ابوالفضل مظاهری، دبیر گروه دانشگاه: مجموعه‌های مختلفی در جهان امروزه عملکرد مؤسسات علمی و دانشگاه‌ها را مورد ارزیابی قرار داده و هر سال نسخه‌ جدیدی از رتبه‌بندی‌ مراکز علمی را مبتنی بر معیار و روش‌شناسی خود ارائه می‌دهند. گروه پژوهشی SCImago در دانشگاه گرانادای اسپانیا یکی از  همین مجموعه‌هاست که نظام رتبه‌بندی سایمگو را  از سال 2008 در بخش‌های مختلفی نظیر رتبه‌بندی مجلات علمی، رتبه‌بندی مؤسسات علمی، رتبه‌بندی مراکز تحقیقاتی و اخیراً هم رتبه‌بندی رسانه‌ها  ارائه می‌دهد. داده‌های این رتبه‌بندی‌ها در حوزه مقالات برپایه اطلاعات پایگاه استنادی اسکوپوس ارزیابی می‌شود. در جدیدترین نسخه رده‌بندی مؤسسات (2025) فعالیت پژوهشی و نوآورانه 9 هزار و 756 مؤسسه بررسی شده است.

سایمگو مؤسسات علمی را چگونه رتبه‌بندی می‌کند؟
رتبه‌بندی مؤسسات SCImago (SIR) بر اساس یک شاخص ترکیبی، مؤسسات فعال در حوزه علم و فناوری را رتبه‌بندی می‌کند. این شاخص ترکیبی شامل سه مجموعه مختلف از شاخص‌ها است که بر اساس عملکرد پژوهشی، خروجی‌های نوآورانه، و تأثیر اجتماعی (با اندازه‌گیری از طریق دیده شدن در وب) تعریف می‌شود. سایمگو تلاش کرده یک فرایند دقیق برای رفع ابهام نام مؤسسات انجام دهد و به همین منظور در گام نخست، مؤسسات پژوهشی به‌طور منحصربه‌فرد تعریف و شناسایی و پس از آن انتشارات و استنادها به هر مؤسسه با توجه به وابستگی نهادی نویسندگان در یک دوره 5ساله بررسی می‌شوند، البته با این قید که داده‌هایی ارزیابی می‌شوند که دو سال قبل از انتشار رتبه‌بندی ثبت شده باشند. دارای بودن حداقل ۱۰۰ اثر علمی در پایگاه داده Scopus در آخرین سال از دوره انتخابی به نحوی که حداقل ۷۵ درصد از اسناد منتشرشده آن شامل مقالات علمی، فصول کتاب، مقالات کنفرانسی، مقالات مروری باشد از جمله معیارهای ورود به این رتبه‌بندی است.
فعالیت مؤسسات در این رده‌بندی از سه وجه مورد توجه نظام رتبه‌بندی سایمگو قرار دارد. 50 درصد جایگاه مجموعه به عملکرد پژوهشی آن وابسته است که با 11 معیار اندازه‌گیری می‌شود. 30 درصد به حوزه نوآوری اختصاص دارد که با 3 معیار دانش نوآورانه، اختراعات و تأثیر فناوری اندازه‌گیری می‌شود. 20 درصد باقی‌مانده هم مربوط به فاکتورهای اجتماعی است که 6 معیار مختلف برای سنجش آن درنظر گرفته است.
   برترین‌های سایمگو 2025
رتبه‌بندی مؤسسات مجموعه سایمگو ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد. در کنار امکان استفاده و بررسی جایگاه مؤسسات در موضوعات مختلف، امتیازات دولت‌ها، مجموعه‌های پزشکی، دانشگاه‌ها و شرکت‌ها در دسته‌بندی‌ها جداگانه و در چهار حوزه کلی، پژوهشی، نوآورانه و اجتماعی قابل مشاهده است. در نسخه 2025 عملکرد 9 هزار و 756 مؤسسه مورد ارزیابی قرار گرفته که حدود 52 درصد این تعداد را دانشگاه‌ها تشکیل می‌دهند. مجموعه‌های دولتی 22 و مجموعه‌های پزشکی 20 درصد از کل مؤسسات حاضر در رتبه‌بندی را تشکیل می‌دهند. حدود 400 شرکت هم در این رتبه‌بندی در کنار سایر مؤسسات قرار گرفتند. در بین کشور‌ها، چینی‌ها 14 درصد مؤسسات و مجموعه‌ها را دارند و پیش از آمریکایی قرار گرفتند که با یک هزار و 173 مجموعه در رده دوم جای گرفته است. هند و اسپانیا و فرانسه هم سه کشور دیگری هستند که هرکدام با سهمی حدود 5 درصد پس از چین و آمریکا قرار می‌گیرند. روسیه، آلمان، ژاپن، انگلیس و ایتالیا هم بعد از آن‌ها هستند و سهمی بین 2.5 تا 3.5 درصد از کل مؤسسات را دارند.
   چینی‌ها کماکان دست برتر را دارند
در رده‌بندی کلی 2025 و در بین 10 مجموعه برتر، چینی‌ها با 6 مجموعه حرف اول را می‌زنند. آکادمی علوم چین همچون 5 سال اخیر کماکان نخستین مؤسسه این رتبه‌بندی است. بعد از آن هم وزارت آموزش جمهوری خلق چین قرار دارد که از سال 2022 این رتبه را حفظ کرده است. مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه بعد از واگذاری جایگاه دومی از سال 2022 کماکان در رده سوم قرار دارد و به این ترتیب هر سه مجموعه از دستگاه‌های دولتی محسوب می‌شوند. دانشگاه هاروارد نخستین مؤسسه آمریکایی‌ها در این فهرست محسوب می‌شود که از 2020 در همین رده چهارم حضور داشته و البته دارد. و بعد از آن دانشگاه آکادمی علوم چین ایستاده که در سال‌های اخیر پس از قرار گرفتن در رده 16 و 10، دو سالی است که روی پله پنجم جا خوش کرده است. در این رده‌بندی، نخستین شرکت متاست. شرکتی که سال 2023 در جایگاه هفتم همین رده‌بندی قرار داشت و سال گذشته تا رده 19 جدول سقوط کرد اما امسال تا جایگاه دوازدهم بالا آمده است. گوگل، دیگر شرکت چندملیتی حاضر در این رده‌بندی هم بعد از قرار گرفتن در رده ششم نسخه 2023 روند نزولی گرفته و پس از جایگاه دهم سال گذشته، امسال روی پله هفدهم ایستاده است.
   هاروارد برترین دانشگاه نسخه 2025
بررسی دانشگاه‌های حاضر در رده‌بندی نشان می‌دهد هاروارد همچنان رتبه نخست خود را از ابتدای شروع به فعالیت این رده‌بندی حفظ کرده است. بعد از آن دانشگاه آکادمی علوم چین برای سومین سال متوالی رده دوم را حفظ کرده و در رده سوم، دانشگاه چینهوا قرار گرفته است. دانشکده علوم پزشکی هاروارد و دانشگاه ججیانگ هم در جایگاه‌های بعدی قرار دارد. در بین 10 دانشگاه نخست، چینی‌ها 5 دانشگاه دارند، 4 دانشگاه برتر از آمریکاست و آکسفورد از انگلیس هم در رده نهم قرار گرفته است. در جمع 20 دانشگاه برتر، تنها دانشگاه تورنتو کاناداست که توانسته به جمع سه کشور قبلی اضافه شود. نخستین دانشگاه از منطقه ما هم دانشگاه ملک سعود است که در جایگاه 271 دنیاست و تنها مجموعه‌ای است که در جمع 500 مؤسسه برتر قرار گرفته است. دانشگاه علم و صنعت ملک عبدالله هم دومین دانشگاه عربستان و منطقه است که جایگاه 540 را دارد. نخستین دانشگاه ایرانی این رده‌بندی؛ علوم پزشکی تهران محسوب می‌شود که در پله 546 قرار گرفته است. دانشگاه ملک عبدالعزیز در رده 614، دانشگاه قاهره در رده 952 و دانشگاه قطر در رده 997 پیش از دانشگاه تهرانی قرار گرفتند که ردیف 1030 جدول را به خود اختصاص داده است.
   تداوم روند نزولی جایگاه دانشگاه‌های ایران در سایمگو
در جدیدترین نسخه سایمگو عملکرد 195 مجموعه از ایران مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است که اغلب آن‌ها (164 مورد) دانشگاه بودند. در بین 20 دانشگاه برتر ایران در این رتبه‌بندی فقط دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران ارتقا را تجربه کرده و مابقی تغییرات همه نزولی بوده است. برخی مثل دانشگاه صنعتی اصفهان با 1019 پله، دانشگاه شیراز با 923 پله، دانشگاه تربیت مدرس با 737 پله، دانشگاه علم و صنعت با 582 و دانشگاه صنعتی شریف با 524 پله نزول را تجربه کرده‌اند. در بین 10 دانشگاه نخست ایران، 6 مورد و در جمع 20 دانشگاه برتر نیمی از دانشگاه‌های علوم پزشکی هستند. بررسی وضعیت 7 دانشگاه منتخب کشور در نسخه‌های 4 سال گذشته این رتبه‌بندی نشان‌دهنده سیر رو به نزول این دانشگاه‌هاست. به عنوان نمونه جایگاه دانشگاه تهران از 735 در سال 2022 امسال به 1030 رسید یا دانشگاه تربیت مدرس از 1545 در عرض چهار سال در جایگاه 2 هزار و 752 دنیا قرار گرفته است. شریف که امسال 3 هزار و ششصد و چهاردهمین دانشگاه این رده‌بندی از جمع حدود 5 هزار دانشگاه است، سال 2022 در رده 2 هزار 146 قرار داشته است.