طرح نهالستان یکی از طرح‌های موفق حوزه کشاورزی است که از سال گذشته در واحد آزادشهر استان گلستان کلید خورد. زید احمدی، رئیس دانشگاه آزاد واحد آزادشهر درباره این طرح گفت: «کشت غالب استان گلستان به سمت برنج و شالی‌کاری سوق پیدا کرده است، به همین دلیل عملاً با کاهش شدید آب مواجهیم. با توجه به بحران آبی که در منطقه داریم، به سراغ این طرح رفتیم، چراکه سطح سفره‌های زیرزمینی به شدت افت پیدا کرده است.»
او با تأکید بر اینکه قطعاً کشاورزی‌ای پایدار خواهد بود که استفاده از منابع آبی نسل آینده را به خطر نیندازد، افزود: «آنچه ما امروز در سطح استان انجام می‌دهیم، این است که همه از منابع آبی سفره‌های زیرزمینی استفاده می‌کنیم که طبیعتاً باعث می‌شود تا در آینده با کاهش شدید آب مواجه شویم؛ در این شرایط دیگر وظایف دانشگاه این نیست که به‌صورت سنتی به کشاورزی پرداخته و کشت شالی را انجام دهد، بلکه باید به سمت زراعتی برود که میزان برداشت آب در آن به حداقل برسد.»
رئیس دانشگاه آزاد واحد آزادشهر به ظرفیت این واحد در حوزه کشاورزی اشاره و تصریح کرد: «ما ۵ هکتار زمین داریم که سال‌های قبل در آن شالی کشت می‌شد، ولی منابع آبی‌مان جوابگوی همین میزان زمین نبود به‌طوری‌که در بهترین حالت می‌توانستیم ۲ هکتار زمین را زیر کشت شالی ببریم و عملاً ۳ هکتار زمین بلااستفاده می‌ماند. این مسئله ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۴۰۲ دکتر طهرانچی در جلسه‌ای پیشنهاد داد تا به سمت کشت محصولاتی برویم که میزان آب مصرفی کمتری دارند.» احمدی در توضیح بیشتر این مسئله اظهار داشت: «بعد از بررسی‌ها برای انتخاب محصول کشت، به گزینه نهالستان رسیدیم و در پاییز سال ۱۴۰۲ برای ایجاد نهالستان در زمین متعلق به دانشگاه اقدام کردیم. پیش‌بینی‌مان این است که در سال ۱۴۰۴ به فروش برسیم. این را هم باید بگویم که ما وقتی این کار را شروع کردیم به سمت آبیاری قطره‌ای رفتیم، در حالی که غالب نهالستان‌های منطقه ما، آبیاری قطره‌ای ندارند.»
او درباره چرایی انتخاب آبیاری قطره‌ای گفت: «ما به‌عنوان یک مرکز علمی و در راستای فرهنگ‌سازی، بحث آبیاری قطره‌ای را انتخاب کردیم و خوشبختانه اوایل تابستان این مسئله محقق شد و تمام ۵ هکتار ما آبیاری قطره‌ای شده است. امروز ما هم از بحران آب خارج شده‌ایم و هم تمام ۵ هکتار زیر کشت رفته است. مسئله مهم دیگر اینکه هر چند پیش‌بینی‌مان این بود که فروش محصول را از سال ۱۴۰۴ داشته باشیم، اما آبیاری قطره‌ای باعث شد تا بتوانیم کار فروش محصولات را از یک هکتار از زمین شروع کنیم و برای سال بعد نهال بسیار خوب و طبیعتاً فروش بسیار خوبی هم در فصل نهال داشته باشیم.»
رئیس دانشگاه آزاد واحد آزادشهر با تأکید بر اینکه نهال‌ها هم شامل نهال‌های مثمر و غیرمثمر است، بیان داشت: «نهال‌های مثمر انواع مختلف آلو، خرمالو، زنجیر، آلبالو، زردآلو و گیلاس است و غیرمثمرها هم شامل زیتون تلخ است که بیشتر برای مناطق خشک استفاده می‌شود و همچنین نهال سپیدار را هم داریم.»

   دانشجویان گیاه‌پزشکی در نهالستان مشغول شدند  
او افزود: «در این طرح از یک سو بحث دانش‌بنیانی مطرح بود که بر اساس آن دانشگاه باید کاری متفاوت از آنچه در خارج دانشگاه وجود دارد، انجام دهد. از این رو به این سمت رفتیم تا از ارقامی که پایه قوی‌تری دارند، استفاده کنیم؛ به همین دلیل برخی از پایه‌هایی که داریم، پایه‌های کشت بافتی است. مسئله دیگر هم روش نوین آبیاری بود. از طرف دیگر، دانشجویان رشته گیاه‌پزشکی از سوی مدیر گروه‌شان درگیر کار در مزرعه شدند. یعنی آن‌ها عملاً درگیر فضای نهالستان و زراعت شدند.»
احمدی اظهار داشت: «موضع دیگر بحث درآمدهای غیرشهریه‌ای بود که در زمان رؤسای مختلف مطرح و طرح‌هایی هم برای آن ارائه می‌شد اما در عمل اتفاقی نمی‌افتاد؛ اما این اتفاق با طرح نهالستان رخ داد. خوشبختانه حمایت خوب دکتر طهرانچی را از این طرح داشتیم و همچنین این طرح جزو اولویت‌های استان بود که خوشبختانه به مرحله اجرا رسید و الان در نقطه خوبی قرار گرفته‌ایم.»
رئیس دانشگاه آزاد واحد آزادشهر درباره دستاوردهای این طرح گفت: «ما دانشگاهیم و روش‌های آبیاری‌مان نباید سنتی باشد، بلکه باید از روش‌های نوین آبیاری استفاده کنیم. از این رو، استفاده از آبیاری نوین در نهالستان با هدف کاهش مصرف بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، کمک به حل مشکل بحران و فرهنگ‌سازی برای استفاده از این شیوه جدید آبیاری در سطح استان ملاک عمل قرار گرفت. در حقیقت به دنبال آن بودیم تا به سمت زراعت و باغداری حرکت کرده و از فضای شالیکاری و برنجکاری که ده‌ها برابر آب مصرف می‌کند، دور شویم. این نگاه هم نگاه معنوی به مقوله آب است و هم بحث درآمدزایی را محقق می‌کند. ما پیش‌بینی کردیم که این کار درآمد خوبی را برای واحد داشته باشد.»
او در همین زمینه ادامه داد: «ما از ۵ هکتار در گذشته تنها ۲ هکتار را زیر کشت می‌بردیم، چرا‌که منابع آبی‌مان پاسخگو نبود، اما امسال ۵ هکتار زیر کشت درختان نهالستان رفته است؛ از این رو پیش‌بینی می‌کنیم که از حیث درآمدی هم رقم متفاوتی را نسبت به برنجکاری داشته باشیم. مسئله سوم هم این بود که دانشجویان از نزدیک و در یک محیط امن، فضای نهالستان و زراعت را تجربه می‌کنند و می‌توانند خودشان در آینده به‌عنوان مروج این نوع زراعت باشند.»
احمدی درباره تأثیرگذاری هیئت‌عاملی شدن سرای نوآوری کشاورزی این واحد در موفقیت طرح نهالستان واحد افزود: «سال‌ها صحبت از این بود که باید یک انگیزه‌ای در هیئت علمی ایجاد شود تا آن‌ها از حضور در پروژه‌ها استقبال کنند، در حالی که این مسئله طی سال‌های قبل در حد شعار باقی مانده بود، اما از آنجایی که خوشبختانه در استان تنها هیئت‌عاملی کشاورزی را در واحد آزادشهر داریم، شاهد استقبال استادان هستیم.» او اظهار داشت: «به‌طور مثال، دکتر نوریان که مدیر گروه دانشجویان گیاه پزشکی است به‌عنوان هیئت‌عامل ما محسوب می‌شود و می‌بینیم که امروز شخصاً بر سر زمین می‌رود و حتی در روز برفی هم این کار را انجام داده و گزارش کار ارائه می‌دهد. در حقیقت هیئت‌عاملی ابزاری شده که استادان با انگیزه این پروژه‌ها را دنبال می‌کنند و این مسئله را به عینه در طرح نهالستان مشاهده می‌کنیم.» رئیس دانشگاه آزاد واحد آزادشهر با ذکر خاطره‌ای از دوران دانشجویی‌اش گفت: «پیش‌تر بر سر کلاس درس مسائل اجتماعی و اقتصادی پروژه‌های منابع طبیعی و کشاورزی، استادی داشتیم که عنوان می‌کرد زمانی افراد با شما وارد کار می‌شوند که احساس مالکیت کنند و هیئت‌عاملی زمینه مالکیت را برای استادان بالا برده است. همچنین هیئت‌عاملی باعث می‌شود تا کشت یک محصول هدفمند صورت بگیرد.» احمدی درباره نقش هیئت‌عاملی در تغییر مدل آموزش دانشجویان گفت: «یکی از مباحثی که در حوزه کشاورزی وجود دارد، بحث ترویج است. یعنی شما اگر بهترین کار دنیا را هم انجام دهید اما نتوانید آن را ترویج کنید، توفیقی در آن پیدا نخواهید کرد. به‌طور مثال، یک فرد یک نوع سم اختراع می‌کند و هزار تا مقاله هم از آن استخراج کند، اما تا زمانی که نتواند آن را بین کشاورزان ترویج کند، عملاً فایده‌ای نخواهد داشت. مسئله اصلی اینجاست که هیئت‌عاملی که تمامی اعضای آن هم از استادان‌ هستند، باعث می‌شود تا آن‌ها نمایندگان ترویج و مروجان این طرح‌ها به حساب آیند.»
او با بیان اینکه هیئت‌عاملی شدن باعث می‌شود تا استادان در سر کلاس به‌جای تدریس صرف جزوه، کارهای پژوهشی انجام‌شده بر سر زمین را ترویج دهند، افزود: «معتقدم در کل هیئت‌عاملی‌ها از یک سو به‌عنوان نیروی دانشی در پروژه‌ها محسوب شده و از سوی دیگر به‌عنوان مروج همین طرح‌ها عمل می‌کنند. از طرف دیگر می‌دانیم که پژوهش و ترویج هرگاه در کنار یکدیگر قرار بگیرند، خروجی خوبی خواهند داشت.»

   اشتغال ۵۰۰ نفر در طرح نهالستان آزادشهر  
رئیس دانشگاه آزاد واحد آزادشهر درباره اینکه طرح نهالستان تا چه میزان به افزایش برند دانشگاه در منطقه و بالا بردن انگیزه دانشجویان برای تحصیل در رشته کشاورزی اثرگذار است، گفت: «نگاه بیرونی جامعه ما به دانشگاه همیشه مثبت است و حالا اگر یک کار خوب و علمی در زندگی مردم در حوزه کشاورزی تأثیرگذار باشد، سریع باعث می‌شود تا شما به‌عنوان قطب قلمداد شوید. یعنی تا یک مقطعی ما باید به سمت کشاورزان و خارج از دانشگاه می‌رفتیم، اما اتفاقی که در حال رخ دادن است، باعث می‌شود تا ما محل رجوع بیرونی یا همان کشاورزان قرار بگیریم. قطعاً کاری که صورت گرفته و با ذهنیت مثبتی که جامعه نسبت به دانشگاه دارد، نقطه عطفی برای آینده می‌شود تا مردم منطقه ما به سمت برنجکاری که مصرف بی‌رویه آب است، نروند.»
احمدی خاطرنشان کرد: «واقعیت آن است که مصرف بی‌رویه آب هم یعنی بحران آب و در نهایت فرار از توسعه پایدار کشاورزی را به همراه می‌آورد و پیش‌بینی‌مان این است که با استقبال خوب مردم روبه‌رو باشیم. نگاه کنید، در همین طرح نهالستان، بیش از ۵۰۰ نفر نیروی انسانی برای کارهایی مانند سم‌زدن و وجین کردن بر سر زمین دانشگاه آمده‌اند. قطعاً همین مسئله باعث می‌شود تا زمینه قطب بودن کشاورزی و تأثیر اجتماعی دانشگاه در منطقه بالا برود.»