سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: تقریباً تمام دانشجویانی که به اصطلاح دستی در نوشتن دارند، علاقهمندند تا ایدهها و هر آنچه در ذهن دارند را روی کاغذ بیاورند. نشریات دانشجویی نیز بهترین فرصت برای این دسته از دانشجویان است تا ایده، دیدگاه و مطالباتشان را در قالب مقاله و نوشتار در این نشریات به دست مخاطب برسانند. هرچند نشریههای دانشجویی از یک مشکل بزرگ رنج میبرند؛ از آنجایی که نویسندگان این دسته از نشریات دانشجویان جوانند، شاید آنچنان که باید در زمینه مورد نظر دانش کافی نداشته باشند و به همین دلیل خوانندگان روزنامهها و سایتهای خبری را برای پیدا کردن مطلب مورد نظر خود به نشریات نوپای دانشجویی ترجیح میدهند. اما چند سالی است که دانشگاه آزاد جشنوارهای را با عنوان جشنواره «قلم» برگزار میکند که مهمترین هدف از برگزاری آن ایجاد و تقویت شبکه دانشجویی در حوزه نشریات دانشجویی، هدایت، حمایت و تقویت فعالیتها و کشف و پرورش استعدادهای دانشجویان در عرصههای مختلف رسانهای است. یکی دیگر از اهداف برگزاری این جشنواره، این است که فعالیت دانشجویان در نشریات دانشجویی پس از پایان دوره دانشجویی خاتمه پیدا نکند و فعالان در آنها پس از این دوره به نشریات حرفهای کشور وصل شوند. درواقع مسئولان دانشگاه میخواهند استعدادهای دانشجویی به فضای حرفهای مطبوعات و رسانهای کشور منتقل شوند. همان اتفاقی که قرار است در پایان این دوره از جشنواره شاهد آن باشیم.
شروع برگزاری جشنواره قلم به مهرماه ۱۳۹۹ برمیگردد؛ امسال نیز هفتمین دوره این جشنواره و روز سهشنبه 2 بهمنماه نیز مراسم اختتامیه آن با تقدیر از برگزیدگان برگزار شد. در جشنواره امسال، خالقان ۱۶ هزار و ۱۰۰ اثر در چهار بخش و ۳۱ قالب رسانهای رقابت کردند و 20 داور در سه مرحله داوری از میان این آثار، ۷۵ اثر را حائز رتبههای اول تا سوم دانستند. حالا قرار است دانشجویانی که در این نشریات فعال بوده و کار خود را به صورت آماتور آغاز کرده بودند به رسانههای حرفهای ازجمله روزنامه «فرهیختگان» متصل شوند تا کار خود را ادامه و استمرار دهند. در این گزارش با اکبر نصراللهی، رئیس شورای علمی جشنواره نشریات دانشجویی دانشگاه آزاد (قلم ۷) به گفتوگو نشسته و از اهداف برگزاری این جشنواره، تعداد آثار رسیده، نحوه داوریها، تفاوتهای این دوره از جشنواره با دورههای قبل و پیشنهادهای او به نشریات پرسیدهایم که در ادامه از نظر میگذرانید.
ماموریت محوری، مبنای کار دانشکدههای موضوعی در نظام جدید تحولی است
اکبر نصراللهی، رئیس شورای علمی جشنواره نشریات دانشجویی دانشگاه آزاد (قلم ۷) در گفتوگو با «فرهیختگان» با بیان اینکه امسال هفتمین دوره جشنواره قلم برگزار شد، گفت: «جشنواره سراسری نشریات دانشجویی دانشگاه آزاد، در اجرای بند ۳۴ از راهکنش سوم سند تحول و تعالی دانشگاه برگزار میشود؛ در این راهکنش، بر تقویت و حمایت از شبکههای کارآمد و نهادهای دانشجویی برای انتشار درونزا در بستر فعالیتهای خودجوش فرهنگی و تربیتی تأکید شده است.»
او اضافه کرد: «با توجه به سند تحول و تعالی دانشگاه، هدف از برگزاری جشنوارههای قلم، هدایت، حمایت و تقویت فعالیتها در حوزه نشریات دانشجویی و همچنین کشف و پرورش استعدادهای دانشجویان در عرصههای مختلف رسانهای به ویژه در قالبهای نو، شبکههای اجتماعی، فضای مجازی و ظرفیتهای جدید است.»
نصراللهی با بیان اینکه دانشگاه آزاد با بیش از یک میلیون دانشجو، ظرفیت بینظیری در حوزه نشریات دانشجویی دارد، اظهار کرد: «دانشگاهها و نهادهای دیگر دارای چنین ظرفیتی نیستند؛ مقاممعظمرهبری در بیانیه گام دوم انقلاب هشدار دادند و گفتند کشور در محاصره تبلیغاتی است؛ ایشان برای شکستن این محاصره از جوانان دعوت کردند. بنابراین با توجه به فرمایشات مقاممعظمرهبری، کشف و پرورش استعدادهای دانشجویان جوان در قالبهای مختلف رسانهای میتواند گام مهمی برای تحقق مطالبات ایشان و خروج از محاصره تبلیغاتی باشد. همچنین هدایت، حمایت و تقویت فعالیتهای دانشجویان در حوزه نشریات دانشجویی میتواند به تحقق راهبردهای مقاممعظمرهبری مبنی بر جهاد تببین، روایت اول، روایت برتر و مقابله با جریان تحریف، کمک کند.»
تحقق راهبردهای کلان دانشگاه و مقاممعظمرهبری
رئیس شورای علمی جشنواره نشریات دانشجویی دانشگاه آزاد (قلم ۷) تأکید کرد: «برگزاری این جشنوارهها، علاوه بر اینکه فرصتی برای ارزیابی کمی و کیفی نشریات دانشجویی است، میتواند به تحقق راهبردهای کلان دانشگاه و مقاممعظمرهبری نیز کمک کند. همانطور که مستحضرید، برگزاری جشنوارهها، فرصت و بهانهای است تا آثار ارسالی از نظر کمی و کیفی بررسی و استعدادهای افراد شناسایی شده و در نهایت به هدایت این افراد برای کار حرفهای و مستمر در این حوزه کمک شود.»
او با تأکید بر اینکه برگزاری جشنوارهها فرصتی برای تبادل تجربیات بین دانشجویان است، خاطرنشان کرد: «همچنین این جشنوارهها فرصتی برای انتقال آموزههای داوران حرفهای در حوزه نشریات به خبرنگاران جوانی است که در ابتدای راه خود هستند.»
نصراللهی شبکهسازی، تقویت فعالیتهای دانشجویی در حوزه رسانه، مشارکت دانشجویان در اطلاعرسانی موضوعات مربوط به دانشگاه و خارج از دانشگاه را از دیگر اهداف برگزاری این جشنوارهها خواند و اضافه کرد: «باور داریم دانشجویان فعال در حوزه رسانه نیز میتوانند کمک کنند تا مسائل، موفقیتها و وقایع دانشگاه به خوبی تبیین و اطلاعرسانی شود. جشنوارهها کمک میکنند تا اگر در برخی از مسائل، مشکلاتی وجود دارد، آن مشکلات به گوش مسئولان رسیده و به حل آن مسائل کمک شود.»
او ادامه داد: «در کنار تبیین و اطلاعرسانی مسائل، با توجه به اینکه تعداد دانشجویان زیاد بوده و شبکه انحصاری و بینظیری در حوزه رسانهها هستند، آنها میتوانند به بخشهای مختلف حاکمیت، مجلس، دولت و سایر بخشها کمک کنند تا مسائل آنها نیز طرح و تبیین شود. در واقع فعالیت حرفهای دانشجویان میتواند در جنگ نابرابر رسانهای کمک کند تا در این جنگ شناختی و رسانهای، رسانههای معارض پیروز نباشند. به عبارت بهتر، هدف نهایی این است که دانشجویان، شبکه خود را حرفهای و قوی کرده و همافزا باشند و بتوانند با پوشش جامع و دقیق مسائل داخل و بیرون از دانشگاه در این جنگ رسانهای پیروز شوند.»
رئیس شورای علمی جشنواره نشریات دانشجویی دانشگاه آزاد (قلم ۷) معتقد است با تقویت شبکه نشریات دانشجویی میتوان با جریان تحریف، فیکنیوزها و رسانههای معارضی که تعداد آنها هر روز بیشتر شده و برای شبههافکنی و انحراف افکار عمومی مصمماند، مقابله کرد و به اهداف متنوع و بسیار خوبی نیز رسید.
نصراللهی در بخش دیگری از سخنان خود درخصوص آثار رسیده به هفتمین جشنواره قلم توضیح داد: «در مجموع به لحاظ کمی و کیفی، شاهد تغییرات محسوسی در آثار این دوره بودیم و روند رو به جلو و امیدوارکننده است. البته این به آن معنا نیست که به هدف غایی خود رسیدهایم و یا قرار است به همین میزان بسنده کنیم؛ بلکه معتقدیم راههای پیمودهنشده زیادی داریم؛ متأسفانه در جنگ نابرابری هستیم و مسائل دانشگاه به خوبی تبیین و اطلاعرسانی نمیشود اما روند رو به تحول است. اما همانطور که گفتم، در عین حال راههای طینشده زیادی را کشف کرده و میدانیم اشکالات کار کجاست.»
16100 اثر در 4 بخش با یکدیگر رقابت کردند
او با بیان اینکه در این دوره از جشنواره 16100 اثر از دانشجویان دانشگاه آزاد در 4 بخش و 31 قالب رسانهای رقابت کردند، گفت: «این آثار در مقایسه با سال قبل رشد کمی چشمگیری داشته است. سال گذشته حدود 14 هزار اثر داشتیم و امسال این تعداد بیش از 2 هزار اثر افزایش داشته است.»
او درخصوص ویژگیهای جشنواره امسال و وجوه تمایز آن با سالهای گذشته نیز توضیح داد: «هر سال که جلوتر میرویم انتظارات و توقعات بیشتری ایجاد میشود و به همین دلیل کار را سختگیرانه و با حساسیت بیشتری داوری میکنیم. بنابراین امسال آثار در سه مرحله داوری شد؛ در مرحله اول از بین آثار ارسالی حدود 5 هزار و 536 اثر به مرحله دوم داوری راه پیدا کرده و از 5 برابر رتبههای اول تا سومی که به مرحله نهایی راه پیدا کرده بودند، 75 اثر از 70 نفر موفق شدند رتبههای اول تا سوم را کسب کرده و در مراسم اختتامیهای که روز سهشنبه (2 بهمنماه) برگزار شد از آنها تقدیر و قدردانی به عمل آمد.»
رئیس شورای علمی جشنواره نشریات دانشجویی دانشگاه آزاد (قلم ۷) درباره کیفیت آثار رسیده نیز گفت: «امسال شاهد رشد کیفیت آثار نیز بودیم که برای آن مصادیقی نیز داریم؛ به طور مثال چهرههای جدیدی در این دوره حضور داشته و انگیزه و علاقه بیشتری را به لحاظ کمی و کیفی در کارها مشاهده کردیم. همچنین بسیاری از دانشجویان علاقهمند هستند تا به حوزههای جدید رسانهای توجه داشته و خودشان را به نشریات پرینتی و چاپی محدود نکنند. استفاده از ظرفیت هوش مصنوعی در روزنامهنگاری برای تقویت کار از ویژگیهای دیگر بود؛ در واقع دانشجویان تلاش داشتند از هوش مصنوعی استفاده کرده و در عین حال کاملاً خودشان وابسته به هوش مصنوعی نکنند.»
نصراللهی بیان کرد: «بنابراین افزایش آثار ارسالی به دبیرخانه نسبت به سال قبل، نشانههای محسوس از کیفیت آثار، استفاده از چهرههای شاخص عرصه مطبوعات، رادیو و تلویزیون و فضای مجازی در ترکیب داوران نیز از دیگر شاخصهای امسال بود. در عین حالی که تأکید داشتیم از اساتید و چهرههای دانشگاهی با اندوختههای تجربی و تئوریک استفاده شود، تلاش کردیم در عرصههای داوری از دانشگاههای غیر معتبر دیگر نیز استفاده کنیم.»
برگزاری کارگاه داوران با برگزیدگان
او در ادامه با بیان اینکه برگزاری کارگاه داوران با برگزیدگان از دیگر تفاوتهای این دوره از جشنواره با سالهای گذشته بود، تصریح کرد: «در این کارگاه، داوران رو در روی برگزیدگان قرار گرفتند و نشریات دانشجویی آسیبشناسی شده و مزیت کار گفته شد. همچنین تأکید شد قوتها و جهشهای مثبتی که ایجاد شده باید به همه استانها تعمیم داده شود. آسیبهایی که در این جشنوارهها وجود دارد نیز گوشزد و تأکید شد از این آسیبها پرهیز شده و بر آن غلبه کنند. همچنین در این کارگاه که سه ساعت به طول انجامید، مسیر آینده روزنامهنگاران جوان و دانشجویان فعال و با انگیزه در این عرصه مشخص و تبیین و درنهایت به سوالات دانشجویان پاسخ داده شد.»
تهیه پیوست بیانیه برای شکوفایی و ارتقای جشنواره
نصراللهی اضافه کرد: «یک کار بسیار مهم دیگر، تهیه پیوست بیانیه برای شکوفایی و ارتقای بیشتر جشنواره بود. همواره در جشنوارهها بیانیهای صادر میشود که اصولاً تشریفاتی است اما امسال یک پیوست بیانیه تهیه کردهایم که در این پیوست، برای استانهای مختلف راهکارها، اشکالات و توصیههایی ارائه شد تا ظرفیت خود را فعال کنند.»
رئیس شورای علمی جشنواره نشریات دانشجویی دانشگاه آزاد (قلم ۷) اظهار کرد: «البته باید گفت برخی از واحدها مانند واحد خوراسگان و نجفآباد، ظرفیتهای خود را به خوبی فعال کردند اما برخی از واحدها یا پای کار نیامده و یا آثار کمی داشتند. بنابراین ضمن اینکه تلاش داریم استانهایی پیشتاز در آینده با تغییراتی با یکدیگر رقابت کنند، به دنبال آنیم که با انجام آموزشهایی برای استانهای به اصطلاح کمتر فعال یا استانهایی که اصلاً فعال نیستند، آنها را نیز درگیر این رقابت مسئولانه و حرفهای کنیم تا در نهایت تمام ظرفیتها فعال شده و همه استانها امکان رقابت در این جشنواره را داشته باشند.»
راهبرد پیوند برگزیدگان جشنواره با رسانهها تصویب شد
او با بیان اینکه آخرین وجه تمایز نیز تصویب راهبرد پیوند برگزیدگان جشنواره با رسانههاست، توضیح داد: «دانشجویانی که کار خود را به شکل آماتور شروع کرده و در جشنوارههای مختلف مقام کسب میکنند، به تدریج به رسانههای حرفهای متصل شده تا کار خود را ادامه و استمرار دهند. در همین راستا فرزاد جهانبین، معاونت محترم فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد، محمدامین ایمانجانی، مدیرمسئول روزنامه «فرهیختگان» را در حکمی به عنوان مشاور خود انتخاب و تصریح کرد این دانشجویان با هماهنگی شورای علمی جشنواره به رسانهها از جمله روزنامه وزین «فرهیختگان» وصل شوند تا این کار استمرار داشته باشد.»
نصراللهی درخصوص شاخصهایی که در جشنواره امسال مدنظر قرار گرفت نیز توضیح داد: «سوژه اختصاصی، پرداخت متفاوت، توجه به گفتمان مقاممعظمرهبری و رئیس محترم دانشگاه در مورد دانشگاه و دانشجو، مسائل مختلف سیاسی به ویژه طرح تحول نظام دانشی دانشگاه آزاد و همچنین توجه به مسائل جامعه و انعکاس آن در کنار تلاش برای ارائه راه حل، جزو شاخصهایی بود که بیشتر به آن توجه کردیم.»
او درخصوص برخی از مشکلاتی که در جشنوارهها وجود دارد گفت: «متأسفانه رسانهها در بحث مربوط به سوژهیابی، مسئلهیابی و مسئلهشناسی مشکل دارند. این جشنواره نیز دانشجویی است و از دانشجویان جوان انتظار نمیرود کار حرفهای انجام دهند؛ اما این انتظار از آنها وجود دارد که سوژههای آنها محدود به برخی از مدیران و روسای واحدهای دانشگاهی نباشد و تلاش کنند موفقیتهای دانشگاه و حتی مسائل و مشکلات دانشگاه را در حوزههای مختلف به خوبی پوشش دهند و روایت دانشگاه در انحصار و اختیار این دانشجویان باشد.
دانشگاه، عرصه اختصاصی نشریات دانشجویی است
رئیس شورای علمی جشنواره نشریات دانشجویی دانشگاه آزاد (قلم ۷) با بیان اینکه دانشگاه عرصه اختصاصی نشریات دانشجویی است، تصریح کرد: «رئیس محترم دانشگاه در نظام تحولی جدید به صورت مداوم تأکید دارند که رشتههای مختلف باید عرصههای خود را بشناسند. در واقع در نظام جدید تحولی، ماموریت محوری را مبنای کار دانشکدههای موضوعی قرار داده و بر همین اساس دانشکدهها را سازماندهی کرده و تأکید کردند دانشکدههای موضوعی باید متناسب با ماموریت اقدام کرده و در تعامل و ارتباط با عرصهها کار را خود انجام داده و مسئلهمحور باشند.»
او تصریح کرد: «این موضوع در خصوص نشریات دانشجویی نیز قابل تعمیم است و این انتظار وجود دارد وقتی یک نظام تحولی در دانشگاه اتفاق میافتد، همه بخشها از جمله دانشجویان در عرصههای رسانهای نیز به این تحول توجه داشته باشند. بنابراین فکر میکنم دانشگاه عرصه اختصاصی نشریات دانشجویی است و آنها باید به سوژهها و موضوعاتی که در دانشگاه وجود دارد به خوبی پرداخته و روایت اول و برتر داشته باشند. آنها همچنین باید با حرفهای کردن خود، مسائل بیرون از دانشگاه را نیز به خوبی تبیین و روایت کرده و در جنگ روایتها پیروز میدان دانشجویان متعهد، علاقهمند و حرفهای باشند.»
او با اشاره به سوژهپردازی نیز اظهار کرد: «در سوژهپردازی نیز، شناخت سوژهها کافی نیست، بلکه باید این توانمندی و مهارت را پیدا کنند تا سوژهها را در قالبها و بستهبندیهای حرفهای منتشر کنند. در جلسه آسیبشناسی تأکید شد اهدافی که انتخاب میکنند، اهداف راهبردی و مورد نظر مردم، دانشگاه و نظام باشد و به این مسائل بیشتر توجه داشته باشند و اهداف اصلی را گم نکنند و درگیر اهداف فرعی نشوند. همچنین تأکید شد راهبردهای رسانهای مناسبی برای رسیدن به هدف انتخاب کنند. همچنین در این جلسه تأکید شد با توجه به تغییری که در آرایش رسانهای اتفاق افتاده، برای رسیدن به اهداف کار تیمی انجام داده و همافزا باشند و همچنین راهبرد مناسبی را انتخاب کنند.»
نصراللهی درباره دیگر بحثهای مطرحشده در جلسه آسیبشناسی اضافه کرد: «داوران حاضر در جلسه آسیبشناسی تأکید داشتند که نشریات و عرصه دانشجویان در فعالیت رسانهای فقط نشریات پرینتی نیست بلکه باید از ظرفیتهای جدید نیز استفاده شود؛ بازنگری و بازآرایی در فرایند تولید، انتشار و توجه به تبیین مسائل و موفقیتهای دانشگاه در ارائه راهحلها نیز مورد تاکید قرار گرفته است. همچنین در این جلسه تاکید شد کار کمی دانشگاهها در حوزه نشریات بسیار خوب است اما باید از این کار کمی مراقبت شده و با ارتقای مستمر کیفی همراه باشد تا دوستان خود را در کار کمی یا در قالب خاص متوقف نکنند.»
رئیس شورای علمی جشنواره نشریات دانشجویی دانشگاه آزاد (قلم ۷) سخنان خود را با پیشنهاد به نشریات دانشجویی تکمیل کرد و خطاب به نشریات دانشجویی گفت: «پیشنهاد و تاکید من به نشریات دانشجویی به عنوان رئیس شورای علمی جشنواره و یک معلم حوزه ارتباطات و رسانه، این است که خود را به برخی از سوژهها محدود نکنید. همه چیز را سوژه و همه جا را محل کار بدانید و حتما بازنگری اساسی در سوژهیابی انجام داده و مسائل، سوژهها و موفقیتهای دانشگاه را بیشتر مورد توجه قرار دهید.»
او بیان کرد: «دانشجویان باید در نحوه انتشار سوژهها بازنگری اصلی داشته باشند و تلاش کنند قالبهای بدیع، نو و دستهبندیهای جذاب را مورد توجه قرار دهند. دانشجویان اهداف خود را فراموش نکنند و همیشه به یاد داشته باشند برای رسیدن به اهداف، راهبردهای درستی را در راستای اهداف خود انتخاب کنند.»
نصراللهی خطاب به دانشجویان تاکید کرد: «با نشریات و رسانه زندگی کنید؛ اینگونه نباشد که به نشریات و رسانه به عنوان کار فرعی و سرگرمی نگاه کنید، زیرا عرصه رسانه از عوامل متعدد و پیچیدهای اثر میپذیرد. رقبای مختلفی در این عرصه رقابت میکنند و این عرصه روز به روز تنگتر میشود؛ بنابراین در آیندهای نزدیک به صورت حرفهای خود را تقویت کرده، آموزش ببینید، بخوانید، مطالعه کرده و تجربه کسب کنید. آموزش را محدود به دورههای برگزارشده ندانید. شما میتوانید از آثار و کتابهای مختلف استفاده کرده و با آدمهای باتجربه در تعامل باشید.»
او خاطرنشان کرد: «یکی ازکارهایی که در جشنواره انجام شده، برگزاری دورههای الماس بود با همکاری مدرسه عالی رسانهای روزنامه «فرهیختگان» که در 9 استان کشور برگزار شده است و باید از روزنامه «فرهیختگان» برای برگزاری این دورهها تشکر کرد. هرچند تلاش داریم این دورهها را کیفیتر کنیم اما دانشجویان خود را محدود به این دورهها نکنند و به صورت مدام مطالعه داشته و تجربه کنند. به صورت مدام رسانههای مختلف و رقبا را رصد کرده، متفاوت ببینند، متفاوت بنویسند و هرکجا مخاطب است حضور داشته باشند. باید بدانیم ذائقه مخاطب دستخوش چه تغییراتی شده، کجا بیشتر حضور دارد و چه تغییراتی را میپسندد. در عین حالی که رسالت خود را فراموش نکرده و به هر قیمتی در زمین مخاطب بازی نمیکنیم، درنهایت خواسته ما، تاثیر روی مخاطب است. بنابراین باید نیاز مخاطب را تشخیص داده و سعی کنیم تا حد ممکن متناسب با ذائقه مخاطب عمل کنیم.»
رئیس شورای علمی جشنواره نشریات دانشجویی دانشگاه آزاد (قلم ۷) در پایان پیشنهادی در رابطه با حضور واحدها و معاونتهای فرهنگی در عرصه رسانه و نشریات ارائه و اظهار کرد: «به دوستان در واحدها و معاونان فرهنگی توصیه میکنم کار رسانه و دانشجویان جوان و علاقهمند را جدی گرفته و به سرمایهگذاری در حوزه رسانه و نشریات دانشجویی باور داشته باشند. سرمایهگذاری در این زمینه تماما سود است؛ برخی از استانها، اگر هنوز به دلایل مختلف، جنگ روایتها، جنگ شناختی و تغییر در نوع بازیگری و کنشگری را متوجه نشدند، از الان پا به عرصه گذاشته و از دانشجویان حمایت کنند. برخی از غفلتها ممکن است تاثیرات سوء و نامطلوبی از خود به جا بگذارد؛ اگر روسای واحدها، معاونان فرهنگی حوزههای رسانه و نشریات دانشجویی را رها کرده یا به آن بی توجی کنند، ضرر میکنند، زیرا از یک سو، موفقیتها و کارهای خوب واحدها منعکس نمیشود و از سوی دیگر در دراز مدت خسارتهای زیادی متوجه جامعه خواهد شد.»