ایمان عظیمی، خبرنگار گروه فرهنگ: زندگی مردم دنیا در حال حاضر هیچ قرابت و نزدیکی‌ای حتی با یک دهه پیش ندارد. الگو‌ها تغییر کرده‌اند و دیگر دنیای «فیلم» و «سینما» محلی از اعراب در میان سلیقه نسل جوان‌تر ندارد. جوانان اگر علاقه زیادی به پیگیری دنیای فرهنگ و هنر نداشته باشند و کارشان با این قبیل مسائل نباشد، قطعاً تماشای یک فیلم کلاسیک یا حتی پُست‌مدرن از عالم سینما برایشان موضوعیت ندارد و به‌راحتی آن را پس می‌زنند. اکنون فرمان در دست سرویس‌های پخش استریم و در رأس آن‌ها «اچ. بی. اُ»، «آمازون»، «اَپل» و به‌ویژه «نتفلیکس» است و آن‌ها دارند در مطبخ خود، ذائقه تماشاگر امروزی را می‌سازند. از طرف دیگر وقت و حوصله‌ای هم برای تمرکز بر محصولات فرهنگی و هنری مثل سابق وجود ندارد و آدم‌ها برای فرار از روزمرگی و سرگرمی محض، نشستن پای«مجموعه‌های تلویزیونی» را به تماشای یک فیلم سینمایی چندساعته ترجیح می‌دهند. باری، حرف ما در این گزارش نقد جریان‌شناسی مخاطبان آثار تلویزیونی نیست و تصمیم داریم در مورد آثار برجسته‌ای که به‌تازگی پخش خود را آغاز کرده‌اند یا در آینده نزدیک وارد بازار می‌شوند صحبت کنیم.
جداسازی
فصل نخست سریال «جداسازی» در سال 2022 منتشر شد و توانست نظر جمیع منتقدان و خوره‌های سریال‌بین را جلب کند. خالق یا کریتور این اثر «دن اریکسون» بود و «بن استیلر»، ستاره سرشناس هالیوودی هم چند اپیزود آن را کارگردانی کرد. ایده روایی و جذاب «جداسازی» باعث شد تا سازندگان آن به فکر فصل دوم هم بیفتند و ساخت آن را در دستورکار قرار دهند. اکنون که در حال نوشتن این گزارش هستم، قسمت پنجم این سریال به فارسی ترجمه شده و در اختیار مخاطبان ایرانی قرار گرفته است. اما چه دلیلی باعث شده تا پیگیری «جداسازی» به اتفاق مرسومی بدل شود؟ این مجموعه در قالب ژانر سافی‌فای (علمی تخیلی) به مخاطبان عرضه می‌شود و همین دلیل کافی و مهمی است که تماشاگران به سمت دیدن آن متمایل شوند. اما داستان از چه قرار است؟ چه می‌شد که ما بتوانیم میان زندگی شخصی و کاری‌مان تمایز قائل شویم و عملکرد مغزمان را در محیط کار یا منزل بهبود ببخشیم؟ بدون شک انتقال این آرزو به متن فیلمنامه و درنهایت شیوه پرداخت فیلمساز به آن در وادی فیلم و سریال می‌تواند سیل مخاطبان را به سمت دنبال کردن ماجرا‌های خود جلب کند. «جداسازی» نمونه‌ای است که «کارمندان» به‌واسطه تماشای آن خواهند توانست به آرزوی خویش مبنی بر تفکیک زندگی عادی و کاری از یکدیگر حداقل در بُعد نمادین و مجازی جامه عمل بپوشانند و پایشان را از زمین سفت واقعیت برای دقایقی هم که شده بلند کنند.
دکستر: گناه نخست
«دکستر: گناه نخست» پیش‌درآمدی بر مجموعه «دکستر» است. اولین فصل از سریالِ «دکستر» در سال 2006 از شبکه «شوتایم» منتشر شد. دستپخت «جیمز منوس جونیور» در ساخت و توسعه این مجموعه به‌قدری برای مخاطبان شبکه آمریکایی شوتایم لذیذ بود که هفت فصل دیگر هم به این مجموعه اضافه شد و عملاً «دکستر» را به یکی از به‌یادماندنی‌ترین محصولات جذاب تاریخ سرگرمی آمریکا در هزاره جدید بدل کرد. «دکستر» با بازی «مایکل سی‌هال» زندگی دوگانه فردی به اسم «دکستر مورگان» را روایت می‌کرد که در عین خدمت برای اداره پلیس میامی یک جنایتکار حرفه‌ای و قاتل زنجیره‌ای هم بود و کارش را با خونسردی و دقت بالایی انجام می‌داد. اقبال عمومی به حدی بود که پس از اتمام فصل هشتم در سال 2013 خبر انتشار مجموعه جدیدی با عنوان «دکستر: شروعی تازه (خون تازه)» در نوامبر 2021 بسیاری را شگفت‌زده کرد. «دکستر: شروعی تازه» ادامه‌ای بر آن هشت فصل بود و در قالب مینی‌سریال داستانش را روایت می‌کرد. اما ماجرای «دکستر: گناه نخست» به کُل از مینی‌سریال پیشین جداست و به‌نوعی پیش‌درآمدی بر مجموعه اصلی و داستان برآمدن «دکستر» به‌عنوان قاتلی زنجیره‌ای اشاره می‌کند. کارگردانی این سریال برعهده «مایکل لمان» و «مونیکا ریموند» است و ماجرای «دکستر مورگان» جوان را 15 سال پیش از تبدیل شدنش به جنایتکاری حرفه‌ای در کانون روایت قرار می‌دهد. اخباری که در حال حاضر دست به دست می‌شود حاکی از آن است که فصل دوم «دکستر: گناه نخست» از اواخر سال ۲۰۲۵ یا اوایل ۲۰۲۶ منتشر می‌شود و دوستداران این قاتل خوش‌خُلق باید فعلا اندکی برای تماشای قسمت جدید این مجموعه صبر کنند.
چاله
سریال «چاله» (Pitt) که فصل اول آن اکنون در حال پخش از «اچ. بی. اُ مکس»، سرویس آنلاین ویدئو متعلق به غول رسانه‌ای دنیا، یعنی وارنر مدیاست، توانسته نظر مخاطبان زیادی را به خود جلب کند. ماجرای مجموعه زندگی روتین و روزمره عده‌ای از کارکنان مرکز درمانی پیتزبورگ را روایت می‌کند که به شکل شبانه‌روزی در حال انجام ماموریتند. این خط داستانی شباهت بسیار زیادی به بسیاری از سریال‌های تلویزیونی در همه این سال‌ها دارد و «خالق» (کریتور) بدون آنکه دست به ترکیب برنده بزند با پا گذاشتن در جای اسلاف و گذشتگان اثری پدید آورده که چندان ویژگی خاصی ندارد و با استفاده از فرمول‌های از پیش‌تعیین شده ژانری، داستان پرستاران و خدمه مرکز درمانی را پیش می‌برد. اما همین رویکرد برگ برنده «چاله» است و فیلمساز سعی کرده با استفاده از منطق روایی‌ای که بند تعلقش به «رئالیسم» و «واقع‌گرایی» غیرقابل کتمان است افراد علاقه‌مند به «ملودرام‌های اجتماعی» را با روند داستان‌پردازی خود همراه کند. اکنون هفت قسمت از «چاله» منتشر شده و این‌طور به‌نظر می‌رسد که باتوجه به اقبال عمومی، تولید فصل‌های آتی نیز در دستورکار قرار گرفته است.
دروازۀ شرقی
سریال «دروازۀ شرقی» نیز یکی دیگر از آن دسته سریال‌های نسبتاً پُرطرفداری است که پخشش به‌تازگی آغاز شده و سه قسمت از آن منتشر شده است. داستان در مورد یک مامور امنیتی لهستانی است که دیگر تمایلی برای ادامه فعالیت در این جایگاه ندارد و فکر ترک کار مثل خوره به جانش افتاده است. او پس از استعفا تصمیم می‌گیرد به دنبال شریک عاطفی‌اش -که مدتی پیش غیبش زده- بیفتد و با کنار هم قرار دادن سرنخ‌ها عامل اصلی مشکلات زندگی خود را پیدا کند. اولین قسمت مجموعه «دروازۀ شرقی» سی‌ویک ژانویه 2025 از طریق سرویس استریم «اچ. بی. اُ مکس» پخش شد و نظر بسیاری را به خود جلب کرد. خالق این سریال، «لنا گورا» است و «یان پی. ماتوزینسکی» به‌عنوان نامزد اُسکار وظیفه کارگردانی آن را به عهده گرفته است. «دروازۀ شرقی» در پس‌زمینه به مسائل حساس سیاسی میان «لهستان» و «لیتوانی» و مناقشات مرزی بین این دو کشور می‌پردازد. اکنون فقط سه قسمت از این مجموعه پخش شده و این‌طور به‌نظر می‌رسد که سریال بتواند مخاطبان را همچنان با خود همراه کند.
ویل ترنت
مجموعه «ویل ترنت» که اکنون قسمت دهم فصل دوم آن از طریق شبکه ABC منتشر شده در مورد کارآگاهی به نام ترنت است که تمام کودکی‌اش را در پرورشگاه گذرانده و اکنون نمی‌خواهد هیچ بچه‌ای در این وضعیت قرار بگیرد. در مورد کیفیت سریال «ویل ترنت» نظرات مختلف و گاه متضادی وجود دارد ولی این مجموعه توانسته نظر تعداد قابل توجهی از مخاطبان ABC را به سمت خویش معطوف کند. اما با وجود این، ادامه «ویل ترنت» در فصل سوم با هاله‌ای از ابهام روبه‌روست و نمی‌توان از حالا انتظار آن را کشید.
تازه‌کار
یکی دیگر از سریال‌های در حال پخش و مهم شبکه ABC فصل هفتم «تازه‌کار» است. این مجموعه در گونه آثار «جنایی» و «پلیسی» دسته‌بندی می‌شود که اولین قسمت از فصل اول آن در سال 2018 پخش شد و کماکان نیز قرار است سرگرمی -که مهم‌ترین هدف سازندگانش بوده و هست- را برای طرفدارانش به ارمغان بیاورد. سریال «تازه‌کار» داستان زندگی مردی 40 ساله به اسم «جان نولان» را روایت می‌کند که دوست دارد از حریم امن خود بیرون بیاید و تجربه حضور در میان نیرو‌های پلیس شهر «لس‌آنجلس» را به دست بیاورد. داستان این سریال با الهام از واقعیت پیش می‌رود و کارگردان و بازیگر آن یعنی «الکسی هاولی» و «ناتان فیلیون» بار‌ها به این نکته اشاره کرده‌اند که «پلیس لس‌آنجلس» جزء معدود نیرو‌های پلیس در سطح ایالات متحده است که افسران تازه‌کار بالای 37 سال را نیز برای کار می‌پذیرد و کلیت قصه نیز بر این اساس شکل گرفته است. اکنون قسمت ششم از فصل هفتم «تازه‌کار» پخش شده و این‌طور به نظر می‌رسد که با پایان این فصل، پرونده سریال هم بسته خواهد شد.
مُتل کالیفرنیا
نمایشنامه «ملاقات با بانوی سالخورده» را اگر خوانده باشید به نیکی درخواهید یافت که خط داستانی سریال کُره‌ای «مُتل کالیفرنیا» شباهت زیادی به متن درخشان «فریدریش دورنمات» دارد. «جی کانگ هی» زنی است که خاطرات شیرین و تلخش در روستای محل زندگی‌اش را پشت سر گذاشته و به جایی دیگر کوچ کرده است؛ او اکنون پس از سال‌ها به محل زادگاه خود بازمی‌گردد و سعی می‌کند زندگی جدیدش را شروع کند. البته منبع اقتباس این مجموعه ملاقات با بانوی سالخورده نبوده، اما شباهت داستان این مجموعه با نمایشنامه‌ای که در ابتدا به آن اشاره کردیم غیرقابل کتمان است. با این حال فصل نخست «مُتل کالیفرنیا» در قالب 12 قسمت به پایان رسیده و باتوجه به اقبال متوسط مخاطب به آن، ادامه فصل بعدی منطقی به نظر نمی‌رسد، مگر اینکه ساخت و تولید این اثر براساس فصل‌بندی و وجود سیزن‌های بعدی، از پیش درنظر گرفته شده باشد که این حرف و صحبت دیگری است.
پارادایز
در تاریخ صنعت سرگرمی و سریال‌سازی آمریکا، تعداد بی‌شماری اثر در مورد رئیس‌جمهور و تیم حفاظت او ساخته شده و تقریباً سالی نیست که به این سوژه پرداخته نشود. «پارادایز» محصول سرویس استریم «هولو» (hulu) است و تاکنون تنها ۵ قسمت از آن منتشر شده، اما همین 5 قسمت کافی بود تا هم مخاطبان و هم منتقدان و کارشناسان حوزه فیلم و سریال بتوانند قضاوت خود را نسبت به کیفیت آن ابراز کنند و بر این نکته پای فشارند که «پارادایز» مجموعه‌ای سرگرم‌کننده است و توانسته از پس «سوژه» خود بربیاید. اما ماجرای «پارادایز» از چه قرار است؟ قتلی درمی‌گیرد و رئیس‌جمهور ایالات متحده در آن کشته می‌شود؛ اکنون «خاویر کالینز» به‌عنوان مامور سرویس مخفی درگیر داستان‌های مربوط به این قتل می‌شود و خودش را در میانه ماجرا مشاهده می‌کند. حال او باید پرده از این ماجرا بردارد و خودش را وارد هزارتوی گیج‌کننده‌ای کند که عاقبتش مشخص نیست و هیچ درکی از آن ندارد.
دکتر
داستان سریال «چاله» را فراموش کنید چون «دکتر» با طرح جذابی که دارد می‌تواند مخاطبان بالقوه و بالفعل آن مجموعه را از آن خود کند و نگذارد که آن‌ها از جای خویش در هنگام تماشای مجموعه تکان بخورند. «دکتر» در مورد ماجرای زندگی دکتر «امی لارسن» است که بخش قابل توجهی از حافظه بلندمدت خود را در اثر تصادف رانندگی از دست داده و اکنون وقایع هشت سال اخیر زندگی خویش تا زمان تصادف را به یاد نمی‌آورد. حال او باید دوران کاری‌اش را از نو شروع کند و به ایام کاری‌اش در ابتدای کارآموزی بازگردد. همین یک خط مشخص می‌کند که ما با چه اثر غافل‌گیرکننده‌ای حداقل در خط داستانی مواجهیم و ممکن است هرآن و در هر لحظه شگفت‌زده شویم. «دکتر» محصول جدید شبکه رسانه‌ای «فاکس» است و تاکنون توانسته نبض مخاطبانش را در دست بگیرد. فصل نخست این مجموعه هنوز پایان نیافته است.
در مقدمه گزارش به این نکته اشاره کردیم که صنعت سرگرمی در قالب شرکت‌های فراملی و جهانی به این سمت رفته که عملاً سینما را به سمت حاشیه بکشاند و عمده فعالیت‌هایش را در قالب سریال‌سازی و این قبیل محتوا‌ها طبقه‌بندی کند. کمپانی‌ها اگرچه کماکان در حوزه ساخت آثار سینمایی فعالیت می‌کنند، ولی ترجیح می‌دهند برای شهروندان جوامع مدرن در قالب‌های دیگری به تولید سرگرمی ادامه دهند و رفته‌رفته از صرافت ساخت فیلم منصرف شوند. سبک زندگی مردم در هزاره جدید با توجه به دلایل متعددی که جای پرداختن به آن در این مجال نمی‌گنجد تغییر کرده و این طبیعی است که بر روند تولید محتوا‌های سرگرم‌کننده نیز اثر بگذارد. در سال جدید میلادی قرار نیست اتفاق عجیب‌وغریبی حول ساخت سریال صورت بگیرد، اما قطعاً سیر کمی تولید آثار به سمت فزونی پیش خواهد رفت و دست ما برای بررسی آن‌ها نیز بازتر خواهد شد.
