زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: وزارت بهداشت خط اول حفظ سلامت جامعه است. این وزارتخانه در کنار تربیت نیروی انسانی متخصص، باید در حوزه توسعه فناوری‌های مربوط به سلامت و انجام تحقیقات مرتبط برای حرکت عرصه پزشکی کشور در لبه علم نیز فعالیت جدی داشته باشد. تحقق هر کدام از این اهداف نیاز به تأمین مالی دارد و به همین دلیل هر سال و در زمان بودجه‌ریزی کشور، مسئولان این وزارتخانه هم مانند دیگر وزارتخانه‌ها تلاش می‌کنند تا بتوانند سهم بیشتری از بودجه داشته باشند. تحقق این امر می‌تواند بستر را برای تربیت نیروی انسانی متخصص در حوزه‌های مختلف و حتی افزایش دوباره بدون حاشیه ظرفیت پزشکی که طی دو سال اخیر به محل مناقشه بین مسئولان تبدیل شده، فراهم کند.

با وجود اینکه هر‌ساله همزمان با فصل بودجه‌ریزی، نگرانی‌ها بابت سهم بخش‌های مختلف بالا می‌گیرد، اما بودجه سال آینده تاکنون فارغ از عدد و ارقام، یک دستاورد قابل توجه برای دانشجویان علوم پزشکی داشته و آن هم به شناخته شدن دستیاری به عنوان شغل است؛ اتفاقی که بالاخره بعد از سال‌ها اعتراضی که از سوی دانشجویان دستیاری صورت گرفته، امسال در بخش اول لایحه بودجه مطرح و با نظر مثبت بهارستانی‌ها، به قانون تبدیل شده است. با این حال، بررسی بودجه وزارت بهداشت در لایحه 1404 نشان می‌دهد که بودجه وزارتخانه با رشد 43 درصدی همراه بوده که از این میان، دانشگاه‌های این وزارتخانه سهم 45 درصدی از کل بودجه دارند و تقریباً نیمی از اعتبارات وزارتخانه را شامل می‌شود. در ادامه، بخش‌های مختلف بودجه وزارت بهداشت را در حوزه‌های آموزشی، پژوهشی و فناوری مورد بررسی قرار داده‌ایم.

بودجه ستاد وزارت بهداشت یک چهارم کاهش یافت  

شاید بد نباشد در همین ابتدا به بودجه 573 هزار میلیارد تومانی وزارت بهداشت در لایحه 1404 اشاره کنیم، رقمی که به نسبت بودجه 400 هزار میلیارد تومانی قانون بودجه امسال، با رشد 43 درصدی همراه بوده است. از این رقم، 9 درصد سهم ستاد وزارتخانه می‌شود؛ به عبارت دقیق‌تر، ستاد این وزارتخانه در لایحه سال آینده اعتبار 54 همتی خواهد داشت. اما موضوع زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانیم سهم اعتبارات ستاد به نسبت سال گذشته با کاهش 25 درصدی همراه بوده و ستاد این وزارتخانه در قانون 1403 اعتبار 72 همتی داشته است. همچنین از اعتبارات وزارت بهداشت، 389 هزار میلیارد تومان سهم دانشگاه‌های علوم پزشکی است که نشان می‌دهد 45 درصد از کل بودجه این وزارتخانه در اختیار دانشگاه‌ها خواهد بود.

   بودجه افزایش ظرفیت پزشکی تأمین شد؟  
بیشترین رشد بودجه در حوزه‌های آموزشی، پژوهشی و فناوری مربوط به فعالیت‌های آموزشی و دانشجویی با رشد 577 درصدی است؛ به طوری که اعتبار این بخش از حدود 148 میلیارد تومان به هزار میلیارد تومان رسیده است. بعد از آن، موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی کشور قرار دارد که با داشتن رشد 382 درصدی، بودجه‌اش از حدود 20 میلیارد تومان به 95 میلیارد تومان رسیده است. امور فناوری و تحقیقات پزشکی این وزارتخانه نیز قرار است از اعتبار 118 میلیارد تومانی در سال 1403 به اعتبار 220 میلیارد تومانی برسد که معنایش رشد 86 درصدی اعتبارات این بخش خواهد بود. همچنین اعتبارات صندوق رفاه وزارت بهداشت نیز رشد 69 درصدی را تجربه می‌کند به طوری که در لایحه سال آینده اعتبار این بخش هزار و 731 میلیارد تومان تعیین شده است. انستیتو پاستور ایران هم برای سال آینده 118 میلیارد تومان اعتبار خواهد داشت که در مقایسه با بودجه 1403، رشد 33 درصدی خواهد داشت. از دیگر مراکز وابسته به وزارت بهداشت در حوزه تحقیقات نیز می‌توان به مرکز تحقیقات حلال سازمان غذا و دارو اشاره کرد که با رشد 19 درصدی همراه بوده و اعتبار آن به 20 میلیارد تومان خواهد رسید. البته آنچه پرواضح است اینکه این اعداد می‌تواند تا زمان تصویب نهایی دستخوش تغییراتی شود.

رشد 47 درصدی بودجه دانشگاه‌های پزشکی  
بررسی 79 دانشگاه وزارت بهداشت نشان می‌دهد که در مجموع آن‌ها اعتبار 389 همتی را در لایحه سال آینده خواهند داشت که به نسبت قانون بودجه رشد 47 درصدی را تجربه می‌کند. به عبارت دقیق‌تر، این دانشگاه‌ها در قانون بودجه امسال 265 هزار میلیارد تومان اعتبار داشته‌اند. از این میزان، 5 دانشگاهی که بیشترین رقم بودجه را برای سال آینده خواهند داشت به ترتیب دانشگاه علوم پزشکی تهران با 28 هزار میلیارد تومان، دانشگاه علوم پزشکی استان فارس با حدود 23 هزار میلیارد تومان، دانشگاه علوم پزشکی استان اصفهان با 19 هزار میلیارد تومان، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با 16 هزار میلیارد تومان و دانشگاه علوم پزشکی ایران با حدود 16 هزار میلیارد تومان قرار دارند.
   رشد 2 هزار درصدی بودجه شازندی‌ها  
وقتی دانشگاه‌ها را از حیث میزان رشد بودجه‌شان مقایسه می‌کنیم، بالاترین افزایش بودجه مربوط به دانشکده پیراپزشکی شازند متعلق به دانشگاه علوم پزشکی اراک با سهم رشد هزار و 959 درصدی است، به طوری که اعتبارات این دانشکده از 971 میلیون تومان به 20 میلیارد تومان افزایش یافته است. دومین دانشگاه با بالاترین میزان رشد نیز مربوط به دانشکده پرستاری طبس دانشگاه علوم پزشکی خراسان جنوبی است که برای سال آینده رشد هزار و 307 درصدی را تجربه می‌کند؛ به طوری که اعتبار آن از حدود یک میلیارد و 500 میلیون تومان به 20 میلیارد تومان می‌رسد. سکوی سوم این حوزه نیز به خود دانشگاه علوم پزشکی بیرجند می‌رسد که اعتبار آن 5 هزار و 250 میلیارد تومان تعیین شده و نسبت به قانون بودجه امسال رشد 419 درصدی خواهد داشت. دانشگاه علوم پزشکی استان خراسان نیز به دلیل رشد 320 درصدی بودجه‌اش در جایگاه چهارم بالاترین سهم رشد بودجه قرار می‌گیرد. به طوری که بودجه این دانشگاه از 3 هزار و 600 میلیارد تومان به 15 همت خواهد رسید. در سکوی پنجم نیز انستیتو آموزشی قلب و عروق شهید رجایی قرار می‌گیرد که بودجه آن با افزایش 100 درصدی همراه بوده و قرار است از اعتبار 2 هزار و 300 میلیارد تومان به 4 هزار و 600 میلیارد تومان برسد.
شاید بد نباشد در اینجا به این مسئله هم اشاره کرد که انستیتو تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی برای اولین بار اعتبار 61 میلیارد تومانی خواهد داشت. همچنین دانشکده علوم پزشکی قائن نیز با وجود اینکه در قانون امسال یک ریال هم اعتبار نداشته، برای سال آینده اعتبار 24 میلیارد تومانی برای آن در نظر گرفته شده است. از این‌ها که بگذریم، 3 دانشگاه یعنی مجتمع آموزش عالی گچساران وابسته به دانشگاه علوم پزشکی کهگیلویه‌و‌بویراحمد، دانشگاه علوم پزشکی گناباد و دانشکده پیراپزشکی محلات وابسته به دانشگاه علوم پزشکی اراک نیز به ترتیب با کاهش حدود 100، 41 و 5 درصدی رقم بودجه‌شان برای سال آینده روبه‌رو خواهند بود.
   تکلیف 19 همتی درآمدی دانشگاه علوم پزشکی تهران  
بررسی دانشگاه‌ها از حیث بالاترین رقم درآمد اختصاصی نیز نشان می‌دهد که دانشگاه علوم پزشکی تهران باید برای سال آینده 19 هزار میلیارد تومان درآمدزایی داشته باشد که نسبت به سال گذشته با رشد 97 درصدی روبه‌رو بوده است. جایگاه دوم این حوزه نیز به دانشگاه علوم پزشکی استان فارس با درآمد 12 هزار میلیارد تومانی می‌رسد. این میزان برای دانشگاه علوم پزشکی استان اصفهان به 9 هزار و 300 میلیارد تومان خواهد رسید که باعث شده تا در جایگاه سوم از حیث دانشگاه‌هایی با بالاترین میزان درآمد اختصاصی قرار بگیرد. بعد از آن، دانشگاه علوم پزشکی ایران است که با 9 هزار و 100 میلیارد تومان در جایگاه چهارم قرار گرفته است. سکوی پنجم به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با درآمد اختصاصی 9 همتی خواهد رسید. البته باید این مسئله را هم یادآوری کرد که بخش عمده درآمد دانشگاه‌های علوم پزشکی از ارائه خدمات درمانی تأمین می‌شود، هر چند که در این میان دریافت شهریه از دانشجویان شهریه‌پرداز نیز به عنوان یکی از منابع درآمدی آن‌ها محسوب می‌شود.
   بیشترین رشد درآمد اختصاصی به دانشکده پرستاری طبس رسید  
اما بررسی دانشگاه‌ها از لحاظ رشد میزان درآمد اختصاصی آن‌ها ورق دیگری را نشان می‌دهد، به طوری که در این میان دانشکده پرستاری طبس دانشگاه علوم پزشکی خراسان جنوبی (بیرجند) با رشد 604 درصدی در درآمدهایش روبه‌رو بوده و باید از درآمد هزار میلیارد تومانی به درآمد 10 میلیارد تومانی در سال آینده برسد. بعد از آن دانشگاه علوم پزشکی قزوین قرار دارد که با رشد 147 درصدی باید درآمدهایش را به سقف 2 هزار و 600 میلیارد تومانی برساند. بعد از آن دانشگاه علوم پزشکی زاهدان با رشد 128 درصدی قرار دارد، رقمی که این دانشگاه را به درآمد حدوداً 3 هزار و 700 میلیارد تومانی خواهد رساند. بعد از آن انستیتو آموزشی قلب و عروق شهید رجایی قرار می‌گیرد که بر اساس لایحه بودجه باید درآمدهای اختصاصی آن رشد 125 درصدی داشته و به 4 همت برسد. سکوی پنجم به دانشگاه علوم پزشکی استان چهارمحال و بختیاری به خاطر رشد 120 درصدی در درآمدهایش می‌رسد، به طوری که برای سال 1404، این دانشگاه مکلف به کسب درآمد حدود 2 هزار و 500 میلیارد تومانی شده است.
   تأمین 85 درصد بودجه انستیتو شهید رجایی از طریق درآمدها  
موضوع زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانیم انستیتو آموزشی قلب و عروق شهید رجایی باید 85 درصد از بودجه‌اش را از طریق درآمد اختصاصی تأمین کند؛ رقمی که باعث شده تا بیشترین سهم درآمد اختصاصی از بودجه به این انستیتو برسد. بعد از آن مرکز آموزشی قلب و عروق تهران است که باید 82 درصد از کل بودجه‌اش را که معادل 2 هزار میلیارد تومان می‌شود، درآمدزایی داشته باشد. بعد از آن دانشگاه علوم پزشکی هوشمند با سهم 75 درصدی درآمد اختصاصی از کل بودجه‌اش قرار می‌گیرد؛ رقمی که معادل 80 میلیارد تومان می‌شود. بعد از آن دانشگاه علوم پزشکی تهران با سهم 67 درصدی درآمدها از کل بودجه‌اش است که باید به درآمد 19 همتی دست پیدا کند. سکوی پنجم نیز به مجتمع آموزشی و پژوهشی امام رضا(ع) خواهد رسید که از مجموع بودجه‌اش باید 60 درصدش را از طریق درآمدها تأمین کند؛ رقمی که حدوداً معادل هزار و 500 میلیارد تومان می‌شود.