کار هم از دو سال پیش با تعریف ایمیل برای تمامی اعضای هیئت علمی، دانشجویان و کارکنان فراهم شده است. در هر واحد دانشگاهی بسته به جمعیت دانشجویان، حامیانی برای پاسخ و پیگیری خواسته‌های دانشجویان تعیین می‌شوند. این طرح قرار است که در سال جدید به حوزه کارمندی و استادی هم تسریع پیدا کند و شامل حال آن‌ها هم شود. در حال حاضر فرایند انتخاب و آموزش حامیان در استان‌های مختلف در حال پیگیری است.

9. رساله‌های دکتری در خدمت حل مسائل کشور
شکل‌دهی و تقویت جریان ملی دانش یکی از اولویت‌های جدی دانشگاه بوده و هست و در جریان طراحی‌های جدید فضای علمی دانشگاه هم همیشه مورد توجه قرار گرفته است. بارزترین مثال آن را هم باید نظام پایش آزاد دانست که با بیش از 50 برنامه علمی اکنون در بستر سامانه پژوهشیار در دسترس دانشجویان تحصیلات تکمیلی و اساتید قرار دارد. البته دانشگاه تلاش کرده تا پژوهش‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی از حیث محتوایی قوت بیشتری پیدا کند. از همین رو بعد اجرای طرح پیش‌دفاع، مرداد ماه امسال بخشنامه جامع پژوهشی را ابلاغ کرد و در اسفندماه با یک متمم آن را کامل کرد. براساس بخشنامه جدید دانشجویان مقطع دکتری که از موضوعات پژوهشی برنامه پایش استفاده می‌کنند، می‌توانند به جای ارائه دو مقاله که شیوه مرسوم دفاع در این دوره محسوب می‌شود، مقاله‌ای کنفرانسی ارائه کنند و پس از دفاع آن را در یکی از نشریات پشتیبان به چاپ برسانند؛ اتفاقی که باعث می‌شود دانشجویان بدون نگرانی از پذیرش مقاله در مجلات خارجی برای پاسخ به نیاز‌های جدی کشور پژوهش خود را دنبال کنند.

10. بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی دانشگاه، امامت و مهدویت
برنامه‌های فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی امسال هم با قوت تمام برگزار شد. رویداد کرسی‌های آزاداندیشی که از سال گذشته با مشارکت وزارتین علوم و بهداشت آغاز شده بود بیست‌ونهم مهرماه با معرفی برترین گروه‌ها به پایان رسید. در این رویداد، 7 هزار و 246 تیم شرکت کردند که 552 گروه موفق به حضور در مرحله مجازی کشوری و 96 تیم موفق به شرکت در مرحله نهایی حضوری شدند. جشنواره و رویداد‌های دانشجویی دیگر هم با معرفی برگزیدگان به کار خود پایان دادند. اما بزرگ‌ترین حرکت فرهنگی دانشگاه را باید جشنواره امامت و مهدویتی دانست که مانند سال‌های قبل همزمان با میلاد امیرالمؤمنین در مشهد آغاز شد. در چهارمین دوره جشنواره امامت و مهدویت 62 عنوان برنامه فرهنگی و هنری در واحد‌های دانشگاهی برگزار شد. براساس آمار دبیرخانه جشنواره امسال 60 هزار اثر فرهنگی برای حضور در رقابت‌های متنوع جشنواره ثبت نام کردند که در نوع خود یک رکورد به حساب می‌آید.