احسان کیانی، کارشناس مسائل آمریکا، در تحلیل علت نامهنگاری ترامپ با ایران معتقد است که رسانهای کردن چنین نامهای به این معناست که ترامپ به دنبال مذاکره نیست و میخواهد ایران را مقصر بنبست دیپلماتیک نشان دهد تا بتواند زمینه را برای ایجاد آشوب اجتماعی فراهم کند.
یادداشت اجرایی ترامپ نتیجه تمایل مشاور امنیت ملی آمریکاست
احسان کیانی در ابتدا توضیح داد که محتوای نامهای که ترامپ به ایران ارسال کرده، همان مفادی است که او در گفتوگوهای تلویزیونی خود بیان کرده بود. وی گفت: «ترامپ در این گفتوگوها تأکید کرده است که پیشنهاد مذاکره را ارائه داده و در صورتی که طرف مقابل این پیشنهاد را نپذیرد، گزینه نظامی را بهطور جدیتر مطرح خواهد کرد. او همچنین به انتشار یادداشت امنیت ملی اشاره کرده و توضیح داد که با وجود تمایل شخصیاش، به درخواست دیگر اعضای دولتش، بهویژه مشاور امنیت ملی، این یادداشت را منتشر کرده است. ترامپ ابراز امیدواری کرده بود که ایران وارد مذاکره شود تا از شدت تنشها کاسته شود و نیازی به ادامه مواجهه نباشد.» کیانی سپس به پاسخ مقاممعظمرهبری به این یادداشت اشاره کرد و گفت: «مقاممعظمرهبری در پاسخ به این یادداشت تأکید کردند که مذاکره با آمریکا نهتنها عاقلانه نیست بلکه شرافتمندانه هم نخواهد بود. ایشان همچنین بیان کردند که هدف مذاکرات تنها محدود به برنامه هستهای نیست، بلکه شامل سیاستهای منطقهای و برنامههای دفاعی و صنایع موشکی ایران نیز میشود.
مطالبه مذاکره فراهستهای مشابه رویکرد پمپئو است
این کارشناس مسائل آمریکا در ادامه نتیجهگیری کرد که «مفاد یادداشت ترامپ که خواستار مذاکره در تمام ابعاد از جمله مسائل هستهای، منطقهای و نظامی بود، برای ایران قابل قبول نبود. این رویکرد مشابه سخنان پمپئو، وزیر خارجه پیشین آمریکا است که اعلام کرده بود ایران باید در تمام مسائل با آمریکا مذاکره کند.» کیانی به این نکته اشاره کرد که ارسال نامه ترامپ در این زمان خاص ممکن است با هدف ایجاد زمینه برای فعالسازی مجدد مذاکرات باشد. وی گفت: «آمریکا پیشتر در شهریور ۹۹ تلاش کرده بود تا به مذاکرات هستهای بازگردد، اما پس از خروج از توافق هستهای، این امکان برایش فراهم نشد و حتی کشورهای اروپایی مانند انگلیس و فرانسه نیز مخالفت کردند. اما اکنون آمریکا متوجه شده است که برای بازگشت به مذاکرات باید از مسیر توافق هستهای (برجام) این اقدام را انجام دهد و یکی از کشورهای اروپایی باید این اقدام را پیش ببرد.»
آمریکا به نمایش مذاکره احتیاج دارد
کیانی همچنین توضیح داد که شکافهای موجود بین کشورهای اروپایی و آمریکا در مسئله جنگ اوکراین، موجب شده است که هدف اصلی آمریکا این باشد که این شکافها را کاهش دهد و کشورهای اروپایی را قانع کند که علیه ایران در زمینه مسائل هستهای اقدام کنند. وی گفت: «برای این منظور، آمریکا نیاز دارد که نمایشی از ارائه پیشنهاد مذاکره را به اجرا بگذارد تا نشان دهد که پیشنهادهایی همچون همکاری اقتصادی و سرمایهگذاری به ایران ارائه کرده است، ولی ایران این پیشنهادها را رد کرده است.» وی در پایان افزود: «از دید کشورهای اروپایی، هدف این است که یکی از این کشورها (احتمالاً انگلیس) تا قبل از شهریور سال آینده مذاکرات را پیش ببرد. اگر مذاکرات تا آن زمان به نتیجه نرسد، مکانیسم ماشه فعال شده و تحریمهای شورای امنیت علیه ایران تمدید خواهد شد. تمام این اقدامات بهطور کلی در راستای فشار به یکی از کشورهای اروپایی برای فعالسازی مکانیسم ماشه صورت گرفته است. برخی افراد ممکن است این اقدامات را به عنوان چراغ سبز آمریکا برای مذاکره تلقی کنند، اما این موضوع در برههای خاص منتشر شده است که در آن، حتی میانجیگری روسیه در مذاکرات ایران و آمریکا مطرح شده است.»
ترامپ میخواهد روی افکار عمومی ایران اثر بگذارد
وی در ادامه با طرح این سؤال که آیا این اخبار در حال حاضر معنا و مفهوم درستی دارند و چه برداشتی از آنها میتوان داشت، صحبتهایش را اینگونه تکمیل کرد: «در حقیقت، این پیام به یک جامعه هدف خاص در ایران اشاره دارد. در داخل ایران طیفهایی وجود دارند که واقعاً از مذاکره با آمریکا حتی بدون قید و شرط دفاع میکنند و اصل گفتوگو را به عنوان دستاوردی مهم میبینند. اثرگذاری این پیام بر این جامعه هدف در داخل ایران بسیار واضح است. بهطور کلی، یکی از مخاطبان این نامه، افکار عمومی داخل ایران است. نمیخواهم بگویم که این نامه تنها به گروههای جناحی یا سیاسی خاصی در داخل ایران مربوط است، اما در نگاه کلان، افکار عمومی و بخش قابل توجهی از جامعه که تحت فشارهای معیشتی شدید قرار دارند، هدف قرار گرفتهاند.» وی تصریح کرد: «تحریمها واقعاً بر زندگی روزمره مردم تأثیر گذاشته و نرخ تورم افزایش یافته است. این فشارها باعث شده که بسیاری از افراد کلید حل مسئله را در سیاست خارجی ببینند. در چند ماه اخیر، پس از استقرار دولت چهاردهم، مشخص شد که مردم دیگر امید چندانی به حل مشکلات از طریق راهحلهای اقتصادی ندارند و بیشتر به این باور رسیدهاند که کلید حل مسائل از سیاست خارجی باید بیاید. به همین دلیل، بخشی از مخاطبان این نامه در داخل ایران همان قشر ناراضی هستند، همان بخش از جامعه که در دهکهای پایینتر قرار دارند. این افراد امیدوارند همانطور که قرار است از منظر کشورهای اروپایی عضو برجام، ایران به نتیجهگیریهای دیپلماتیک برسد، در سیاست خارجی هم راهحلی برای حل مشکلات اقتصادی و معیشتی پیدا شود.»
آمریکا میخواهد ایران را مقصر بنبست نشان دهد
کیانی در ادامه به تحلیل نیتهای پشت پرده ارسال نامه ترامپ به ایران پرداخت و گفت: «آمریکا بهدنبال آن است که ایران را مقصر بنبست دیپلماتیک قلمداد کند، بهطوریکه در نظر افکار عمومی داخلی ایران، جمهوری اسلامی به عنوان مقصر این بنبست شناخته شود. این اقدام میتواند زمینهساز یک حرکت آشوبطلبانه و شورشی شود و احتمالاً ناآرامیهایی ایجاد خواهد کرد که آمریکا و اسرائیل برای آن برنامهریزی خواهند داشت.» کیانی ادامه داد: «همانطور که اندیشکدههای نزدیک به آمریکا توصیه کردهاند که درصدد تحریک و ایجاد این آشوب باشند؛ آنها به دنبالش هستند. این زمینه باید از اینجا آغاز شود؛ یعنی آغاز آن باید از قدرت نرم و اقدامات دستگاه نرمافزاری دشمن باشد، تا بعداً نتایج و میوههای آن در عرصه سختافزاری و میدان در عمل به ثمر برسد.»
اگر هدف نامهنگاری بود، علنی نمیشد
وی در ادامه در مورد مفاد احتمالی نامه گفت: «من معتقدم که در مورد مفاد نامه نمیتوانیم قضاوت کنیم، زیرا واقعاً هیچ اطلاعی نداریم که در آن نامه چه آمده است. تجربه نشان میدهد که اگر ترامپ قصد داشت با نامهنگاری اقدام کند، هیچوقت چنین اقدامی را علنی نمیکرد. همانطور که اوباما وقتی قصد داشت با نامهنگاری با رهبر انقلاب مسیر باز کند، این کار را به صورت مخفیانه انجام داد. تقریباً اگر اشتباه نکنم، در زمستان سال ۸۷ بود که نامهای به رهبری نوشت و در آن از مذاکرهای استقبال کرد که منجر به این شد که ایران به آن مذاکره پاسخ مثبت داد. این نامه علنی نشد. بعداً، پس از پایان ریاستجمهوریاش، اوباما به آن اشاره کرد و رهبری هم پاسخ آن نامه را در سخنرانی نوروزیاش داد.»
نامه ترامپ، نامه عدم مذاکره است نه مذاکره
وی در تشریح نامهنگاری بین اوباما و رهبر انقلاب گفت: «در خاطرات اوباما آمده است که پاسخی که مکتوب از طرف رهبری رسید، نشان میداد که رهبری قصد نداشت مشت خود را باز کند، یعنی هدفی برای استفاده از مذاکره نداشت. اما مسیر گفتوگوها را هم مسدود نکرد و اجازه داد که گفتوگوها در سال ۹۱ آغاز شود و در سال ۹۲ نیز زمینههای برجام بر مبنای همان گفتوگوها بنا نهاده شد. اینکه اکنون ترامپ علناً اعلام میکند که من نامهای نوشتم و در آن نامه گفته شده که اگر مذاکره نکنید، مسیر بعدی گزینه نظامی خواهد بود، به نظر میرسد که قصد دارد ایران را تحقیر کند. با این تحقیر، در واقع میخواهد مسیر مذاکره را مسدود کند. هدف اصلی او این است که ایران به عنوان مقصر این انسداد دیپلماتیک قلمداد شود.»
.gif?v=0)
