فرهیختگان: جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی روز گذشته به مرحله آخر خود رسید و با معرفی 24 برگزیده از میان 661 اثر به کار خود پایان داد. جشنواره‌ای که به همت مرکز فرهنگی دانشگاهی امام‌خمینی و انقلاب اسلامی با همکاری معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری برگزار شد و مطالعات انقلاب اسلامی و اندیشه‌های امامین انقلاب را در 4 حوزه رساله دکتری، کتاب، پایان‌نامه و طرح پژوهشی مدنظر قرار داد. در آیین اختتامیه این جشنواره که دکتر طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، وحید شالچی معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، فرزاد جهان‌بین معاون فرهنگی دانشجویی دانشگاه آزاد، کیهان برزگر مدیرگروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه آزاد واحد علوم‌وتحقیقات و حبیب‌الله گل‌محمدی، رئیس مرکز فرهنگی دانشگاهی امام خمینی، هیئت داوران و جمعی از اساتید و برگزیدگان حضور داشتند، از برگزیدگان تقدیر به عمل آمد. «فرهیختگان» بخش‌هایی از آیین اختتامیه این جشنواره را گزارش کرده و در حاشیه آن با سه تن از برگزیدگان هم گفت‌وگو داشته که در ادامه از نظر می‌گذرانید.
دانشگاه‌ها باید زاینده مشاهده‌گر و نظریه‌ساز باشند
دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در مراسم اختتامیه «دومین جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی» که صبح دیروز در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد برگزار شد، ضمن گرامیداشت دهه مبارک فجر و تبریک اعیاد شعبانیه، یاد و خاطره امام خمینی(ره) معمار کبیر انقلاب اسلامی و شهدای انقلاب و شهدای مقاومت را گرامی داشت. دکتر طهرانچی در این مراسم درباره نقش دانشگاه در نظریه‌پردازی علوم اجتماعی، گفت: «در خصوص دانشگاه توجه به این نکته لازم است که دانشگاه یا مولد است و یا مقلد. دانشگاهی که مقلد است، فقط گوش است و قدرت فراگیری خوبی دارد ولی قدرت مشاهده ندارد. واقعیت این است که از ابتدا دانشگاه در ایران به عنوان یک دانشگاه مقلد وارد شد.» وی ادامه داد: «دانشگاه‌هایی که در غرب بنا گذاشته شد، دانشگاه‌های مشاهده‌گر است و با پدیده‌های اجتماعی رشد می‌کند. وقتی می‌گوییم علم جامعه‌شناسی، به معنی علمی است که جامعه با آن رشد کرده و توانسته گزاره‌ها را به نظریه تبدیل کند.»
رئیس دانشگاه آزاد با بیان اینکه در دانشگاه‌های مقلد رابطه بین دانشگاه و زیست‌بوم قطع است، اظهار داشت: «اگر لازم باشد کاری در دانشگاه صورت بگیرد، این است که ما باید بتوانیم دانشگاهی مشاهده‌گر و نظریه‌پرداز داشته باشیم. وقتی در دانشگاه نظریه داشته باشیم، نظریه به شما اجازه می‌دهد که در شناخت پدیده از جوانب مختلف عمل کنید و بعد پیش‌بینی انجام دهید. درحقیقت کاری که علم انجام می‌دهد، پیش‌بینی‌پذیری است و از مشکلات پیشگیری می‌کند.» وی با اشاره به برگزاری جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی گفت: «این جشنواره که به همت معاونت‌های فرهنگی دانشگاه آزاد و وزارت علوم برگزار شده، کار مفیدی است که جای قدردانی دارد که کمک کردند بحث کتاب انقلاب اسلامی را به عنوان یک گزاره در دانشگاه داشته باشیم. اما توجه به یک نکته در این زمینه بسیار حائز اهمیت است که درواقع برگزار کردن این قبیل جشنواره‌ها توسط معاونت‌های فرهنگی نشان می‌دهد هنوز این قوام در خود دانشگاه پیدا نشده است که به عنوان یک جوهره علمی به مسئله نگاه کنیم و هنوز به عنوان امر کناری به آن نگاه می‌شود.»
دکتر طهرانچی خاطرنشان کرد: «موضوع مهم این است که ما باید فرهنگ را به هسته اصلی دانشگاه برگردانیم. ما باید آموزش‌های فرهنگی، پژوهش‌های فرهنگی و کاربست‌های فرهنگی داشته باشیم، چون با امر فرهنگی باید مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی صورت گیرد.» وی در ادامه با تأکید بر اینکه انقلاب اسلامی یک امر دفعتاً و حادثه‌ای نبوده و نیست، گفت: «انقلاب اسلامی پاسخ یک ملت تاریخ‌دار با چندهزار سال سابقه حکمرانی، به پدیده جدید حضور مردم در نظام دولت است. اگر به تاریخ نگاه کنیم، مشاهده می‌کنیم در منطقه ما همواره دو نوع حکمرانی پادشاهی یا خلافت وجود داشته است. ادبیات خلافت و پادشاهی به نوعی با هم فرق داشته، اما تمامیت این دو امر یکی است. مردم بزرگ ایران از 120 سال پیش می‌خواستند پاسخی برای خروج از حکمرانی بخش پادشاهان به یک حکومت مردم‌محوری که با زیست‌بوم، فرهنگ و پیشینه این منطقه و مردم بخواند، بدهند.»
دکتر طهرانچی ادامه داد: «مردم به دنبال پیدا کردن راه‌حل بودند. انقلاب اسلامی درواقع یک امر نخبگانی- مردمی بود. این نشان از شعور بالای مردم و همچنین همراه بودن بخش نخبگان با مردم دارد، به طوری که ما همراهی کامل روحانیت با مردم را نیز مشاهده می‌کنیم و بخش نخبگانی نیز به آن اضافه می‌شود.»
رئیس دانشگاه آزاد خاطرنشان کرد: «تلاش مردم در این زمینه یک دوره 58 تا 60 ساله را درپی داشت و می‌توان گفت این حرکت از سال 1342 شروع می‌شود، شکل دوام و قوام یافته‌ای پیدا می‌کند و با نظریه ولایت فقیه و مردم‌سالاری دینی در سال 1357 به یک قانون اساسی و منشور ایجاد دولت تبدیل می‌شود.» وی ادامه داد: «باید این رشدیافتگی را در مقابل این موضوع قرار دهیم که نظام سلطه و استعمار هنوز در منطقه ما دو راه‌حل بیشتر پیش روی کسی نمی‌گذارد. این دو راه‌حل عبارتند از استبداد یا آشوب. مثال این امر نیز در برخورد نظام سلطه با حرکت اخوان در مصر قابل مشاهده است. درواقع غرب در منطقه ما هیچ فرمول بومی که حضور مردم را تضمین کند، ندارد.»
انقلاب اسلامی خلق دولت توسط یک اندیشه باسابقه بود
دکتر طهرانچی تصریح کرد: ««نه» مردم بزرگ، بااندیشه، فرهنگ‌دار و عالم ایران در سال 1357 تنها یک «نه» به رژیم پهلوی نبود بلکه این «نه» به رژیم پادشاهی چندصدساله در مواجهه با پدیده‌های جهانی نیز بود. حرکت مردم در آن زمان با یک سابقه نخبگانی و دارای بیشتر از صد سال تفکر جلو آمد و بروز آن قانون اساسی کشور، یعنی خلق دولت توسط یک اندیشه. خلق دولت توسط یک اندیشه توانست یک دوره 40 ساله را کامل پشت سر گذاشته و دوره دوم تحت عنوان گام دوم انقلاب اسلامی را پیش روی خود دارد. این یک دستاورد و موفقیت برای ملت بافرهنگ و باریشه ایران است.» وی با تأکید بر اینکه ما باید در زمینه انقلاب اسلامی و حرکت‌هایی که ایجاد شد، گزاره‌های خود را به نظریه تبدیل کنیم، گفت: «درست است که ما یک نظریه دال مرکزی با نام مردم‌سالاری دینی داریم اما نظریه‌های دیگری باید بسط و گسترش پیدا کند تا بتواند گزاره‌هایی را تولید کند که این گزاره‌ها بین گزاره‌های مردم و گزاره‌های حکمرانی تعارض ایجاد نکند.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: «در مورد تقابل، توجه به این مثال لازم است که در گزاره پایان یافتن رژیم شاهنشاهی 2500 ساله، تقابلی وجود داشت. این تقابل در زمانی بود که رژیم پهلوی دوم سال 2537 را اعلام می‌کند که به دنبال آن برگزاری کارناوال و جشن فرهنگ و هنر شیراز اتفاق می‌افتد و می‌خواهند این جریان را قوام دهند اما مردم در مواجهه با دنیای جدید راه‌حل دیگری ارائه می‌دهند و آن انقلاب اسلامی است که از درون انقلاب اسلامی، جمهوری اسلامی خلق شد و از درون جمهوری اسلامی، یک نظریه مبتنی بر نظریه مردم‌سالاری دینی به وجود آمد. اینجا تقابل به وجود می‌آید.»
لزوم توجه بیشتر دانشگاهیان به نظریه‌پردازی
دکتر طهرانچی تأکید کرد: «لازم است که دانشگاهیان در این زمینه بیشتر کار کنند. کتاب به عنوان مظهر گزاره‌هایی که برون‌داد‌های علمی را ترویج و تحکیم می‌کند، باید بتواند در حوزه‌های مختلف به یک نظریه قوی برسد. ما در دنیای رو به جلویی هستیم که وقتی از یک مقطع وارد مقطع بعد می‌شویم، باید در آن حوزه شروع به نظریه‌پردازی کنیم.» رئیس دانشگاه آزاد خاطرنشان کرد: «مجموعه مسائلی که پیش روی نخبگان علمی بعد از سال 1357 به وجود آمد شامل راه‌حل علمی و گزاره‌های علمی و نظریه‌های علمی مبتنی بر پدیده اجتماعی قوام‌دار بود. پدیده‌ای که 120 سال است زنده است، که 75 سال آن تا بهمن 1357 است و پس از بهمن 57 به دوره دوم خود که دولت‌سازی است، وارد شده است.»
انقلاب اسلامی نتیجه تقابل و تعارض تمدن‌هاست
وی با بیان اینکه اگر ملت ما یک ملت تمدنی نبود، این خروجی از آن ظاهر نمی‌شد، گفت: «این امر درواقع یک تقابل و تعارض تمدن‌هاست. تمدن غرب یک‌سری پاسخ‌ها و نظریات و گزاره‌هایی دارد و مردم ما در منطقه یک نوع دیگر از نظریات، گزاره‌ها و پاسخ‌ها را دارند. شما می‌بینید نظریه مردم- دولت در کشور عراق هم ظهور و بروز پیدا می‌کند. خود حماس در غزه توانسته بود با یک نظریه براساس رأی مردم، مدیریت غزه را به دست بگیرد. این یعنی اینکه انقلاب اسلامی ما فقط خاص ایران نمانده و دارد خودش را تکثیر می‌کند.» دکتر طهرانچی افزود: «کشتار‌های خونین نظام سلطه ازجمله سه بار لشکرکشی ایالات متحده آمریکا به افغانستان و عراق، جنگ داعش و تحولات پس از هفتم اکتبر، یک مقابله با تفکر راه‌حلی است که دارد برای مردم‌سالاری دینی افق‌های جدیدی بازمی‌کند. این درواقع یک تقابل تمدنی است و این تقابل بدون شک در حال ساخته شدن و رشد کردن است. ما تازه در ابتدای راهیم.»
تأثیرگذاری منوط به پرداختن به نظریه‌های انقلاب اسلامی است
وی تأکید کرد: «ما برای اینکه مؤثر باشیم، امنیت داشته باشیم، اقتصاد پویا داشته باشیم و بتوانیم بزرگی این ملت را نمایندگی کنیم، باید در دانشگاه‌ها آنچنان که حق مطلب است، به نظریه‌های انقلاب اسلامی بپردازیم.» دکتر طهرانچی با بیان اینکه مردم با انقلاب اسلامی یک نظم نوین اجتماعی را به دنیای معاصر هدیه داده و آن را مطرح کردند، اظهار داشت: «در این نظم نوین جهانی، مردم می‌توانند باور‌های دینی، حکمرانی، پیشرفت و سعادت را توأمان داشته باشند. دانشگاه‌ها باید در این زمینه تلاش کنند تا زاینده، مشاهده‌گر و نظریه‌ساز باشند.» رئیس دانشگاه آزاد ابراز امیدواری کرد: «ان‌شاءالله بتوانیم جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی را به محلی برای ارائه نظریه‌های قوام‌دهنده انقلاب اسلامی در همه شئون تبدیل کنیم. ان‌شاءالله این حرکت بتواند در دانشگاه‌های ما یک جریان شکوفایی را راه بیندازد.»
برای آینده لازم است گذشته انقلاب را بازخوانی کنیم
وحید شالچی، معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم در این مراسم گفت: «همزمان شدن دهه فجر با ماه شعبان تقارن خوبی است. زمانی که مردم ایران در جریان جنبش انقلابی بودند، بدون بهره‌گیری از نهضت امام حسین نمی‌توانستند به موفقیت دست یابند. دومین سال است که جشنواره کتاب سال انقلاب اسلامی با همکاری وزارت علوم در حال برگزاری است. بیش از ۴ دهه از انقلاب می‌گذرد؛ اما هنوز ابعاد پیچیده‌ای وجود دارد که مطالعه‌ای در مورد آنها نشده است.»
معاون فرهنگی وزیر علوم ادامه داد: «برای آینده لازم است گذشته انقلاب را بازخوانی کنیم. ممکن است تغییراتی در سیر تاریخی داشته باشیم؛ اما آنچه انقلاب را مهم می‌کند این است که مجموعه ارزش‌های انقلاب نباید تغییر کند. وفاداری و پایداری به ایده انقلاب نباید مورد غفلت واقع شود. عدالت و شاخه‌های آن یکی از آرمان‌های اصلی انقلاب است که باید مورد توجه قرار گیرد. ما باید میراث خود را حفظ کنیم و برای آینده هم تلاش کنیم. این ویژگی متمایزکننده امام خمینی از سایر فقهای زمان خود بود. متاسفانه در برخی موارد ساده‌سازی کردیم و بخشی را از یاد بردیم. به آزادی توجه کردیم و عدالت فراموش شد. مجموعه ارزش‌های انقلاب اسلامی باید در کنار هم دیده شود که هم جمهوریت باشد هم اسلامیت.»
تفکیک جمهوری اسلامی از انقلاب اسلامی خطای بزرگ است
فرزاد جهان‌بین معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد در مراسم اختتامیه دومین جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی گفت: «جمهوری اسلامی مهم‌ترین دستاورد از میان دستاوردهای انقلاب اسلامی است و بدون جمهوری اسلامی، اهداف انقلاب اسلامی، قابل تحقق نیست.»
جهان‌بین ادامه داد: «از هیچ کاری برای حمایت از نظام اسلامی نباید فروگذار کرد. منتها چالش‌هایی وجود دارد. چالش‌های پیش روی انقلاب اسلامی را به شش دسته تقسیم کردم. چالش‌های مدیریتی به سرعت حل می‌شود؛ اما چالش‌های پارادایمی و ساختاری ممکن است صده‌ها طول بکشد تا برطرف شود.»
دکتر جهان‌یین خاطرنشان کرد: «اگر نگاه عمیق و دقیق نداشته باشیم و نسخه‌های ساده‌انگارانه ارائه دهیم، به نتیجه نمی‌رسیم.»در ادامه، حبیب‌الله گل‌محمدی، دبیر جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی در این مراسم با بیان اینکه ۶۶۱ اثر به دبیرخانه جشنواره ارسال شد، گفت: «پس از مرحله اول داوری، ۲۳۹ اثر به مرحله دوم داوری راه یافتند و در نهایت با ارزیابی داوران ۲۴ اثر برگزیده شدند. برخی پایان‌نامه‌ها و رساله ها توسط ۶ داور ارزیابی شدند.»وی افزود: «دومین جشنواره کتاب ملی سال انقلاب اسلامی به همت دانشگاه آزاد، وزارت علوم و وزارت فرهنگ و در راستای سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد با هدف تحقق آرمان‌ها و ارزش‌های انقلاب اسلامی برگزار شد. اولین جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی در بهمن ماه ۱۴۰۱ برگزار شد و دومین جشنواره در بهمن ۱۴۰۳ در حال برگزاری است. جشنواره‌های اول تا سوم در سطح دانشگاه آزاد برگزار شد.
برگزیدگان جشنواره چه کسانی‌اند؟
حسین میرچراغ خانی، یحیی فوزی و سیدجواد راثی‌ورعی در بخش کتاب با محوریت اندیشه‌های امامین انقلاب اسلامی، یعقوب توکلی، عباس محمدی و علیرضا کلانتر مهرجردی در بخش کتاب با محوریت انقلاب اسلامی، مقداد محمودی، احمد شریعتمداری و علی عباسی در بخش رساله‌های دکتری با محوریت اندیشه‌های امامین انقلاب اسلامی، اسماعیل محمدپور، علیرضا استادیان خوانی و مسعود کاویانی در بخش رساله‌های دکتری با محوریت انقلاب اسلامی، سیروس رضایی، زینب ناصریان و مهدی رضایی در بخش پایان‌‌نامه‌های کارشناسی ارشد با محوریت اندیشه‌های امامین انقلاب اسلامی و حسن فاطمی راد، هدیه افشار نادری و امیرمحمد زبرجدی نیز در بخش پایان‌نامه ارشد با محوریت انقلاب اسلامی برگزیده شدند.
جشنواره باید محققان را به سمت تئوری‌پردازی سوق دهد
سیــــدجـــواد راثی‌ورعی، دانشیار پژوهشکده علوم اسلامی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و نویسنده کتاب مفهوم اطلاق در نظریه ولایت مطلقه فقیه از دیدگاه امام خمینی(ره) که به عنوان یکی از برگزیدگان جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی معرفی شد، درباره این اثر به «فرهیختگان» گفت: «این کتاب مفهوم اطلاق در نظریه ولایت مطلقه از دیدگاه امام خمینی(ره) بوده که در اسفند سال 1401 منتشر شده است. این اثر دیدگاه امام را در موضوع ولایت مطلقه تشریح کرده و به سوء‌تفاهمات و تفسیر‌های نادرست صورت‌گرفته از این نظریه پاسخ می‌دهد.»
او در ادامه بیان کرد: «در این کتاب تلاش شده است با شبهاتی که از سوی مخالفان اصل این نظریه و کسانی که تفسیر‌های نادرستی از نظریه دارند، پاسخ داده شود. البته منشأ برخی از سوء‌تفاهمات رخ داده به غیر از تفسیر‌های نادرست صورت گرفته؛ پاره‌ای از عملکرد‌های نادرستی بوده که به این سوء‌تفاهمات کمک می‌کند. دیدگاه امام، دیدگاه قابل دفاعی است. حتی بسیاری از اختیاراتی که امام معتقدند حکومت اسلامی در دنیای امروز دارند، بسیاری از حکومت‌های عرفی در دنیا نیز این اختیارات را دارند.»
راثی‌ورعی درباره چگونگی انتخاب موضوع تصریح کرد: «با توجه به اینکه امام خمینی(ره) بنیان‌گذار نظام جمهوری اسلامی ایران و رهبر انقلاب بزرگی بوده که ملت ایران رهبری ایشان را پذیرفت. یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی، تشکیل جمهوری اسلامی و نظریه ولایت مطلقه فقیه بوده که امام داشت. این نظریه از نظر تئوریک قابل دفاع بوده، اگرچه از جنبه عملکردی، موانعی در آن ایجاد شده است. یا به عبارتی برخی از تفاهمات و سوء‌عملکرد‌ها موجب شده‌اند تا اصل نظریه با چالش روبه‌رو شود.»
دانشیار پژوهشکده علوم اسلامی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه درباره پیشنهادهایش برای اثرگذاری بیشتر جشنواره کتاب انقلاب افزود: «اکنون تفسیر‌های نادرستی به دلیل پاره‌ای از سوء‌عملکرد‌ها و تبلیغات منفی صورت گرفته است تا اصل انقلاب زیر سؤال برده شود. در حالی که به نظر من اصل انقلاب اسلامی در زمان خودش پدیده کاملاً قابل دفاعی است. یک ملت برای ر‌هایی از استبداد و استعمار به یک روحانی و مرجع تقلید شجاع مانند امام خمینی(ره) اعتماد کرده و این انقلاب را با پیروی از امام به صورت کامل به ثمر رسانده‌اند.»
راثی‌ورعی ادامه داد: «انواع بی‌تجربگی‌ها، مخالفت‌ها، دشمنی‌ها و سوء‌عملکرد‌ها موجب شده‌اند تا کارآمدی انقلاب اسلامی امروز با دشواری‌ها و چالش‌هایی روبه‌رو شود. به گمان من مهم‌ترین رسالتی که امروز حوزه و دانشگاه‌ها برعهده دارند این بوده که به اثبات کارآمدی جمهوری اسلامی کمک کنند. اگر جمهوری اسلامی نتواند کارآمدی خودش را به گونه‌ای اثبات کند که حتی نسل جوان را در این زمینه قانع کند، نمی‌تواند الگویی برای سایر ملت‌ها معرفی شود.»
او با بیان این مطلب که کارآمدی جمهوری اسلامی از جنبه‌های مختلفی با چالش روبه‌رو است، افزود: «حوزه و دانشگاه هر کدام به نحوی باید به دولتمردان جمهوری اسلامی کمک کنند تا بتوانند از این چالش‌ها عبور کرده و کارآمدی جمهوری اسلامی را در عمل اثبات کنند. اگر ما نتوانیم کارآمدی را در عمل اثبات کنیم، معلوم نیست که اصل نظریه‌ها و تئوری‌ها جای خودش را در دنیای امروز و بین نسل جوان ایجاد کند. به عبارتی جشنواره‌ها باید پژوهشگران و محققان را به سمت تئوری‌های تحقیقاتی سوق دهند تا به اثبات جمهوری اسلامی کمک کنند.»
ثابت کردیم «مقاومت» با نظریه علمی قابل دفاع است
حسین میرچراغ‌خانی، استادیارگروه علوم سیاسی پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع) و نویسنده یکی از آثار برتر جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی درباره کتاب تبیین نظریه مقاومت مبتنی بر اندیشه امامین انقلاب اسلامی گفت: «علی‌رغم منابع و محتوای خوبی که در حوزه دانش و معرفت اسلامی داریم، در بحث‌های ساختاربندی، صورت‌بندی، نظریه‌سازی و کاربردی‌سازی دانش یک‌سری ضعف‌هایی وجود دارد که باید برطرف شود.»
او با بیان اینکه ضعف در موضوع مقاومت نمود بیشتری دارد، ادامه داد: «با وجود اینکه ما با یک جریان و گفتمان حق و همچنین نظریه علمی مواجهیم که استدلال‌های مطابق با واقعیت‌های جهان معاصر و ارزش‌های دینی ما دارند، درباره آنها شبهاتی وجود دارد که نشان می‌دهد درباره نظریه مقاومت آنگونه که باید کار نکردیم.»
حسین میرچراغ‌خانی در ادامه بیان کرد: «کتاب ما یک گام روشمند و مبتنی بر زبان و ساختار‌های نظریه علمی بوده تا ثابت کنیم مقاومت و نظریه آن شعار و حرف نیست. درواقع ما با یک نظریه دقیق علمی مواجهیم که قادر است در کنار سایر نظریه‌های اجتماعی، انسانی و علوم سیاسی قرار بگیرد. نظریه مقاومت قابل دفاع بوده و می‌توانیم تجویز و توصیف‌هایش را به صورت منطقی معرفی کنیم.»
او با بیان این موضوع که نوآور بودن کتاب به دلیل استخراج نظریه‌ای مبتنی بر اندیشه امامین انقلاب اسلامی است، گفت: «از سال 98 با توجه به فرمایشات مقام‌معظم‌رهبری که فرمودند نظریه اصیل مقاومت را تدوین کنید، کار را شروع کردیم و گامی به سوی تدوین نظریه مقاومت برداشتیم.»
استادیارگروه علوم سیاسی پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع) درباره پیشنهادهایش برای اثرگذاری بیشتر جشنواره کتاب انقلاب افزود: «با توجه به اینکه دومین سالی بوده که جشنواره به صورت ملی برگزاری می‌شود، وجود یک‌سری نقص‌ها کاملاً طبیعی است. به نظر من جشنواره باید دامنه شمولش را گسترده‌تر کند زیرا به‌زعم من فقط موضوعات مرتبط با انقلاب اسلامی در این جشنواره جمع‌آوری شده‌اند. در صورتی که هر آنچه مورد نیاز انقلاب بوده را می‌توانیم اضافه کنیم تا جشنواره پر رنگ‌تر شود. همچنین اگر سطح کار‌ها از توصیفی، ترویجی به سمت نظریه‌پردازی پیش رود و یک مقدار تخصصی‌تر شوند، جشنواره طبیعتاً اثرگذارتر خواهد بود.»
جشنواره تجلی‌گاه شعار کاربردی شدن علوم انسانی است
یحیی فوزی، استادتمام رشته علوم سیاسی و عضو پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و نویسنده کتاب امام خمینی در مواجهه با مخالفان و موافقان، اثر برگزیده جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «این کتاب نتیجه یک پروژه تحقیقاتی است. هدف کتاب این بود که سیره امام استخراج شود تا بتوانیم توصیه‌های راهبردی و سیاستی برای آینده را از آن استخراج کنیم. امام خمینی معمار انقلابند و برای اینکه اندیشه‌هایشان به‌عنوان راه‌گشا عمل کند باید به‌صورت علمی- آکادمیک مورد بحث قرار بگیرد.» او با بیان این مطلب که ما در این کتاب رویکرد امام نسبت به مخالفان و موافقانش را بیان کرده‌ایم، افزود: «درواقع این کتاب نشان می‌دهد امام چه کسانی را در زمره موافقان و مخالفانش می‌داند. مخالفان امام در چند دسته طبقه‌بندی شده‌اند. اولین گروه مخالفان اسلام مانند کمونیست‌ها هستند. گروه دوم افرادی‌اند که اسلام را قبول داشته اما با اسلام سیاسی مخالف بودند؛ مانند جبهه ملی و انجمن حجتیه که به‌نوعی از اسلام سکولار دفاع می‌کنند. دسته سوم اسلام سیاسی را قبول داشتند اما به فقه توجه نداشتند مانند سازمان مجاهدین خلق و نهضت آزادی که با اسلام فقاهتی مخالف بودند.» یحیی فوزی در ادامه بیان داشت: «درواقع تلاش ما این بوده تا نوع مواجهه امام و برعکس مواجهه این افراد را تبیین کنیم زیرا طی دهه اول انقلاب در مقابل اندیشه‌های امام قرار داشتند. همچنین یک‌سری اصول‌ها مانند رفتار امام با مخالفان را استخراج و دسته‌بندی کنیم تا از دل آنها مدل و توصیه‌های سیاسی برای سیاست‌گذار جمهوری اسلامی ارائه شود. ضمنا کتاب برخی از منتقدان امام مانند آیت‌الله منتظری و آیت‌الله شریعتمداری که در طیف اسلام فقاهتی قرار می‌گیرند اما منتقد امام بودند را مورد بررسی قرار داده است.» او خاطرنشان کرد: «تقریبا چهارسال یعنی از سال 97 تا 1401 طول کشید تا این کتاب نوشته شود و در جشنواره فارابی هم به‌عنوان اثر قابل تقدیر شناخته و در سال 1402 منتشر شد. کتاب با رویکردی اندیشه‌ای- سیاسی به موضوع انقلاب می‌پردازد. یعنی اندیشه انقلاب که سمبل و سخنگویش امام خمینی بود، چه رویکری با مخالفان داشتند و چه مواجهه‌ای بین طرفین صورت گرفت.»
عضو پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی درباره پیشنهادهایش برای اثرگذاری بهتر جشنواره ملی کتاب انقلاب اسلامی بیان کرد: «جشنواره کتاب انقلاب اسلامی یک حوزه مطالعات بین‌رشته‌ای را پوشش می‌دهد و می‌تواند رشته‌های مختلف دانشگاهی را درگیر کند. حوزه مطالعاتی انقلاب کاربردی است یعنی با مسائل ملموس سر و کار دارد. به عبارتی محقق انقلاب به حوزه اقتصاد سیاسی، جامعه‌شناسی سیاسی و اندیشه سیاسی می‌پردازد تا بتواند آن را تبیین کند.»
او با بیان این مطلب که مطالعات انقلاب سطوح مختلفی دارد، گفت: «لایه‌رویی انقلاب اسلامی، وقایع و اتفاقات انقلاب بوده که از 15 خرداد آغاز و ادامه پیدا کرده است. به عبارتی می‌توانیم جمهوری اسلامی را ادامه و پیامد انقلاب حساب کنیم زیرا مطالعات انقلاب شامل همه این موارد می‌شود.» فوزی درباره سطح ذهنی مطالعات انقلاب اسلامی توضیح داد: «سطح زیرین مربوط به تحولات شکل‌گرفته در انقلاب بوده زیرا انقلاب اسلامی مطالبه استقلال خواهی ملت ایران در طول تاریخ بوده است. بسیاری از نهضت‌ها مانند مشروطه یا ملی شدن نفت که در ایران رخ داده‌اند همه به دنبال استقلال بوده که انقلاب اسلامی یکی از این نتایج است. بسیاری از افراد در طول تاریخ با پادشاهان و حکومت‌های مستبد روبه بوده‌اند و بسیاری از قیام‌ها و نهضت‌ها علیه استبداد شکل گرفتند. درواقع مبارزه با استبداد، وابستگی و استقلال وجوهی بودند که در انقلاب اسلامی شکل گرفته‌اند. یا اینکه مشکلات جدی در حوزه‌های سیاسی و حوزه اقتصاد مانند نابرابری اقتصادی، تفاوت بین فقیر و غنی از زمان حضور روسیه و انگلیس درایران شکل گرفت که تا به امروز هم به یک معنا ادامه داشته‌اند. بحث سوم نیز حوزه فرهنگی بوده که هویت دینی ما چه نسبتی با هویت ملی دارد و سبک زندگی اسلامی ایرانی به چه صورت است. مردم احساس می‌کردند هویت سیاسی آن زمان، هویت واقعی آنها نبوده است. بنابراین تلاش این بوده تا بین هویت دینی و پیشرفت‌خواهی یک آشتی برقرار شود.» عضو پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با بیان این مطلب که مطالعات تمدنی فرهنگی، بحث لایه دیگری از انقلاب اسلامی است، توضیح داد: «انقلاب اسلامی فقط یک اتفاق سیاسی نبوده که بگوییم جایگزین حکومت دیگری شده است. درواقع انقلاب اسلامی نتیجه یک تحول هویتی در ایران بوده یعنی به دنبال تمدن‌سازی یا سبک زندگی جدید است که می‌خواهد جهان جدیدی را خلق کند. ادعای بزرگی که نیازمند اندیشه‌ورزی بوده و داعیه جهانی شدن را دارد.» او بیان این موضوع که به دلیل گستردگی و ارتباط مطالعات انقلاب با مسائل ملموس جامعه ایرانی برگزاری جشنواره در این حوزه امر لازمی است، اظهار کرد: «انتظار می‌رفت جشنواره سطح بالاتری در میهمانان مانند وزیر علوم یا حتی رئیس‌جمهور داشته باشد زیرا باعث تشویق پژوهشگران برای فعالیت در این حوزه‌ها می‌شود. به عبارتی این جشنواره تجلی‌گاه شعار کاربردی شدن علوم انسانی نسبت به جامعه است. بنابراین ضرورت دارد که از این جشنواره حمایت و پشتیبانی شود زیرا مسائل انقلاب برای مردم ملموس است.»
فوزی با بیان این مطلب که مردم براساس نتایج، موضوعاتی مانند اقتصاد و فرهنگ را به انقلاب اسلامی نسبت می‌دهند و قضاوت می‌کنند، ادامه داد: «در بعد نظری ضعیف هستیم مثلا دموکراسی دینی یا مردم‌سالاری را بیان می‌کنیم اما اجماع نظری درباره آنها نداریم. اجماع نظری توسط پژوهشگران، محققان و مدرسان دروس شکل می‌گیرد که می‌تواند به بحث کمک کند.» او با اشاره به اهمیت ترویج علم به‌ویژه در حوزه علوم انسانی، بیان کرد: «به نظر من باید بهای بیشتری به پژوهشگران حوزه انقلاب اسلامی و مدرسان دروس انقلاب اسلامی داده شود زیرا روی نسل جوان ما تاثیرگذارند. درواقع مدرسان می‌توانند کمک بیشتری برای رفع ابهام دانشجویان نسبت به انقلاب اسلامی انجام دهند. درنتیجه باید از پژوهشگران، مدرسان و جشنواره‌ها در این حوزه حمایت‌های بیشتری صورت بگیرد. باید مطالعات انقلاب را به‌عنوان یک مسئله بزرگ بدانیم زیرا روی سیاست‌گذاری‌ها و آینده نظام تاثیر دارند.»
