علی ملکی، خبرنگار گروه نقد روز: رؤیای پرخرج ایلان ماسک، سه میلیارد دلار خسارت روی دستش گذاشت. روز پنجشنبه شرکت اسپیسایکس، هشتمین آزمایش فضاپیمای استارشیپ خود را از تگزاس انجام داد؛ اما این فضاپیما چند دقیقه پس از پرتاب در فضا منفجر شد. این دومین شکست متوالی ماسک در سال جدید میلادی برای رسیدن به سیاره مریخ بود. اداره کارآمدسازی دولت با مدیریت ماسک اخیراً و در راستای کاهش هزینههای دولت اقدام به بررسی و تعدیل نیروهای فدرال از طریق هوش مصنوعی کرده؛ موضوعی که چالشهایی از جمله تهدید به مرگ و حمله به کارخانههای تسلا برای او به دنبال داشته است. علاوهبر این، رمزارزهای متعلق به ماسک هم در روزهای اخیر تحت تأثیر سیاستهای ترامپ قرار گرفته و ریزشی شدند. ایلان ماسک امیدوار بود با موفقیت در برنامه موشکی روز پنجشنبه بتواند بخشی از فشار را از روی دوش خود بردارد که عکس آن اتفاق افتاد. یکی از کاربران در شبکه اجتماعی ایکس با کنایه به مجادله اخیر ترامپ و زلسنکی در کاخ سفید، خطاب به ماسک نوشت: «آیا امروز از مالیاتدهندگان آمریکایی تشکر کردهای که شکستهای زندگی تو را تأمین میکنند؟» قرارگیری ماسک در میانه نبرد قدرتهای بزرگ هم میتواند او را به مریخ بفرستد و هم به سیاهچالههایی که او را به دهها سالقبل پرتاب کند. این خود ماسک است که با هر حرکتش یک قدم به یکی از این دو مقصد نزدیک میشود.
رؤیای فضایی ماسک
هشتمین آزمایش استارشیپ توسط شرکت اسپیسایکس در حالی آغاز شد که به پایان خوشی برای ایلان ماسک به همراه نداشت و این مأموریت نیز مانند پرتاب قبلی شکست خورد. همهچیز در ابتدا خوب و حسابشده پیشمیرفت و با سوت و کف تماشاچیان همراه بود تا اینکه پس از خارج شدن این فضاپیما از جوّ زمین قسمت بالایی فضاپیما در حین پرواز دچار «چرخش غیرقابلکنترل» شد، موتورهای آن خاموش شدند و ارتباطش با مرکز کنترل قطع شد. لحظاتی بعد، انفجاری مهیب رخ داد و بقایای استارشیپ بر فراز ایالتهای فلوریدا و باهاما پراکنده شد. این شکست دومین ناکامی پیاپی برنامه مریخی ایلان ماسک در سال جدید میلادی محسوب میشود و میتواند جاهطلبیهای او برای ارسال انسان به مریخ را به عقب بیندازد. پنجشنبۀ ایلان ماسک خیلی هم سیاه نبود و بوستر قدرتمند و چندین میلیارد دلاری «سوپر هوی»، که مرحله اول استارشیپ محسوب میشود، توانست به زمین برگردد و در چنگالهای غولپیکر اسپیسایکس گرفتار شد.
صحنههای انفجار استارشیپ در شبکههای اجتماعی بازتاب گستردهای داشت. ویدئوهای ضبطشده توسط تماشاچیان هیجانزده نشان میدادند که قطعات آتشین این موشک در آسمان فلوریدا و باهاما سقوط میکنند. اداره هوانوردی فدرال بلافاصله پس از این حادثه، پروازها را در چندین فرودگاه ایالت فلوریدا متوقف کرد. از آنطرف اسپیسایکس هم در بیانیهای با لحن پیروزمندانه اعلام کرد که یک «رویداد پرانرژی» در مرحله بالایی رخ داده که باعث از دست رفتن چندین موتور و در نهایت قطع ارتباط با فضاپیما شده است. این شرکت تأکید کرد که بقایای استارشیپ فاقد هرگونه ماده سمی بوده و خطری برای مردم ایجاد نکرده است.
اکسیر دوام در مریخ است
برای درک بهتر موقعیت فعلی ماسک، باید نگاهی به گذشته او انداخت. او تسلا را در سال ۲۰۰۳ به یک ایده تبدیل کرد و با وجود مشکلات مالی و انتقادات، آن را به بزرگترین تولیدکننده خودروهای برقی جهان رساند. اسپیسایکس هم که در سال ۲۰۰۲ تأسیس شد، پس از چندین شکست اولیه با فالکون ۹ و قراردادهای ناسا به ستون صنعت فضایی تجاری بدل شد. این اتفاقات و در ادامه حضور او در میدان سیاست نشان میدهند که ماسک عادت دارد با چالشها زندگی کند. امروز استارشیپ هم در همین مسیر است. ماسک در مصاحبهای گفته: «ما داریم چیزی میسازیم که تا حالا کسی نساخته؛ شکستها طبیعیاند.» به نظر میرسد همه این چالشها برای رسیدن به یک هدف توسط او تحمل میشوند؛ «رسیدن به سیاره مریخ» پروژه استعمار مریخ از سپتامبر ۲۰۱۶ آغاز شد. زمانی که ماسک در یک سخنرانی در مکزیک از چشمانداز خود برای «ساخت یک تمدن خودکفا در مریخ» پرده برداشت. از آن زمان تاکنون، اسپیسایکس گامهای بزرگی برداشته است؛ از توسعه فالکون ۹ که بیش از ۳۲۷ پرتاب موفق داشته و ۸۰ درصد آنها با بوسترهای بازیافتی انجام شده، تا آزمایشهای استارشیپ که قرار است در آینده میلیونها تن محموله را به مریخ انتقال دهد.
در اسفند ۱۴۰۳، استارشیپ دیگری نیز در ورود مجدد به جو زمین متلاشی شد. اسپیسایکس آن حادثه را بهعنوان یک تجربه آموزشی قلمداد کرد و وعده داد که مشکلات فنی را برطرف خواهد کرد. ماسک حتی در مصاحبههای اخیر خود اعلام کرد که بهزودی تلاش خواهد کرد تا مرحله بالایی استارشیپ را با موفقیت در اقیانوس فرود بیاورد و در سال آینده، بازیابی آن را در تگزاس آغاز کند.
علیرغم این چالشها، ماسک همچنان پروژه اصلیاش را رسیدن به بهرام میداند. او که با شرکتهای موفقی مانند تسلا و اسپیسایکس، صنایع خودرو و فضانوردی را متحول کرده، همچنان معتقد است که انسان باید گونهای چندسیارهای شود. او میگوید: «اگر ما بخواهیم در بلندمدت دوام بیاوریم، نباید فقط به زمین وابسته باشیم.»
از واقعیت تا خیال مریخ
رؤیای مریخی ماسک، که در ابتدا دور از دسترس و حتی خیالپردازانه به نظر میرسید، اکنون با وجود شکستها و موفقیتها مختلف و البته پیشرفت دنیای تکنولوژی، کمی واقعگرایانهتر شده است. در واقع دنیای هوشمصنوعی و فناوریهای نو به سرعتی در حال پیشرفتاند که هرچیزی که تقریباً در ذهن انسان وجود دارد را میشود قابل دستیابی تصور کرد و حتی تصویرش را با یک دستور به هوش مصنوعی ساخت! اما چالشهای مهندسی همچنان بسیارند. بررسیهای اولیه مهندسان نشان داده که ساخت شهری در مریخ به هزاران پرتاب استارشیپ نیاز دارد؛ مأموریتهایی که باید از نظر اقتصادی مقرونبهصرفه و از نظر فنی کاملاً عملیاتی باشند. ماسک معتقد است که با توسعه نسل بعدی استارشیپ که میتواند ۲۰۰ تن یا بیشتر محموله حمل کند میتوان به این رؤیا رسید.
اما چالشها همچنان راه ماسک را برای رسیدن به مریخ سخت کردهاند. تازهترینش هم مربوط به اداره فدرال هوانوردی است که تحقیقاتی را آغاز کرده و تا زمانی که علت این حادثه مشخص نشود، اسپیسایکس اجازه پرتابهای بعدی را نخواهد داشت.
ماسک زیر فشار
اوضاع برای این میلیاردر پرحاشیه این روزها چندان خوب به نظر نمیرسد. ارزهای دیجیتال مرتبط با او، که زمانی با توییتهایش سر به فلک میکشیدند، در روزهای اخیر سقوط چنددرصدی را تجربه کردهاند و اعتماد سرمایهگذاران به پروژههای تحت هدایت او را زیر سؤال بردهاند. از سوی دیگر، خشم عمومی علیه ماسک در حال اوجگیری است. در ایالت ماساچوست آمریکا، ایستگاههای شارژ تسلا به آتش کشیده شدند. چند روز پیش هم در شهر تولوز فرانسه، دهها خودروی تسلا در نمایندگی این شرکت طعمه حریق شدند، که نشاندهنده گسترش اعتراضات علیه سیاستهای ماسک در سطح بینالمللی است. فرانسویها البته در کنار آلمان به دخالتهای ایلان ماسک علیه انتخاباتهای کشورشان اعتراض کرده بودند. همزمان، به نظر میرسد حواشی ماسک حتی ترامپ را هم وادار به واکنش کرد. بر اساس گزارش پولیتیکو، ترامپ روز پنجشنبه در جلسهای با کابینهاش به صراحت اعلام کرد که اعضای کابینه مسئول وزارتخانههای خود هستند، نه ایلان ماسک. این اظهارات، که به نقل از دو مقام دولتی منتشر شده، حاکی از محدودیتهای جدیدی است که رئیسجمهور آمریکا بر اختیارات ماسک وضع کرده و شاید نشانهای از سرد شدن روابط این دو چهره جنجالی باشد.
خوب شد این موشکها آدم نمیکشد آقای ماسک
علاوهبر اصل ماجرا، واکنش کاربران به آن هم جالب توجه بود. بهعنوان مثال کاربری در ایکس به شکست برنامه موشکی ماسک اشاره کرده و با ادعای هزینهکرد 20میلیارد دلاری ماسک نوشت: «چه خوب که وقتی این موشکها منفجر میشوند جانی از دست نمیرود.» این واکنش صراحتاً انفجار موشکهای فضایی را با موشکهایی که در فلسطین بر سر مردم فرود آمده، مقایسه میکند.
ایلان ماسک به دلیل همراهی و حمایت از مواضع دونالد ترامپ، بهویژه طرح جنجالی انتقال اجباری مردم غزه، مورد انتقاد قرار گرفته است. یک ماه پیش ترامپ پیشنهاد داد که حدود دو میلیون فلسطینی ساکن غزه بهصورت دائم از این منطقه خارج شده و به کشورهایی مانند مصر و اردن منتقل شوند تا آمریکا بتواند غزه را تحت مالکیت خود درآورده و آن را به یک منطقه ساحلی تفریحی تبدیل کند. این طرح با محکومیت گسترده بینالمللی، از جمله از سوی کشورهای عربی، سازمان ملل و تشکیلات فلسطینی مواجه شد که آن را «پاکسازی قومی» و نقض حقوق بینالملل خواندند. ماسک، بهعنوان یکی از متحدان نزدیک ترامپ و حامی مالی برجسته او، نهتنها این طرح را رد نکرد، بلکه در مواردی با اظهارات خود بهطور ضمنی از دیدگاههای راستگرایانه و ضدفلسطینی حمایت کرده است. بهعنوان مثال، ماسک در جریان سفرش به شهرکهای اشغالی در نوامبر ۲۰۲۳، با اسحاق هرتزوگ، رئیس رژیمصهیونیستی دیدار کرد و اظهار داشت که در غزه «چارهای جز کشتن کسانی که اصرار بر کشتن غیرنظامیان دارند، وجود ندارد.» حالا بهنظر میرسد که او در موقعیتی دشوار قرار گرفته و اینجا دیگر اسکناسها و استارشیپها و تسلاها نمیتوانند به کمکش بیایند.
.gif?v=0)
