یکی از مهم‌ترین عناصری که هم در خوانش انقلاب اسلامی و امام خمینی(ره) از ظهور برجسته می‌شود، هم در غیریت‌سازی که امام از دیگر ایده‌ها در تفسیر حضور جدی دارد؛ این است که ظهور از یک وضعیت منحصر به آینده تبدیل می‌شود به یک طرح از کنش اکنونی؛ طرح و کنشی که در پروژه سیاسی امام خمینی برای ظهور اراده الهی- انسانی نقش دارد. ایشان یکی از اصلی‌ترین وجوه درگیری خود با یکی از مهم‌ترین دیگری‌های اسلامی خود، یعنی اسلام متحجرانه یا حجتیه‌ای را بر سر تفسیر این طرح استوار می‌کند. 
اغلب این‌طور تصویر و تفسیر می‌شود که از منظر امام خمینی، حجتیه و اسلام حجتیه‌ای، انتظار یعنی «گناه زیاد بشود تا ظهور اتفاق بیفتد» یا یعنی «حرمت اقدام تأسیس حکومت قبل از ظهور». البته این دو بُعد بخش مهمی از تفسیر حجتیه‌ای از ظهور و انتظارند اما همه آن نیستند. برخی چهره‌های دینی موجه تلاش کرده‌اند با شرح برخی دیدگاه‌های حجتیه‌ای در نقد این دو انگاره، اثبات کنند حجتیه از اساس مخالف چنین دیدگاهی بوده و حتی گاهی بدون آنکه قصد جسارت به شخصیت امام خمینی را داشته باشند، احتمالی را ابداع کرده‌اند که البته درنهایت جسارت به شخصیت امام خمینی است و آن اینکه اطلاعات ایشان درباره حجتیه دقیق نبوده است؛ درحالی‌که سطح مسئله این بحث‌ها نیست. 
حجتیه برای امام خمینی یک دیگری مهم است. البته بدون تردید این ایده در ادوار مهمی توسط سازمان حجتیه دنبال می‌شده ولی مسئله این است که بخش مهم‌تری از نیروی پیش ‌برنده ایده حجتیه، خارج از این سازمان و حتی در مخالفت با آن قرار دارد و تعبیر اسلام حجتیه‌ای یا حجتیه‌ای‌ها، و دیگر مفاهیم و دال‌های مشابه، همچون تحجر، تقدس‌مآبی و مانند آن، هشدار‌های امام خمینی نسبت به این ایده است. در نظر امام خمینی حجتیه آرکی‌تایپ یا تیپ ایده‌آل تحجر است، نه‌تنها مصداق آن. بنابراین نقد مهم‌تر امام خمینی به ایده حجتیه است نه به سازمان آن و ادبیاتی که امام خمینی در موضوع انتظار- ظهور صورت‌بندی می‌کنند، یکی از مهم‌ترین کانون‌های این نقد است. 
بازخوانی آخرین سخنرانی امام خمینی در زمینه انتظار که در تاریخ 14/1/1367 ایرادشده به روشن شدن ابعاد این بحث، یعنی نقد‌های امام خمینی به برداشت‌های موجود درباره انتظار کمک زیادی می‌کند. ایشان در این گفتار پنج‌دسته برداشت درباره انتظار فرج را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد و تلاش می‌کنند معنای مورد نظر خودشان در باب انتظار را بر ویرانه‌های این برداشت‌ها استوار بکنند. یکی از این برداشت‌ها، ایده «دامن زدن به گناه» است که به سازمان حجتیه منسوب است؛ برداشت‌های دیگر اغلب تفاسیری از انتظار و ظهور است که امروز بدنه اصلی ادراک مذهبی از انتظار را در میان منتقدان حجتیه و علاقه‌مندان به انقلاب اسلامی را تشکیل می‌دهد. بگذریم. 
مسئله اصلی و بنیادین در تفسیر امام خمینی از انتظار، که آن را از برداشت حجتیه‌ای و دیگر تفاسیر مشابه متمایز می‌کند، چیست؟ به‌طور خلاصه می‌توان این برداشت را حامل دو مفهوم و استدلال کلیدی دانست. یکی مسئله عمل است. مسئله ظهور در آینده باید به عملی در اکنون ختم شود. از این منظر هر تفسیری از ظهور که به عملی عمومی ختم نشود، به حفظ عاملیت عمومی کمک نکند و اراده انسان مختار را مقهور وضعیت موجود سازد، به شکلی بنیادین انکار می‌شود. رکن دوم را این‌طور می‌توان توضیح داد که اندیشه انتظار باید بازتولید کننده عملی باشد که جمعی نیست، بلکه یک عمل اجتماعی است. مقصود از عمل جمعی، اصلاح‌های خُرد اجتماعی است. امام خمینی تلاش می‌کردند به ما توضیح بدهند که عمل انتظار باید معطوف به عدالت باشد. اگر در این برداشت از انتظار مسئله حکومت هم مطرح است، به این دلیل است که حکومت امکانی برای عدالت است و منهای آن، در بهترین حالت اصلاح‌های خُرد و کوچک امکان‌پذیر است نه بیشتر. 
در یک جمع‌بندی ایده امام خمینی «انتظار از جنس ظهور» است؛ اینکه انتظار امری است از جنس ظهور. اگر ظهور انقلاب و دگرگونی اجتماعی معطوف به عدالت است، انتظار ظهور نمی‌تواند امری قلبی یا حتی جمعی باشد، بلکه انتظار ساخت ظهور‌هایی کوچک است و ظهور نهایی از به هم پیوستن آن‌ها به وجود می‌آید. 
با این نگاه اگر باز گردیم و شعائر، مفاهیم و ایده‌های مرتبط با انتظار و ظهور را بازخوانی کنیم، می‌بینیم انبوهی از بزرگداشت‌ها و تفسیر‌ها درباره انتظار هم امروز رایج است که هیچ دعوتی به عمل برای ایجاد دگرگونی‌های عطوف به عدالت‌خواهانه ندارد. این تفسیر‌ها از سوی سازمان حجتیه انجام نمی‌شوند اما در افقی مشترک با ایده حجتیه قرار دارند. چه‌بسا بتوان گفت امروزه انتظار حجتیه‌ای به‌مثابه فستیوال‌هایی شاد در حاشیه امر اجتماعی، گفتار‌هایی که حداکثر دال‌های معنوی و دعا برای فرج را ترویج می‌‌کنند و مناسکی مذهبی که همگی از خلق عمل اجتماعی و عدالت‌خواهانه ناتوانند، به‌صورت غالب انتظار در سیاست‌گذاری‌های فرهنگی، اجتماعی و رسانه‌ای تبدیل شده است. نمی‌توان در جامعه‌ای که از عقب‌ماندگی عدالت رنج می‌برد و در جهانی در نابرابری‌های حادّ غوطه‌ور است، منتظر رهبر انقلابی جهانی برای عدالت اجتماعی بود اما میان این انتظار با آن ظهور هیچ سنخیتی بر قرار نباشد.