فرهیختگان: «ساعت 11:30 شب است و تازه به منزل رسیده‌ام، اما وظیفه خود می‌دانم که به نگرانی‌ها و دغدغه دانش‌آموزان عزیز بر اساس شفافیت و عدالت پاسخ دهم.» این کلمات متن کلیپ یا به قول اهالی اینستاگرام کپشن ریلز وزیر علوم، حسین سیمایی صراف است که پس از برگزاری جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی و تصمیم‌گیری بر اساس یکی از پرسروصداترین مصوبات آن منتشر شد. سیمایی‌صراف در این کلیپ مخاطب خود را دانش‌آموزان پیگیر اصلاح و تغییر مصوبه قرار داده و می‌گوید: «عدالت آموزشی، دغدغه هر روز من و دغدغه‌های شما دغدغه من و نگرانی‌های شما نگرانی من است. روز گذشته درباره تأثیر قطعی یا مثبت معدل در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی اختلاف‌نظرها در این زمینه مطرح شد. من بنا بر اصل شفافیت و قاعده عدالت که مورد تأکید مقام‌معظم‌رهبری هم است، در برابر انبوه پرسش‌های شما باید پاسخگو باشم.»
او در اتفاقی نادر رأی خود در جلسه شورا را شفاف می‌کند و ادامه می‌دهد: «نظر کارشناسی و شخصی من، نظر کارشناسی و تخصصی سازمان و تأثیر مثبت سال دوازدهم است. اما همان‌طور که مطلعید، من یک رأی بیشتر ندارم و برای شما روزگار بهتری را آرزو می‌کنم.» این اتفاق باعث شد ماجرای مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی حتی پس از تصمیم‌گیری نهایی هفته قبل هم هنوز خبرساز بماند.
اصل ماجرا چه بود؟
اگر از سن و سال کنکور عبور کرده‌اید، طبیعی است که از اتفاقات چند ماه و چند سال اخیر چندان خبری نداشته باشید. خلاصه ماجرا این‌گونه است که شورای عالی انقلاب فرهنگی از سال ۹۸ عزم خود را جزم کرد تا شکل و شمایل کنکور سراسری را تغییر دهد. از آن تاریخ تاکنون، مصوبات سه جلسه شورا به این ماجرا اختصاص داشته است؛ بخش اول آن ۵ مرداد ۱۴۰۰ با عنوان «سیاست‌ها و ضوابط ساماندهی سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی (پس از پایان متوسطه)» ابلاغ شد. اما این مصوبه چندی بعد با تصویب یک ماده واحده در جلسات ۸۵۵ و ۸۶۳ اصلاح شد. با این اصلاحات، آزمون سراسری دو بار در سال برگزار می‌شود و سهم نمره سابقه تحصیلی برای سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی در رشته‌های پرمتقاضی در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ فقط پایه دوازدهم به میزان ۴۰ درصد با تأثیر قطعی، برای سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ فقط پایه دوازدهم به میزان ۵۰ درصد با تأثیر قطعی، برای سال تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۵ فقط پایه یازدهم و دوازدهم به میزان ۶۰ درصد با تأثیر قطعی و برای سال تحصیلی ۱۴۰۵-۱۴۰۶ و بعد از آن پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم به میزان ۶۰ درصد با تأثیر قطعی در نمره کل نهایی در نظر گرفته شد، موضوعی که چندان به نگاه دانش‌آموزان خوش نیامد. البته نگرانی و ناراحتی دانش‌آموزان به این قسمت مصوبه منحصر نمی‌شد و بخش‌های دیگر آن هم مثل ترمیم معدل مسئله‌ساز شده بود که شورای عالی آموزش و پرورش دی‌ماه همین امسال به داوطلبان کنکور سال آینده یک بار دیگر فرصت داد تا ترمیم نمرات خود برای پایه دوازدهم داشته باشند، اما تصمیم‌گیری درخصوص اجرای اصل مصوبه و یا تغییر آن با شورای عالی انقلاب فرهنگی تصمیم‌گیری می‌شد.
نتیجه اعتراض‌ها به مصوبه کنکوری چه شد؟
شورای عالی انقلاب فرهنگی سه‌شنبه گذشته، دوم بهمن‌ماه، بالاخره پس از چند جلسه بحث و بررسی در ماه‌های اخیر، تصمیم نهایی را درخصوص مصوبه کنکوری گرفت. دبیر شورا پس از جلسه آب پاکی را روی دست دانش‌آموزان ریخت و گفت: «دستور جلسه امروز مربوط به مصوبه کنکوری این شورا و میزان تأثیر سوابق تحصیلی در کنکور بود. بر اساس تصمیم اعضا مقرر شد سوابق تحصیلی پایه دهم در کنکور لحاظ نشود و سوابق پایه‌های یازدهم و دوازدهم برای کنکور مدنظر باشد. این مصوبه جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی جزئیاتی دارد و اینکه از چه زمانی اجرایی شود در جلسات آینده تصمیم‌گیری می‌شود.»
چرا اجرای مصوبه کنکور ادامه یافت؟
البته توضیحات شورا درخصوص تصمیمات جدید مصوبه کنکوری به همین جا هم ختم نشد. بعد از آنکه رأی شورا اعلام شد و برخی از اعضای هیئت دولت مثل وزیر علوم یا معاون امور زنان و خانواده به این مصوبه واکنش‌های مجازی نشان دادند، مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی اطلاعیه‌ای را در این خصوص منتشر کرد. این مرکز در اطلاعیه خود تصریح کرده: «شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه شماره ۹۱۲ مورخ دوم بهمن ۱۴۰۳، با رأی اکثریت اعضای محترم، تصمیم به حذف تأثیر قطعی معدل پایه دهم گرفت. این اقدام با هدف کاهش فشار روانی دانش‌آموزان، تمرکز بیشتر بر پایه‌های یازدهم و دوازدهم و تقویت عدالت آموزشی صورت گرفت. درخصوص سوالات مرتبط با نحوه تأثیر معدل در کنکور، زمان اجرا، تعداد دروس آزمون‌ها و... مقرر شد این موضوعات در جلسه بعدی شورا بررسی و نتایج به‌صورت شفاف اعلام شود.»
این اطلاعیه ادامه می‌دهد: «در جلسه اخیر شورا، سناریوهایی شامل ادامه اجرای مصوبه کنونی، تمرکز تأثیر قطعی بر پایه‌های یازدهم و دوازدهم و سنجش جامع این دو پایه در پایان دوره بررسی شد. این سناریوها، بر مبنای نظرات دستگاه‌ها، کارشناسان، متخصصان و خبرگان این حوزه احصاء شده است.» اما شاید مهم‌ترین بخش اطلاعیه را باید فراز پایانی آن دانست: «شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید دارد بهترین سیاست‌ها از همراهی و مشارکت همه ذی‌نفعان شکل می‌گیرد. گفتنی است هیچ پیشنهاد مستقل از جانب وزارت محترم علوم، تحقیقات و فناوری مبنی بر تأثیر مثبت پایه دوازدهم ارائه نشده بود.»
مرکز رسانه شورا به همراه این اطلاعیه پیوستی از نظرسنجی‌ها و تأثیرات مصوبه کنکوری در سال‌های اخیر از نگاه معلمان و والدین هم منتشر کرده است. بر اساس نظرسنجی، بیشتر معلمان و درصد قابل توجهی از اولیای آنها مصوبه کنکوری شورا را گامی مثبت در مسیر بهبود فرآیند شناسایی داوطلبان مستعدتر، توانمندتر و شایسته‌تر (برگرفته از متن سوال نظرسنجی ایسپا) دانسته‌اند.
مستندات دیگر پیوست اطلاعیه نشان می‌دهد سهم دهک‌های کم‌درآمد (دهک‌های ۱ تا ۵) در رشته‌های پرطرفدار مانند پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی از ۱۴ درصد به ۴۶ درصد افزایش یافته که تغییری به نفع مناطق کم‌برخوردار است. یا اینکه دهک‌های پایین‌تر با اعمال تأثیر قطعی سوابق تحصیلی، امکان رقابت بیشتری یافته‌اند که در نمونه آماری پذیرفته‌شدگان رشته‌های با آزمون گروه علوم تجربی سال ۱۴۰۲ این موضوع را می‌توان دید و نتیجه گرفت این اتفاق به تحقق عدالت آموزشی کمک کرده است. گزارش خانه کتاب و ادبیات ایران هم نشان می‌دهد انتشار کتاب‌های کمک‌آموزشی کاهش یافته و توجه به کتاب‌های درسی افزایش یافته است. بخش دیگر از مستندات منتشر شده شورا هم نشان‌دهنده افزایش میانگین نمرات دروس مدرسه‌ای است و حکایت از آن دارد که میانگین نمرات در برخی دروس مانند رشته تجربی در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال قبل بهبود یافته است. رئیس شاخه ریاضی فرهنگستان علوم هم معتقد است این مصوبه توانسته روش‌های یادگیری مفهومی و منطقی را در دانش‌آموزان تقویت کند. با همه این شواهد، جمع‌بندی شورا تصمیم به حذف تأثیر قطعی معدل پایه دهم بوده که به منظور کاهش فشار روانی و اجرایی بر دانش‌آموزان، تمرکز بیشتر بر پایه‌های تحصیلی مهم‌تر (یازدهم و دوازدهم) و ایجاد انعطاف‌پذیری بیشتر برای تحقق عدالت آموزشی صورت پذیرفته است.
دبیر شورا: کار وزیر علوم اخلاقی نبود
اظهارات وزیر علوم و اطلاعیه شورا باعث ایجاد ابهاماتی شد که خبرنگاران روز گذشته آن را از دبیر شورا پیگیری کردند. عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در جمع خبرنگاران حاضر در نشست معاونان آموزشی وزارت بهداشت درخصوص تصمیم اخیر شورا در مورد مصوبه کنکوری گفت: «از همه دستگاه‌ها نظیر وزارت علوم، سازمان سنجش، وزارت بهداشت، وزارت آموزش‌و‌پرورش که نقش مهمی در این تصمیم داشتند، نظرات را گرفتیم و حتی پیمایش مردمی هم انجام دادیم و نظر دانش‌آموزان، خانواده‌ها و معلمان را هم دریافت کردیم. از مجموع نظرات، سه دیدگاه در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شد. یک دیدگاه این بود که این مصوبه در سه پایه دهم تا دوازدهم بماند و تغییری نکند. یک دیدگاه دیگر این بود که پایه دهم حذف شود و پایه‌های یازدهم و دوازدهم با تأثیر قطعی بماند. نظر سوم هم این بود که پایه دهم حذف شود، پایه یازدهم با تأثیر مثبت و پایه دوازدهم با تأثیر قطعی در کنکور لحاظ شود. پس همه دستگاه‌ها نظرشان بر تأثیر قطعی پایه دوازدهم بود.»
او در ادامه توضیح داد: «چندین جلسه در ستاد علم و ستاد تعلیم و تربیت و دو جلسه نیز در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی بحث شد. در جلسه نظر وزیر آموزش‌و‌پرورش را شنیدیم، اما وزیر علوم نه در جلسه قبل و نه در جلسه رأی‌گیری مصوبه وقتی نگرفت و هیچ سخنی مطرح نکرد. درنهایت رأی‌گیری شد. کسانی که به این مصوبه رأی ندادند، کسانی بودند که معتقد بودند هر سه پایه باید تأثیر قطعی داشته باشد.» خسروپناه ادامه داد: «اکثر اعضا، بخشی از اعضای حقیقی و فکر می‌کنم همه اعضای حقوقی، از جمله وزیر علوم و وزیر آموزش‌و‌پرورش هم به همین رأی دادند که پایه‌های ۱۱ و ۱۲ تأثیر قطعی داشته باشد.»
وی خاطرنشان کرد: «پیشنهاد تأثیر مثبت پایه دوازدهم توسط جانشین سازمان سنجش در نامه‌ای مطرح شد، اما نه رئیس فعلی سازمان سنجش و نه رئیس قبلی چنین پیشنهادی به ما ندادند و از سوی وزارت علوم هم چنین پیشنهادی به ما نرسیده بود. وظیفه ما این است که جوانان و مردم عزیز شفاف‌سازی کنیم. اگر لازم باشد، من می‌توانم اسامی تمام کسانی که به این مصوبه رأی دادند را اعلام کنم، همه بدانند.»
خسروپناه با بیان اینکه مصوبات شورا هیچ ابهامی ندارد و شفاف است، ادامه داد: «شفاف‌سازی رکن حکمرانی است. اخلاق اقتضا می‌کند اگر عزیزی چه از اعضای حقیقی یا حقوقی پیشنهادی دارند، در صحن شورا مطرح کنند که مورد بحث قرار بگیرد و شاید هم رأی بگیرد. ولی اینکه اصلاً پیشنهادی مطرح نشود و بعد از مصوبه اعلام شود که چنین نظری بود، کار اخلاقی نیست.»
