ندا اظهری، مترجم: چین، چند سالی است که در راستای ابرقدرتی علمی در دنیا حرکت کرده و برنامه‌های کوتاه‌مدت و درازمدتی را نیز برای خود متصور شده است که تاکنون برخی از آن‌ها محقق شده و بعضی از آن‌ها نیز در آینده قرار است اتفاق بیفتد. ابرقدرتی علمی چین در سال‌های اخیر با پیش افتادن از آمریکا در انتشار بیشتر مقالات علمی در مقایسه با این کشور رخ داد و مدتی است که چینی‌ها رتبه نخست تولید علم دنیا را از آن خود کرده و در همین جایگاه نیز باقی مانده‌اند. حالا چین به نقطه‌ای رسیده است که در نظر دارد به یکی از قدرت‌های آموزشی در دنیا تبدیل شود و برای این منظور طرح‌هایی را برای توفیق در این امر در سر می‌پروراند. جاه‌طلبی چینی‌ها برای تبدیل شدن به یک قدرت آموزشی تا سال 2027 و دستیابی به توسعه کامل برنامه‌های آموزشی خود تا سال 2035 در طرح جامعی که از سوی «کمیته مرکزی حزب کمونیست» (CPC) و شورای ایالتی برای سال‌های 2035- 2024 طرح‌ریزی شده، مشخص شده است. نقشه‌راه تحول‌آفرین چین برای توسعه آموزشی این کشور را با اهداف گسترده‌تر مدرنیزاسیون سوسیالیستی، رهبری فناوری و نفوذ جهانی هماهنگ می‌کند. این کشور با تأکید بر کیفیت، برابری و نوآوری، به دنبال پاسخگویی به خواسته‌های قرن 21 و در عین حال مقابله با چالش‌های سیستمی است.

گام استراتژیک برای یک اقدام ملی
چین در روزهای گذشته از یک طرح آموزشی جدید پرده‌برداری کرد و متعهد شد تا سال 2035 یک سیستم آموزشی قدرتمند بسازد تا از انگیزه مدرن‌سازی و جوان‌سازی ملی حمایت کند. طرح جامع 2023- 2024 برای تبدیل چین به یک کشور پیشرو در آموزش طرح‌ریزی شده است. براساس این سند، سیستم آموزشی قوی سوسیالیسم با ویژگی‌های چینی، از رهبری قدرتمند از نظر ایدئولوژیک و سیاسی، و در حوزه رقابت استعدادها، پشتوانه علمی و فناوری، امنیت معیشتی، هم‌افزایی اجتماعی و نفوذ بین‌المللی برخوردار خواهد بود. ساختن کشوری پیشرو در حوزه آموزش از زمان ظهور دوران مدرن، آرزوی ملت چین بوده و از این رو، در سال 2022، CPC  هدفی را تعیین کرد که تا سال 2035 محقق شود. به گزارش «شینهوآ»، براساس این سند، تا سال 2027 انتظار می‌رود در ابتدا یک سیستم آموزشی با کیفیت بالا ایجاد شود و تربیت و پرورش مستقل استعدادها با قدرت پیش رود که همین امر منجر به ایجاد جریان ثابتی از افراد برجسته و نوآور خواهد شد. طبق این روند، تا سال 2035، سیستم آموزشی باکیفیت بالا به‌طور کامل ایجاد خواهد شد. دسترسی و کیفیت آموزش پایه در چین جزء بهترین‌ها در دنیا قرار خواهد گرفت. همچنین، یک جامعه یادگیری کاملاً توسعه‌یافته و نوسازی آموزشی کلی ایجاد خواهد شد. این نخستین برنامه اقدام ملی است که برای تبدیل چین به یک کشور پیشرو در آموزش متمرکز شده است تا از مدرنیزاسیون همه‌جانبه کشور حمایت کند.

آموزش مرکز رشد چین برای تبدیل شدن به قدرت جهانی
طرح جامع ساخت قدرت آموزشی (2035- 2024) چین براساس اصلاحات گذشته و در عین حال، معرفی نوآوری‌های قابل توجه برای پرداختن به زمینه‌های در حال تحول داخلی و جهانی است. آموزش به‌عنوان سنگ بنای رهبری علمی و فناوری چین بار دیگر مورد تأیید قرار گرفته که به‌طور مستقیم با رقابت جهانی آن مرتبط است.
به گزارش‌universityworldnews، این طرح با تقویت پژوهش‌های پیشرفته و توسعه استعدادها، آموزش را به‌عنوان مرکز رشد چین در قالب یک قدرت جهانی در حوزه‌هایی چون هوش مصنوعی، انرژی پاک و محاسبات کوانتومی قرار می‌دهد. تغییرات جمعیتی مانند کاهش نرخ زاد و ولد و پیری جمعیت، نیاز به اصلاحات آموزشی دارد که بتواند پایداری نیروی کار و استعدادها را حفظ کند. برابری با تمرکز بر کاهش نابرابری‌های شهری و روستایی، تضمین دسترسی به آموزش با کیفیت برای همه شهروندان مورد تأکید قرار گرفته است. پیشرفت‌های سریع در هوش مصنوعی و کلان‌داده‌ها، تمرکز این طرح را بر تحول دیجیتال سوق داده و دانشجویان را برای رویارویی با نیازهای اقتصاد دیجیتال آماده می‌کند. این طرح که ریشه در تئوری مارکسیستی و ارزش‌های سوسیالیستی دارد، اعتماد فرهنگی را با ادغام آموزش ایدئولوژیک با اهداف مدرنیزاسیون خود برجسته می‌کند.

ویژگی طرح، قرار دادن فناوری در مرکز اصلاحات
این طرح به دلیل رویکرد جامع و آینده‌نگر آن که تمام سطوح آموزشی را در چین دربرمی‌گیرد و اصلاحات ایدئولوژیکی، فنی و حرفه‌ای را ادغام می‌کند، برجسته بوده و از اهمیت بالایی برخوردار است. این امر تضمین می‌کند که هر مرحله از آموزش، از پیش‌دبستانی گرفته تا دوران دانشگاه و یادگیری مادام‌العمر، به اهداف توسعه ملی کمک می‌کند. این طرح در حالی که ریشه در اصول سوسیالیستی دارد، به ایجاد دانشگاه‌ها و رشته‌های پژوهشی با نفوذ جهانی تمایل دارد. هدف مؤسسات چینی، ایجاد تعادل بین هویت ملی و همکاری بین‌المللی، و نیز ارتقای جایگاه چین در حوزه دانشگاه جهانی است. این طرح با ترویج پردیس‌های هوشمند، ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی و پلتفرم‌های دیجیتال، فناوری را به‌عنوان ستون مرکزی اصلاحات، افزایش دسترسی و نتایج یادگیری در سراسر کشور در نظر می‌گیرد. در این طرح تحول‌آفرین جدید، توجه قابل توجهی به کاهش نابرابری‌ها بین مناطق شهری و روستایی، با افزایش بودجه و ابتکارات با هدف بهبود توزیع منابع و کیفیت استادان در مناطق توسعه‌نیافته شده است. بانک اعتبار ملی، برای یادگیری مادام‌العمر بیش از 500 میلیون ورودی ثبت کرده است که شهروندان را قادر می‌سازد به‌طور مداوم مهارت خود را ارتقا داده و بر چارچوب قدرتمند خود برای آموزش حرفه‌ای و یادگیری مادام‌العمر تأکید دارد.

افزودن رشته‌های جدید به مقطع کارشناسی
براساس این سند، چین توسعه دانشگاه‌های پژوهشی پیشرفته را تسریع خواهد کرد، دانشگاه‌های خارجی سطح بالا در رشته‌های علوم و مهندسی را نیز تشویق می‌کند تا برنامه‌های خود را در چین ارائه داده و برنامه‌های تحصیلات تکمیلی حرفه‌ای را به شدت ترویج خواهد کرد. به گزارش‌chinadaily، در این سند آمده است که باید مکانیسمی برای تنظیم رشته‌ها در راستای پیشرفت علم و فناوری و نیز راهبردهای ملی کشور ایجاد شود. این سازمان خواستار تلاش‌های فوق‌العاده برای راه‌اندازی رشته‌های مورد نیاز شد و بر لزوم تقویت رشته‌های پایه، نوظهور و میان‌رشته‌ای و حمایت از رشته‌های در معرض خطری که از محبوبیت کمتری برخوردارند، تأکید کرد. این کشور برنامه‌هایی را برای تحقیقات اساسی و میان‌رشته‌ای به اجرا خواهد گذاشت. براساس این سند، چین با هدف پرورش و تربیت استادان و دانش‌پژوهان برتر، محیطی را ایجاد خواهد کرد که در مسیر رونق اکتشافات علمی حرکت خواهند کرد. معاون وزیر آموزش و پرورش چین به‌تازگی اعلام کرده است که این کشور، 1673 رشته جدید برای مقطع کارشناسی را طبق استراتژی‌های ملی مورد نیاز به سیستم آموزشی دانشگاهی خود افزوده و نیز 1670 رشته جدید را که با توسعه اقتصادی و اجتماعی همخوانی نداشت در سال 2024 حذف کرده است. ازجمله رشته‌های جدید می‌توان به تجهیزات هوشمند دریایی، فناوری مواد هوشمند و مهندسی میان‌رشته‌ای اشاره کرد. به‌عنوان مثال، دانشگاه فناوری چین جنوبی نخستین دانشگاهی بود که ارائه رشته‌هایی در زمینه علوم و مهندسی مواد نرم و تجهیزات دریایی هوشمند را درخواست کرد. این‌ها جزء رشته‌های اصلی هستند که برای حمایت از ارتقای صنایع استراتژیک چین و توسعه صنایع با فناوری پیشرفته در منطقه خلیج بزرگ گوانگدونگ- هنگ‌کنگ- ماکائو طراحی شده‌اند. در این میان، 1308 دانشگاه در چین در مقطع کارشناسی جذب دانشجو می‌کنند که 816 رشته در 93 زیرمجموعه در 12 دسته ارائه می‌دهند. از سال 2012، مقامات آموزشی این کشور 21 هزار رشته را در مقطع کارشناسی اضافه و 12 هزار رشته را نیز لغو یا تعلیق کرده‌اند.

مبادلات آموزشی در قالب برنامه‌های بین‌المللی
طرح آموزشی جدید توجه زیادی به گسترش دانشگاه‌ها دارد. چین ظرفیت خود را برای آموزش و جذب استعدادهای جهانی، گسترش مبادلات جوانان بین چین و سایر کشورها و اجرای برنامه‌های بین‌المللی را افزایش خواهد داد. چین 800 پروژه کلیدی بین‌المللی مدارس تابستانی را در سه سال آینده راه‌اندازی خواهد کرد. علاوه بر این، 50 هزار نوجوان آمریکایی برای برنامه‌های تبادل در پنج سال آینده و 10 هزار نوجوان فرانسوی در سه سال آینده به چین دعوت خواهند شد. براساس این سند، چین ضمن حمایت از دانشگاه‌های خود در آغاز و مشارکت در برنامه‌های علمی بین‌المللی، مبادلات دانشگاهی و همکاری‌های آموزشی و پژوهشی را با سایر نقاط جهان گسترش خواهد داد. دانشمندان چینی همچنین در پروژه‌های بین‌المللی برجسته از جمله زمین دیجیتال در عصر ژرفا (DDE) و انتشار کربن منفی اقیانوس پیشتاز شده‌اند. چین همچنین به‌طور فعال در اداره آموزش جهانی شرکت خواهد کرد و از ایجاد و توسعه مؤسسات آموزشی بین‌المللی STEM حمایت خواهد کرد. این سند همچنین بر نیاز به نظارت بر تغییرات جمعیتی در گروه‌های مختلف سنی در حوزه آموزش، پیشبرد توسعه با کیفیت بالا، متوازن و ادغام فضاهای آموزشی، تربیت استادان و کارگران بسیار ماهر تأکید بیشتری دارد.

گسترش آموزش به تمام گروه‌های سنی
به‌رغم اهداف بلندپروازانه چین، این طرح برنامه‌ریزی‌شده نیاز دارد برای موفقیت به چالش‌های متعددی غلبه کند. یکی از این چالش‌ها کاهش نرخ زاد و ولد در چین در سال 2022 است که به 6.77 تولد به ازای هر 1000 نفر کاهش یافته است؛ از سوی دیگر، جمعیت این کشور نیز به سرعت در حال پیر شدن است به‌طوری که تا سال 2035 حدود 30 درصد از جمعیت چین 60 سال و بالاتر سن دارند و این دو عامل، چالش‌های مهمی را برای حفظ استعدادهای قدرتمند در این کشور ایجاد می‌کند. این واقعیت‌های جمعیتی نیازمند رویکردهای نوآورانه برای آموزش در تمام گروه‌های سنی، ازجمله گسترش راه‌های جدید یادگیری در بزرگسالان و مادام‌العمر برای رسیدگی به نیازهای نیروی کار و حفظ بهره‌وری اقتصادی است.

یک‌سوم مقالات علمی دنیا در دست چینی‌ها
سیستم‌های ارزیابی فعلی نتایج کوتاه‌مدتی مانند رتبه‌بندی و تعداد مقالات را در اولویت خود قرار می‌دهند که اغلب به قیمت نوآوری بلندمدت و تأثیر اجتماعی تمام می‌شود. در حالی که چین درمجموع 27.2 درصد از کل مقالات پژوهشی جهان را در سال 2022 منتشر کرد و از آمریکا پیشی گرفت، تمرکز بر معیارهای انتشار مقالات، خطرات تلاش برای تقویت نوآوری‌های پیشرفت و کاربردهای عملی را تضعیف می‌کند. تغییر به سمت ارزیابی‌های کیفی که بر مشارکت‌های بلندمدت و ارزش اجتماعی تأکید می‌کنند، اهمیت بالایی دارد. در حالی که تلاش‌ها در راستای تقویت پژوهش‌های میان‌رشته‌ای صورت می‌گیرد، فضاهای دانشگاهی و موانع بروکراتیک مانع همکاری می‌شوند. گزارش سال 2021 آکادمی علوم چین نشان داده است که کمتر از 15 درصد از پروژه‌های بزرگ دانشگاهی شامل تیم‌های میان‌رشته‌ای می‌شوند. پرداختن به چالش‌های پیچیده‌ای چون تغییرات آب‌وهوایی و سلامت عمومی مستلزم از میان برداشتن این موانع و تقویت یکپارچگی بین‌رشته‌ای معنادار است. علاوه بر این، دانشگاه‌های چین در جذب استعدادهای برتر بین‌المللی با مشکلاتی روبه‌رو هستند. مؤسسات چینی در مقایسه با دانشگاه‌های کشورهای پیشرفته غربی مانند آمریکا و انگلیس، برای محققان بین‌المللی جذابیت کمتری دارند. در حالی که اعضای هیئت علمی بین‌المللی حدود 27 درصد از کل کارکنان دانشگاه‌های آمریکا و 19 درصد در دانشگاه‌های انگلیس را تشکیل می‌دهند، دانشگاه‌های چین تا سال 2021 تنها 2 درصد نمایندگی بین‌المللی داشته‌اند. چالش‌هایی چون نگرانی در مورد آزادی دانشگاهی، ناکارآمدی‌های بوروکراتیک، و حمایت محدود از دانشمندان بین‌المللی نیز مانع از رقابت جهانی می‌شود. تبدیل پژوهش‌های آکادمیک به کاربردهای عملی همچنان یک چالش است و به‌رغم خروجی پژوهشی قابل توجه چین، کمتر از 20 درصد از دانشگاه‌های این کشور درآمد قابل توجهی از تجاری‌سازی تحقیقات را گزارش می‌کنند که در مقابل، این حجم برای کشورهایی چون آمریکا و آلمان بیش از 50 درصد است. مشارکت‌های ضعیف صنعتی و مکانیسم‌های توسعه‌نیافته انتقال فناوری، تأثیر اجتماعی و اقتصادی پژوهش را محدود کرده و بر نیاز به همکاری‌های قوی‌تر بین دانشگاه و صنعت برای پر کردن این شکاف تأکید می‌کند.