فرهیختگان: شروع به کار مراکز خیریه یا صندوقهای قرضالحسنه در فضای دانشگاه به دهها قبل باز میگردد و نشان از اهمیت توجه به همنوع در بین دانشگاهیان دارد. در سالهای اخیر فعالیتهای عامالمنفعه و یا کمک به نیازمندان در بین دانشجویان ضریب بیشتری هم گرفته، بخشی از آنها برای این مهم مهاجرت کوتاهمدت و چند روزهای به مناطق محروم دارند و برخی دیگر در فضای دانشگاه یا اطراف آن تلاش میکنند آنچه در توان دارند را به جامعه هدف خود برسانند. با این حال بخش اعظمی از جریان کمکرسانی به شیوه سنتی و قدیمی خودش ادامه دارد. همین موضوع بهانهای شده تا امسال نخستین رویداد جذب ایدههای نیکوکارانه و نوآورانه در حوزه علم و فناوری در فضای دانشگاه با عنوان «رویداد نیکینو» برگزار شود. رویدادی که با برگزاری مرحله نهایی آن در دانشکده مهندسی انرژی دانشگاه صنعتی شریف هفته گذشته به پایان رسید. در این رویداد حدود 190 تیم شرکت کردند که درنهایت 11 تیم نیکوچین، میراث ماندگار، صندوق سرمایهگذاری نیکوکارانه، سهاد، هوشمندیار، حامی نو، خوشه همدلی، سهم تو، ایسار، فاندیساین و داوطلبیم به مرحله نهایی راه یافتند. تیمها پیش از مراسم اختتامیه، در فضایی رقابتی ایدههای خود را برای داوران تشریح کردند و پس از بررسی داوران، در مراسم اختتامیه شکوفه آروین با طرح داوطلبیم، علیرضا ثلاثی با طرح ایسار و آیدا علیرضایی با طرح خوشه همدلی به عنوان تیمهای اول تا سوم معرفی شدند. «فرهیختگان» در این گزارش با برترین نفرات این رویداد گفتوگو داشته و ایدههای آنها را معرفی کرده که در ادامه از نظر میگذرانید.
سنتی بودن خدمات چالش نیکوکاری در فضای دانشگاه
زهرا سلطانیفر، راهنمای مرکز کارآفرینی شریف و دبیرعلمی رویداد نیکینو، در حاشیه اختتامیه رویداد نیکینو، درمورد هدف برگزاری این رویداد گفت: «بنیاد حامیان علم و فناوری ایران، سالیان طولانی است که در حوزه نیکوکاری در فضای دانشگاه اقدامات بسیار ارزشمندی را انجام میدهد اما چالش در سنتی بودن جنس خدمات است. بنابراین به این فکر کردند که چه میشود نوآوری را به این فضا اضافه کرد و به همین واسطه رویداد نوآوری در فضای نیکوکاری در فضای دانشگاه را ایجاد کردند. چه کسی بهتر از دانشجویان که مخاطبان اصلی بنیاد حامیان علم و فناوری ایران هستند. مرکز کارآفرینی دانشگاه شریف به نمایندگی از پارک علم و فناوری شریف، توانست در این رویداد همکاری داشته باشد البته نقش اصلی برای پارک و مرکز بود، اما ما پارکهای دیگر نظیر پارک علم و فناوری امیرکبیر و بنیاد تعالی زندگی درگیر کرده بودیم.»
او با بیان اینکه در این رویداد حدود 190 ایده مطرح شده بود، افزود: «ایدهها دو مرحله داوری شدند که در مرحله اول 55 ایده به مرحله بعد راه یافتند و از میان آنان 11 ایده برگزیده وارد فرایند اختتامیه شدند.» سلطانیفر درباره کیفیت طرحها ادامه داد: «طرحها پختگی لازم را در سرفصلها داشتند. البته در نظر داشته باشید که جنس طرحها در فضای ایدهپردازی بود و برخی نیز وارد فضای اجرایی شده بودند. از این رو انتخاب کردن از میان آنها سخت بود.» وی درخصوص نحوه ارزیابی ایدهها توسط داوران گفت: «داوران بسیار حرفهای بودند و در این فرایند توانستند نقطهنظرات مبتنیبر مشاوره خود را به شرکتکنندگان دهند. داوری بسیار منطقی و اثربخش بود و سعی شد در کنار اینکه حق کسی ضایع نشود، حالت مشاورهای نیز داشته باشد. پس از فرایند آموزش و راهنمایی چندماهه ما، نظرات داوران نیز قطعاً میتواند اثربخش باشد.» دبیرعلمی رویداد نیکینو در خصوص برنامهریزی برای حمایت از طرحها گفت: «ما شبکهای را ایجاد کردیم تا تمامی کسانی که بخواهند از خدمات راهنمایی و آموزش استفاده کنند و برای توسعه طرح خود از شرکتهای موجود، استادان داور و راهنماها کمک گیرند و همچنین برای اینکه بتوانند با راهنماها و داوران و مدرسان در آینده هم ارتباط داشته باشند، این فضا را باز گذاشتهایم. مرکز کارآفرینی شریف هم نماینده پارک بود که نهتنها پذیرای دانشجویان شریف که در این رویداد شرکت کرده و دو تیم به مرحله انتهایی راه یافته بودند، بلکه تمامی کسانی که در شهرهای دیگر هستند و بخواهند این فرایند را ادامه دهند، است و این رویدادها بهانهای برای ادامه و کامل کردن ایدههای آنان است.»
او در آخر درخصوص برگزاری این رویداد در سالهای آینده تصریح کرد: «شاید رویداد سالانه و شاید هر دوسال یک بار باشد و بستگی به این دارد که چه استراتژیهایی در تصمیمگیریها داشته باشیم. چه رویداد سالانه و چه هر دوسال یکبار برگزار شود، با توجه به اینکه این رویداد شروع جذاب و خوبی داشت، مطمئن هستیم که رویدادهای بعدی جذابتر هم خواهند بود.»
بازچرخانی منابع قرضالحسنه در یک شبکه منسجم مشارکتمحور
علیرضا ثلاثی، برگزیده دوم رویداد نیکینو و دانشجوی دکتری کارآفرینی دانشگاه تهران، درخصوص طرح گفت: «الگوی ما به نام «ایسار» ناظر بر یک تجربه موفق از گذشته و به معنای توانگر شدن است. ترجیح دادیم این الگو را در دانشگاه نیز پیادهسازی کنیم. از این رو در مدل کسبوکاری خود تغییرات و نوآوریهایی ارائه دادیم که بیشتر بر این مبناست که ما به عنوان یک نهاد توسعهای وارد میشویم. در مدل ما ارکانی مانند صندوق قرضالحسنه دانشجویان ایران یا دورههای آموزشی وجود دارد که کمک میکنند افراد یک حرفه یا مهارت شغلی را در قالب مشاغل نوین یاد بگیرند و همچنین آیتمهای دیگری تا درمجموع ما به بهانه ایجاد یک فرصت شغلی یا یک فرصت کارآفرینانه برای دانشجویان تأمین مالی انجام دهیم. این تأمین مالی بر مبنای جمعسپاری یا تأمین مالی جمعی قرضالحسنه صورت میگیرد، یعنی افراد به ازای تسهیلاتی که دریافت میکنند، باید کسبوکار خود را راهبری کرده و جلو ببرند و ما نیز به صورت گام به گام به فرد خیر گزارش میدهیم. به همین دلیل مهمترین نوآوری ما این است که بازچرخانی منابع قرضالحسنه را داریم. قرار نیست منبع قرضالحسنه به یک فرد تخصیص داده شود و توقع بازگشت آن را نداشته باشیم. حتی در مراحل بازگشت اگر افراد منظم باشند، کارهای تشویقی هم برای آنان انجام میدهیم اما اینکه این منابع قرضالحسنه بتواند بچرخد و به افراد بیشتری خیر برساند برای ما مهم است. درنهایت الگوی ما اینگونه عمل میکند که یک شبکه کسبوکار ایجاد شود و استراتژی خروج ما نیز در همان زمان کلید میخورد و از آن فضا خارج میشویم. ترجیح میدهیم دانشجویان را به سمت مشاغل نوین و اطلاعاتمحور ببریم به این دلیل که آینده مشاغل به این سمت میرود.» او درخصوص جامعه هدف طرح ایسار گفت: «چون نیکینو نوآوری و نیکوکاری در دانشگاه است، جامعه هدف ما دانشجوها و دانشآموختهها هستند و حتی اساتید و کارمندان دانشگاه نیز میتوانند در تأمین منابع مختلف و تأمین مالی این طرح با ما مشارکت و همکاری کنند.» ثلاثی به مزیتهای ایده خود نیز اشاره کرد: «ایده ما یک شبکه منسجم مشارکتمحور است که بازچرخانی منابع دارد و مهمترین رکن آن نوآوری است. از طرف دیگر نیز مبتنی بر فرصت شغلی است. قرار است که این کار خیر و نیکاندیشانه را به یک بهای باارزش بدهیم و بهای باارزش همان پایداری برای کسبوکاری است که آن دانشجو میتواند داشته باشد.» دانشجوی دکتری کارآفرینی دانشگاه تهران در پایان برای تقویت فعالیتهای خیریه و نیکوکارانه در فضای دانشگاه پیشنهاد داد: «باید در آغاز بحث اعتمادسازی و شبکههای اعتماد را داشته باشیم. خیرین کمک میکنند اما زمانی که با آنان همصحبت میشویم، میگویند به دنبال اثرگذاری و پایداری کمک خود هستند. به همین دلیل باید نوآوریهایی در مدلمان داشته باشیم و این اعتماد را در آنان جلب کنیم که اگر یک ریال کمک میکنند، تأثیر مثبتی را بر جامعه مخاطبشان خواهند گذاشت. اگر بتوانیم این اعتمادسازی را انجام دهیم و همه چیز را در بحث منابع مالی نبینیم و بدانیم هر منبعی که بتواند کمک کند تا این کسبوکارها را برای دانشجویان توسعه دهیم ارزشمند است. این میتواند در توسعه و پیشرفت کارهای اینچنینی اثرگذار باشد.»
پلتفرم شبکهسازی داوطلبان نیکوکاری در دانشگاه
شکوفه آروین، برگزیده اول و نویسنده و مدرس تئاتر و سینما درخصوص ایده و طرح خود گفت: «ایده «داوطلبیم» یک وبسایت است که از یک سو سازمانهای غیرانتفاعی و مردمنهاد میتوانند وارد آن شوند و کارهای داوطلبانه کوتاهمدت و کوچک را منتشر کنند و از طرف دیگر دانشجویان و علاقهمندان به کارهای داوطلبانه میتوانند در این پروژهها مشارکت داشته باشند. مزیت این کار این است که آن کارهای داوطلبانه، یک پاداش آنی به داوطلب میدهد. برای مثال فرض کنید دبیرخانه جشنواره فجر آگهیای را منتشر میکند که اگر کسی در طول جشنواره داوطلبانه به عنوان انتظامات فعالیت کند، میتواند به صورت رایگان تمام فیلمهای جشنواره را تماشا کند. یعنی در مقابل خدمت، ما به ازایی به داوطلب داده میشود. علاوه بر این، داوطلب میتواند در وبسایت ما جستوجوی پیشرفته انجام دهد و براساس دغدغهها، مهارتها، محل زندگی و زمانی که در اختیارش قرار گرفته است، جستوجو انجام دهد و کار داوطلبانه مخصوص به خود را پیدا کند. اینگونه هم بازدهی نیروهای داوطلب بالا میرود و بهینه میشوند و هم هزینههای سازمانها ذخیره میشود و به نیروهای داوطلب متخصص دسترسی پیدا میکنند. یعنی میتوانند کارهای تخصصیای را هم برونسپاری کنند و داوطلبانه به انجام برسانند.» او در ادامه درخصوص جامعه مخاطب طرح «داوطلبیم»، تصریح کرد: «دانشجویان در اولویت این طرح هستند و ما ایده را از دانشگاه شروع میکنیم. دانشگاه به این دلیل نقطه شروع ماست که دانشجویان بیش از دیگر قشرها به دنبال تعامل هستند و تخصصهایی دارند که به کار میآید اما تمام علاقهمندان به کار داوطلبانه را دعوت میکنیم.» آروین در مورد مزیت این طرح خاطرنشان کرد: «مزیت این طرح همان پاداش آنیای که به داوطلب ارائه میکند و باعث میشود که انگیزه داشته باشد و جستوجوی پیشرفتهای است که به او این امکان را میدهد که کارهای داوطلبانه کوچک، ساده و با توجه به شرایطش انجام دهد. علاوه بر این زمانی که برای سازمانی مانند جشنواره فجر فعالیت داوطلبانه انجام میدهید، اگر دانشجوی هنر باشید، به شبکه متنوعی از همکاران و همرشتههایتان متصل میشوید. یعنی امکان اتصال به شبکه گستردهای از تخصصها و علایق و سلایق داوطلب را هم فراهم میکند و این مزیتی است که باعث ادامه دادن داوطلب به کارهای داوطلبانه میشود.» وی در آخر پیشنهادی را برای تقویت فعالیتهای داوطلبانه و خیریه در فضای دانشگاهها ارائه کرد: «فکر میکنم چنین رویدادهایی برای تقویت فعالیتهای داوطلبانه بسیار کمک میکند، چون در حال حاضر فضای دانشگاهها بسیار بر فضای کسب و کار متمرکز است و اگر قرار است که فعالیت نیکوکارانه را وارد دانشگاه کنیم، باید به اندازه کسب و کار به آن توجه کنیم. اگر دانشجو این فضا را ببیند، ممکن است که ذهنش به سمت این دست ایدهها برود. اگر به آن توجه نکنیم و برای آن رویداد برگزار نکنیم و بودجهای برای این کار اختصاص ندهیم، دانشجو نیز به سمت جریان مسلطی میرود که کسب و کارهای تکنولوژی هستند و مدام به دنبال سودآوری بیشتر است. برای من اینگونه بوده است. با اینکه این ایدهها را داشتم، تا زمانی که چنین رویدادهایی نبود، فکر میکردم دنبال کردن آنها محلی از اعراب ندارد اما زمانی که دیدم چند بنیاد معتبر پشت این رویداد هستند، من نیز جسارت این را پیدا کردم که این رویداد را با نیروی بیشتری دنبال کنم و به نتیجه برسانم.»
خوشه همدلی؛ پلتفرمی بر پایه بازی برای تقویت دغدغههای اجتماعی
آیدا علیرضایی، دانشجوی کارشناسی شیمی محض دانشگاه شریف و برگزیده سوم رویداد نیکینو در گفتوگو با «فرهیختگان» گفت: «طرح ما با نام خوشه همدلی، یک راهکار خلاقانه برای رفع چالش دغدغه کم دانشجویان نسبت به مسائل اجتماعی است. با توجه به بسترهای مختلفی که در آن فعالیت کردهام مانند خیریه دانشگاه و فعالیت در رویدادهای کارآفرینی اجتماعی مرکز کارآفرینی دانشگاه شریف، متوجه شدم جامعه آماری، مخاطب و افراد دغدغهمند کمی دارند و کسانی هم که دغدغهمند هستند، بستری برای بروز ایدهها و تعاملی که نیاز دارند، ندارند. راهکار ما این است پلتفرمی بر پایه بازی و چیزی که نسل جوان و نسل زد از آن استفاده میکند، طراحی کنیم که در آن بازی سؤالاتی را بر اساس دادههایی مطرح کنیم. این دادهها در ارتباط با داستانهای نوآوری اجتماعی، کارآفرینی اجتماعی، تئوریهایی درخصوص این موضوع و آنچه که لازم است آموزش دیده شود، است که این اطلاعات در اختیار یک شخص مشتاق قرار میگیرد. از این دادهها سؤالاتی طراحی میشود و به ازای هر پاسخ درست، 5 خوشه گندم به نیازمندان اهدا میشود و اگر پاسخ نادرست بدهد، ما برای او پاسخ میدهیم و تحلیل میکنیم. درواقع این یک پلتفرم است که به طور مستقیم به ازای هر پاسخ درست، به نیازمندان کمک میکند اما فرایندی وجود دارد که در آن افراد وارد فضای اجتماعی میشوند و آموزش میبینند.» او درباره جامعه مخاطب طرح خوشه همدلی، افزود: «جامعه مخاطب ما دانشجویانی هستند که با این حوزه در ارتباط و تعاملند و داوطلبانی که در این موضوع تجربه دارند.»
علیرضایی به مزیت طرح خود نیز اشاره کرد: «مزیت ایده ما بر پایه بازی بودن آن است. علاوه بر این ما با شرکتهایی صحبت کردیم که در پلتفرم ما خود را معرفی کنند که دانشجوها انگیزه پیدا کنند و در این پلتفرم رتبه بگیرند. با رتبه پیدا کردن، پاداشهایی از سمت آن شرکتها به دانشجویان میدهیم. ما در این پلتفرم سه عنصر لذت که همان بازی است، دستاورد و معنا که همان کمک به نیازمندان است را داریم. این طرح یک الگوبرداری از یک پلتفرم بینالمللی به نام free rice است اما آن تنها در حوزه زبان انگلیسی این فعالیت را انجام میدهد اما ما به صورت خاص بر حوزه کارآفرینی اجتماعی تمرکز کردهایم.» وی در آخر برای تقویت نیکوکاری و فعالیتهای خیریه در فضای دانشگاه پیشنهاد داد فعالیتها و رویدادهایی که برای نیکوکاری و خیریه برگزار میشود باید انگیزهبخش باشد و باید تعیین کنیم چه چیزهایی به مخاطب انگیزه میدهد که آنها را در تمام این فرایندها دخیل کنیم.
.gif?v=0)
