فروردینماه 1400 دانشگاه آزاد اسلامی و مرکز مدیریت حوزههای علمیه، تفاهمنامه همکاری امضا کردند تا گام دیگری برای تقویت ارتباط حوزه و دانشگاه برداشته شود. توسعه همکاریهای علمی، آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و تربیتی، اجتماعی، رسانهای، ارتباطات بینالمللی و مدیریتی دو مجموعه، بهرهمندی متقابل از تواناییها، ظرفیتها و امکانات یکدیگر و بهرهمندی متقابل در ایجاد توسعه ارتباطات و تعمیق مناسبات علمی و فرهنگی بین معاونان، مدیران و اعضای هیئت علمی دانشگاه و حوزه در سطح کشور از جمله اهداف این تفاهمنامه بوده است. حالا پس از گذشته حدود 3 سال از آن ایام، نشست هماندیشی عملیاتیسازی این تفاهمنامه با حضور مدیران و معاونان دو مجموعه به میزبانی دانشگاه آزاد برگزار شده تا ضمن بررسی تجربیات مسیر طیشده برای ادامه فعالیتهای مشترک در زمینههای جدید بحث و تبادل نظر شود. «فرهیختگان» در گزارش پیشرو بخشی از سخنان مهمان این نشست را مرور کرده که در ادامه از نظر میگذرانید.
سند 2030 جزئی از انقلاب پنجم صنعتی است
دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در نشست هماندیشی عملیاتیسازی تفاهمنامه مرکز مدیریت حوزههای علمیه و دانشگاه آزاد که روز گذشته در سازمان مرکزی برگزار شد، با بیان اینکه غرب با فناوری و علم سبک زندگی ما را به دست گرفته است، گفت: «در سال 2001 اتفاقی افتاد که هرچه جلو میرویم بیشتر آن را میفهمیم. رئیسجمهور وقت ایالات متحده در جمع 80 نفر از اعضای دولت، مسئولان بنیاد ملی علم آمریکا و مقامات دولتی و نظامی این کشور، مسیر جدید علم در غرب را با عنوان NBIC اعلام کرد. در آن زمان گمان کردیم این صرفاً یک نگرش علمی است اما به این فکر نکردیم که چرا این نگرش را در بالاترین سطح دولت این کشور اعلام کردهاند.» وی خاطرنشان کرد: «آن زمان، همزمان در ایران نیز فعالیتهای مختلفی در حوزه نانو و بایو انجام شد که منجر به نگارش مقاله رژه علمی ایران در مجلات غربی شد. غرب به دنبال جغرافیای جدید علم در جهان است. کشورهایی مثل روسیه نیز این را متوجه شدهاند و مثلاً روسیه یکی از انستیتوهای هستهای خود را به یک انستیتوی فعالیت در حوزه NBIC تبدیل کرد.» رئیس دانشگاه آزاد ادامه داد: «ما در گذشته میگفتیم با بخشهایی از علم غربی مانند تسخیر طبیعت که در علوم پایه و مهندسی آن وجود دارد، مشکلی نداریم و تفاوت نظر و مشکل ما در علوم انسانی است، اما غرب NBIC را جهشی پس از مجموعهای از پیشرفتهای انقلابی میدانست. NBIC به عنوان یک فرارشتهای ایجاد شد و نگاه رشتهمحور را کنار گذاشت. غربیها در این نگاه جدید اعلام کردند اگر ما تا امروز روی طبیعت کار میکردیم، از این پس میخواهیم روی یک موجود منحصربهفرد در طبیعت، یعنی انسان فعالیت کنیم. آنها طبیعت را با نگاه تسخیر و سلطه دنبال میکردند و امروز برای انسان نیز چنین نگاهی دارند و به دنبال سازماندهی طبیعت انسان و تسلط بر او هستند و نه انسانشناسی.»
وی با بیان اینکه از سال 2015 برای مرحله پنجم انقلاب صنعتی دورخیز کردند و انسان را دال مرکزی این تحول خود قرار دادند، تصریح کرد: «در این تحول، فناوری بر فرهنگ و علم تقدم دارد. ما میخواستیم علوم انسانی را دریابیم اما امروز من نسبت به اتفاقاتی که در علوم پایه میافتد نیز هشدار میدهم. غرب به صورت خیلی جدی در حال تغییر بنیانها برای رسیدن به اهداف انقلاب صنعتی پنجم یعنی حیات انسانی ماشینآلات است. تسلط بر انسان و دستکاری او یکی از اهداف آنهاست که برای آن شعاری نیز انتخاب کردهاند که عبارت است از «انسان و ماشین باهم خواهند رقصید.» چنین نگاهی به دنبال بازتعریف تمامی ارکان زندگی است.»
دکتر طهرانچی با اشاره به اینکه درحالیکه ما در جامعه خود درگیر برخی مسائل مانند فیلترینگیم، غربیها به صورت جدی روی اهداف خود کار میکنند، گفت: «آنها به دنبال افزایش تابآوری جوامع با عبور از ارزشهای دینی هستند. اگر در گذشته علوم انسانی و اجتماعی خود را مبتنی بر نگاه توحیدی و اسلامی دنبال میکردیم، امروز در مورد خطر در علوم دیگر، نیاز به بحث نداشتیم.» وی افزود: «ما گمان میکنیم سند 2030 یک مقوله فرهنگی است، درحالیکه این سند جزئی از انقلاب پنجم صنعتی است که المپیک پاریس نمادی از اجرای آن بود. غربیها به دنبال حاکمیت کامل بر انسانند و شعار آنها هم این است که «غذای جسم و روح شما در دست ماست.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه اتفاقات علمی 2001 همزمان با حوادث سیاسی و نظامی مانند حمله به برجهای دوقلو و لشکرکشی آمریکا به منطقه، به وقوع پیوست، گفت: «امروز نیز حوادث منطقه همان منطق را دارد و غربیها از گسترش سرزمینی صرف عبور کردهاند و به دنبال اهداف بزرگتری هستند.»
به گزارش روابط عمومی دانشگاه آزاد، دکتر طهرانچی تأکید کرد: «اگر امروز دانشگاه میخواهد سازنده یک جامعه نوآور، کارآمد، خلاق و فرهیخته باشد، باید یک وحدت عملی جدی با حوزههای علمیه داشته باشد. تئوری امام خمینی(ره) برای وحدت حوزه و دانشگاه یک تئوری تاکتیکی نبود. امام(ره) در برهه پس از انقلاب تصمیم گرفت به جای تکثیر دانشگاه، بحث وحدت آن با حوزه را پیش بکشد.» وی در پایان خاطرنشان کرد: «ما نیازمند گزارههای علمی در این رابطهایم که از محکمات شروع میشود. ما تنها به حقیقت علم نیاز نداریم، بلکه به ماهیت معلوم و سیاست علم نیز نیازمندیم. ما باید برای هزاره سوم عزم خود را جزمتر کنیم که اگر غفلت کنیم، آیندگان ما را نخواهند بخشید.»
آماده انجام پروژههای مشترک با دانشگاه هستیم
ابوالقاسم مقیمیحاجی، معاون پژوهش مرکز مدیریت حوزههای علمیه در این نشست طی سخنانی گفت: «براساس بندهای این تفاهمنامه یک دبیرخانه حمایتهای از پژوهشهای مورد نیاز جامعه راهاندازی کردیم و در دوسال اخیر حدود پنجهزار طرح به این دبیرخانه ارسال شد. از این تعداد 230 پروژه تاکنون به سرانجام رسیده است و 100 پروژه دیگر در مسیر اجرایی شدن قرار دارد.» او اضافه کرد: «ما آمادگی داریم پروژههای مشترکی را انجام دهیم که به تشخیص واحدها و مدیران مرتبط نیاز جامعه و دانشگاه آزاد است. این دبیرخانه با 50 مرکز پژوهشی توافق و تفاهم دارد و ما بهصورت ستادی عمل میکنیم. همانطور که گفتم 230 پروژه به اتمام رسیده که غالبا ناظر به نیاز جامعهاند.»
مقیمی با بیان اینکه این دبیرخانه یک عرصه همکاری است، اضافه کرد: «نکته دوم جمعآوری و رصد نیازهاست و ما بهعنوان ستاد واصل میتوانیم این نیازها را به پژوهشگاهها بسپاریم تا آنها نیز در پروژهها و اولویتسنجیهای خود از رصدسنجیهایی که شما از اساتید و دانشجویان دارید استفاده کنند. درواقع اگر نیازها و انتظاراتی که دانشجویان و اساتید از دین دارند، به ما برسد میتوانیم پژوهشگاههایی را که در حوزه وجود دارند و دارای چندین پژوهشکده و دهها هیئتعلمیاند در خدمت این طرحها قرار داده و پروژههای بزرگ را بهسمت نیازهای نظام سوق دهیم.»
با 25 مدرسه سما تعامل و همکاری داریم
حسین ملانوری، معاون تبلیغ مرکز مدیریت حوزه علمیه در نشست هماندیشی اجرای تفاهمنامه حوزه علمیه و دانشگاه آزاد گفت: «یکی از ظرفیتهای معاونت تبلیغ مرکز مدیریت حوزه که در راستای تعامل بیشتر میتوان استفاده کرد، مدرسه امین است. حدود 16 هزار مدرسه در کشور تحت پوشش تعلیم و تربیتی امین بوده و این طرح ذیل سند توسعه و تحول آموزش و پرورش اجرا میشود.»
ملانوری ادامه داد: «در رابطه تعامل با دانشگاه آزاد و مدارس سما، همکاریهایی شروع شده و در 25 مدرسه، این تعامل و همکاری دنبال میشود. در کل میتوان تعامل و همکاری را بیشتر کرد که این عمل برای دانشگاه نیز مفید و مؤثر است.»
او با اشاره به اجرای طرح هجرت توضیح داد: «دومین طرح، طرح هجرت است که در حال حاضر در کشور فعال بوده و دارای حدوداً 6 هزار مولد است. این طرح به صورت عمومی و تخصصی ارائه میشود؛ در محیطهای علمی، دانشآموزی و دانشجویی فعالیت میکند.»
معاون تبلیغ مرکز مدیریت حوزه علمیه با بیان اینکه همکاریها با دانشگاه تا به الان، به صورت مناسبتی بوده تصریح کرد: «در این سه سال بعد از انعقاد کردن تفاهمنامه، در سال 1401 با 47 دانشگاه تعامل داشته که 18 مورد از دانشگاهها، دانشگاه آزاد بوده است. در سال 1402 نیز از بین 160 واحد دانشگاهی، 37 واحد دانشگاه آزاد وجود داشته و در سال جاری، نیز با 143 مجموعه دانشگاهی ارتباط داشتیم که 62 واحد دانشگاه آزاد وجود داشته است.»
ملانوری درباره ساماندهی به ارتباط دانشگاه با حوزههای علمیه افزود: «با ساماندهی به ارتباط بین دانشگاه و حوزه علمیه، در طول سال، مناسبتهای تبلیغی و بهصورت بلندمدت در واحدهای دانشگاهی از طلاب طرح هجرت نیز میتوان استفاده کرد.»
او همچنین گفت: «طی سالهای اخیر و بعد از انقلاب اسلامی بخش تبلیغی حوزه بهصورت ساختارمند با بخش تبلیغی دانشگاه گره نخورده است. اگر ساز و کاری مشخص شود برای پیوند معاونت تبلیغ حوزه با نمایندگی مقاممعظمرهبری در دانشگاهها میتوان کارهای خوبی را پیش برد. همچنین اتصال سامانههای تبلیغ حوزه با سامانه دانشگاه باید پیگیری شود که طلاب بهتر از آن استفاده کنند و دانشگاه نیز بتواند ارتباط بگیرد.»
همافزایی با دانشگاهها در مسیر تحول نظام علمی
علیرضا اعرافی، مدیر حوزههای علمیه سراسر کشور، در نشست هماندیشی عملیاتیسازی تفاهمنامه مرکز مدیریت حوزههای علمیه و دانشگاه آزاد طی سخنانی گفت: «بدون تردید، نظام علمی کشورمان، چه دانشگاه و حوزه، در دهههای اخیر و در پرتو انقلاب اسلامی، ترقیات زیادی را تجربه کرده است. کشور ایران، علیرغم جنگ و تحریم و فشارها، گامهای بزرگی برداشته و این به برکت انقلاب اسلامی و رهبریهای امامین انقلاب بوده است.»او اضافه کرد: «متأسفانه نسل جدید ما، دستاوردهای کشور در حوزههای سیاسی، اجتماعی و سایر بخشها را به دلیل تنگناها و همچنین فشارهای فرهنگی و معرفتی کمتر میبینند. این در حالی است که اگر منصفانه و با دید علمی نگاه کنیم، شاخصهای زیادی وجود دارد که نشاندهنده ترقیات بزرگ علمی است.»اعرافی با بیان اینکه یکی از این شاخصهای کلان، دانشگاه آزاد است، اظهار کرد: «ممکن است کسی در مورد دانشگاه آزاد، ۵ یا حتی ۱۰ نقد نیز داشته باشد، اما در کل باید گفت این دانشگاه نهال بزرگی است و با ارقام و اعداد کمی که جهتگیریهای کیفی زیادی، بهویژه در دوره اخیر، داشته است. این نیمه پر لیوان است و دهها شاخص و سنجهای که حکایتگر رشد، تحول و پیشرفت در قلمروهای علمی، فناوری و دانشگاهی است.»مدیر حوزههای علمیه سراسر کشور در ادامه با تأکید بر اینکه در حوزه نیز ما شاهد پیشرفتها و تحولات زیادی بودیم، خاطرنشان کرد: «نظام علمی کشور به معنای عام و جامع، در یک جهت کاستیهایی دارد که به نظر میرسد با تعامل، همافزایی، جدیت و کار بیشتر باید آن را دنبال کنیم. محور اصلی این نکاتی که در آن ضعف وجود دارد و اگر بخواهد ترمیم شود، باید به آن توجه کرد، رویکرد کلان مبتنی بر تمدن نوین اسلامی است.»اعرافی بیان کرد: «اگر به صدر اسلام برگردیم، از یک نقطههای معمولی، جهان اسلام با عرض عریض و گستره وسیعی که داشت، هستههای اولیه آن در دهههای اول پایهریزی و سپس به یک تمدن بزرگ جهانی تبدیل شد. غربیها نیز طبعا در ادوار قبل و بعد از رنسانس این مسیر را طی کردند و ما معتقدیم که انقلاب اسلامی پدیدهای نو و جدید است که با همت ملت ایران شکل گرفت.»او بیان کرد: «موتور اصلی که پیام را گرفت و موج را آفرید، متن ملت بود که تا الان نیز پای این کار بزرگ ایستادهاند. به نظر میآید ما و شما و مجموعه نظام علمی ما یک کاستی داریم که باید جبران شود. در تقویت رویکرد تمدن نوین اسلامی که هم ریشهدار بوده و هم با تطور زمان، تحول پیدا میکند، ضعف داریم. یعنی در فرهنگسازی آن، ابزارها، شیوهها و روشهای آن ضعف داریم. حرکتهای ما اگر در این مسیر قرار بگیرد، میتواند مؤثر باشد.»مدیر حوزههای علمیه سراسر کشور عنوان کرد: «ذیل این محور اصلی باید چند نکته بیان کنم. نکته اول رویکرد عمیق فلسفی و معرفتی است که باید در تاروپود علوم و دانشها باشد. ما دنبال یک رشته هوش مصنوعی هستیم و ۸ ماده ویژه درسی برای آن طراحی کردیم که دوستان در حال دنبال کردن آناند. رویکرد کلان تمدنی جای خود است، اما وقتی بخواهد ریز شود، اولین نکته این است که نگاه فلسفی جامع در همه رشتههای ما مورد نیاز است.»مدیر حوزههای علمیه کشور، با اشاره به اهمیت این رویکرد در تربیت جامعه نخبگانی، آن را به عنوان یکی از ارکان تحول در نظام علمی برشمرد و ادامه داد: «ترکیب این نگاه معنوی و تربیتی با سایر علوم، میتواند به الگویی شبیه به تمدن قرنهای یازدهم و دوازدهم اصفهان منجر شود که در آن، حوزه جامع و بینظیری در فلسفه، فقه، معماری و شهرسازی وجود داشته است.»اعرافی در ادامه گفت: «رویکرد عمیق معرفتی و فلسفی مزاحم اینها نیست، بلکه نقشه و جایگاه را تغییر میدهد و میتواند به تحولات بیشتری در درون اینها کمک کرده و الگوهای جدیدی برای دنیا خلق کند و این چیزی است که بدون حوزه و دانشگاه امکانپذیر نیست؛ یعنی جامعه نخبگانی ما باید آن را دنبال کنند.»او در معرفی رویکرد دوم توضیح داد: «نکته دوم رویکرد معنوی، تربیتی، انسانی و الهی است؛ این رویکرد بر اساس رویکرد اول بوده و باید بیشتر به آن بپردازیم. ما با سامانه سبک دانشاندوزی و دانشوری خود، تاروپود انسانی، تربیتی و اخلاقی باید داشته باشیم. این چیزی است که نیاز به کار سنگین و اساسی دارد و همان چیزی است که در حوزههای ما وجود داشته است.»او با بیان اینکه رویکرد سوم، رویکرد انقلابی است، خاطرنشان کرد: «معنای انقلابی این است که راه را با سرعت طی میکند. همان کاری که دانشمندان ما در حوزه هستهای انجام دادند. نکته چهارم نیز رویکرد بینالمللی است؛ از ۱۵ سال قبل که کارهای جامعه المصطفی پایهریزی میشد، به وزرای علوم گفتم ایران باید ۲ میلیون دانشجوی غیرایرانی داشته باشد. ما در جامعه المصطفی حدود ۷۰ هزار فارغالتحصیل داریم؛ این افراد زبان فارسی آموختهاند و منطق اسلامی و ایرانی میدانند، اما یک کار حوزوی است. دانشگاهها باید میلیونی به این موضوع فکر کنند و این نفوذ فکری و معنوی در دنیا به دنبال دارد.»اعرافی در پایان گفت: «حوزههای علمیه در تلاشند تا با حفظ سنن اصیل و توجه به تحولات روز، به سمت پاسخگویی به نیازهای مطرحشده حرکت کنند و با همافزایی و همکاری با دانشگاهها، به ویژه دانشگاه آزاد، گامهای اساسی را بردارند.»
کار پژوهشی در دانشگاه آزاد بیهدف انجام نمیشود
جمشید صباغزاده، قائممقام رئیس دانشگاه آزاد در واحد علوموتحقیقات در هماندیشی اجرای تفاهمنامه حوزه علمیه و دانشگاه آزاد گفت: «دانشگاه آزاد در چند سال اخیر، موضوع پایاننامهها و موضوع پژوهش را مسئلهمحور کرده است؛ یعنی پایاننامه و کار پژوهشی، دیگر بیهدف نیست. یکی از کارهایی که ما در واحد علومو تحقیقات انجام دادیم این بوده که دانشگاه برای مردم باشد و مشکلات جامعه را حل کرده و به توانمندی کشور کمک کند. در همین راستا مرکز فناوریهای کوانتوم در واحد علوموتحقیقات راهاندازی شد.»
او درباره راهاندازی مرکز کوانتومی در واحد علوموتحقیقات توضیح داد: «کوانتومی مربوط به مقیاس است، مقیاس اتم را کوانتوم نامیده و مقیاس 10 و 100 اتم را نانو مینامند. فناوری کوانتومی، با تک اتم یا تک فتوم کار میکنند؛ با وارد شدن به مقیاس تک اتم، قوانین طبیعت عجیب میشود و وارد دنیایی میشده که دنیا ما را توانمندتر میکند؛ مثل موضوع فناوری کوانتوم که در چندسال اخیر به وجود آمده است. علم کوانتوم نزدیک به 100 سال است در دنیا به اثبات رسیده است. فناوری کوانتومی در ذیل مجموعه فناوری بوده و امروزه مورد توجه قرار گرفته است.»
او افزود: «اطلاعات کوانتوم، حسگری کوانتومی، محاسبات یا کامپیوتر کوانتومی و زیست فناوری از تکنولوژیهای مورد توجه در عصر جدیدند. خطرات آن چیست؟ کامپیوتر کوانتومی با توجه به سرمایهگذاریهای صورتگرفته روی کامپیوتر کوانتومی اگر به بلوغ کامل برسد، هیچ رمزی در کشور باقی نمیماند؛ به دلیل استفاده از اتم در کامپیوتر کوانتومی، توان دسترسی به توانمندی بالا را پیدا میکنند و لذا سیستم بانکی در معرض خطر قرار میگیرد. سیستم امنیتی مورد حمله قرار گرفته و امکان طراحی سلولهای بیولوژی پیشرفته توسط کامپیوتر کوانتومی نیز وجود دارد.»
صباغزاده گفتههای خود را درباره کامپیوتر کوانتومی تکمیل کرد: «کامپیوتر کوانتومی توان رمزشکنی داشته و رمزشکنی شامل آفند بوده و پدافند آن مخابرات کوانتومی است. مخابرات کوانتومی دنیا را ایمن میکند یعنی کامپیوتر کوانتومی، توان حمله به مخابرات کوانتومی را ندارد؛ چراکه مخابرات کوانتومی پدافند خوبی است.»
دانشگاه آزاد 10 کتابخانه تخصصی علوم انسانی اسلامی راهاندازی میکند
محمدهادی همایون، معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد در این نشست گفت: «اعتقاد قلبی دارم هر زمانی که این همکاری را شروع کردیم دیر و هر مقداری که تاکنون کار کردهایم، حتماً کم است. اگر برای آینده برنامهای داریم و شاخصگذاری کردهایم باید 10 برابرش را پیگیری و خودمان را برای تحقق آن در آینده نزدیک آماده کنیم.»
او با تأکید بر اینکه علوم انسانی را غیر از علوم اسلامی نمیبینیم، گفت: «حتی جایی که میخواهیم به کاربرد علوم انسانی نزدیک شویم باید علوم انسانی اسلامی را به کاربرد نزدیک کرده باشیم و وگرنه به همین بازی که در حوزه علوم انسانی داریم گرفتار خواهیم شد.» همایون درخصوص گزارش کار اجرای تفاهمنامه دانشگاه آزاد و مرکز حوزه علمی اظهار کرد: «در دو سرفصل میتوان گزارش کار دوسال اخیر را ارائه کرد؛ نخست گزارش کار عمومی است. دانشگاه آزاد صرفنظر از مفاد این تفاهمنامه باید مسیری را طی میکرد که بتواند برای انجام این همکاری و پیشرفت علمی آماده شود. این کار با نظارت رئیس دانشگاه و همکاری معاونتها انجام شد و امروز دانشگاه آزاد یک نظام ابتکاری و کارآمد به اسم نظام دانشی دارد.»
معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد افزود: «دانشگاه آزاد بهعنوان یک دانشگاه علمی پیشرو میتواند در این همکاریها موضوعات مختلفی ازجمله موضوع علوم انسانی اسلامی را مدنظر قرار دهد و رو به جلو حرکت کند. البته این محدود به حوزه علوم انسانی نیست، دانشگاه آزاد ظرفیتی دارد که در هیچ جای دیگری وجود ندارد و آن این است که علوم انسانی کنار مابقی علوم، مثل علوم پزشکی امکان همکاری دارد، نه اینکه صرفاً امکان زیست داشته باشد. با استفاده از ظرفیت همین ساختاری که شکل گرفته میتوانیم وارد تعامل با حوزه شویم.»
همایون با اشاره به ظرفیتهای دانشگاه آزاد ادامه داد: «برای گسترش تعاملات پیشنهاد میکنم معاونتهای متناظر دو مجموعه جلسات مشابهی تشکیل دهند و در حوزههای مختلف عملیاتی کار تعریف کنند و انجام دهند.»
او در پایان خاطرنشان کرد: «پایاننامهها و سالهها در برنامههای علمی ساماندهی شده که میتواند ظرفیت بسیاری خوبی براساس نیازسنجیهای شکلگرفته در اختیار این همکاری قرار دهد. سامانه سند دانشگاه هم میتواند در خدمت مجلات قرار گیرد، همچنین قرار است 10 کتابخانه تخصصی علوم انسانی اسلامی در کشور راهاندازی شوند. رئیس دانشگاه آزاد استان قم زمینه تأسیس اولین آن را فراهم کردهاند و در پردیس علوم انسانی اسلامی قم- که بهزودی افتتاح خواهد شد- کتابخانه تخصصی را هم برپا خواهیم کرد.»
علوم انسانی موجود نمیتواند تمدن نوین اسلامی بسازد
سیدحسین میرمعزی، مدیر پژوهشکده مطالعات راهبردی حوزه علمیه نیز در این نشست گفت: «اگر جهتگیری محتوایی در همکاریها و کارهای مشترک وجود نداشته باشد، این همکاریها به یک مقصد روشن نمیرسد. در بیانیه گام دوم مقاممعظمرهبری فرمودند آرمان بزرگ انقلاب اسلامی ایجاد تمدن نوین اسلامی و آمادگی برای طلوع خورشید عظمای انقلابگر حضرت مهدی موعد است.» او ادامه داد: «نرمافزار ما برای ساخت و ایجاد تمدن نوین اسلامی، علوم انسانی است. ما با علوم انسانی موجود نمیتوانیم تمدن نوین اسلامی را بسازیم. بنابراین باید علوم انسانی اسلامی تولید شود. سال 1389 مقاممعظمرهبری با نخبگان حوزوی صحبت کردند و فرمودند علوم انسانی باید وارد حوزهها شود و حوزهها باید با این علوم انسانی آشنا شوند و مبنای تفکر این علوم انسانی را پیدا کرده و بر اساس این مبانی وارد تولید علوم انسانی اسلامی شوند.» مدیر پژوهشکده مطالعات راهبردی حوزه علمیه با تأکید بر اینکه در عرصه علوم انسانی و علوم دیگر جهتگیریها باید بر اساس اسلام تدوین شود، گفت: «علوم انسانی که در دانشگاهها تدریس میشود، مبتنی بر جهانبینی سرمایهداری غرب و غیرتوحیدی است. باید همعهد باشیم که در این همکاری، خروجی ما تولید علوم انسانی- اسلامی باشد که حل مسائل کف زمین جامعه را انجام دهد.»
شکلگیری ارتباط عمیق پیشنیاز پاسخ به سؤالات بیپاسخ جامعه است
فرزاد جهانبین، معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد، در این نشست با بیان اینکه کشور مسائل مختلفی پیش رو دارد، گفت: «نقد وارد به حوزه، به دانشگاه هم هست و تغییرات عمیقی باید در فضای حوزه و دانشگاه اتفاق بیفتد. با ۴۰۰ رشته و چند صد کرسی درس خارج، هنوز هم تعداد زیادی سوال بدون جواب بر زمین مانده داریم.»
او با اشاره به رابطه فکر، مبانی و علم تصریح کرد: «رهبر انقلاب صراحتاً کار تولید فکر و مبانی را کار حوزه و تولید علم را کار دانشگاه دانستند. نکتهای که وجود دارد این است که فلسفههای مضاف و امتداد آن در بحث علوم نیاز به کار عمیق دارد و به نظرم به حضور دانشگاهیان در حوزه و حوزویان در دانشگاه این اتفاق نمیافتد. یعنی حول مسائل مشترک باید لجنهها شکل بگیرد و بحثهای پیچیده مطرح شود و در این رفت و آمد، بشود مبانی را امتداد داد و به تعبیر رهبری، آن را تا کوچه پسکوچهها رساند. مشکل این است که مبانی در حد همان مبانی و قدری بالاتر رشد کرده، اما تا زندگی مردم فاصله دارد. ما صدها سوال در حوزه تئاتر، سینما و موسیقی داریم که بدون جواب مانده و لازم است پاسخ به آن شکلگیری ارتباطات عمیق است.»
معاون فرهنگی دانشگاه آزاد در ادامه افزود: «رای مرحوم آیتالله آلهاشم در تبریز و احترام و اکرام مردم در پی رفتار صبورانه یک طلبه در ماجرای اخیری که در یک فرودگاه اتفاق افتاد، نشان میدهد مردم ما روحانیت را قبول دارند. البته روحانیت هم باید به لسان قوم صحبت کند. اینکه با جوانان چگونه برخورد کنیم و در عین حفظ اصول بتوانیم با او تعامل کنیم، حائز اهمیت است.»
او با اشاره به طرح جهتگیری فرهنگی الهی در تدریس دروس تخصصی به عنوان یک راه میانه خاطرنشان کرد: «این موضوع ۷ موضع دارد که در ارائه یک درس تخصصی میتواند اتفاق بیفتد. صدها حلقه مباحثاتی با حضور اساتید هم شکل گرفته است. اما این طرح یک تیغ دو لبه است؛ اگر نتوانیم خوب مدیریت کنیم، ممکن است فهم سطحی جایگزین فهم عمیقی شود که قرار بوده با دین پیوند بخورد و اگر هم بترسیم از این ظرفیت غنی، دستمان خالی میشود. پیشنهاد ما بهطور مشخص این است که بتوانیم از روحانیون فاضل با محوریت نهاد رهبری در این حلقههای مباحثاتی و در دورههایی که برگزار میشود استفاده کنیم. در حال حاضر ۴۵۰ حلقه مباحثه در رشتههای مختلفی نظیر شیمی، فیزیک و ریاضی تشکیل شده که محل گفتوگوی اساتید است.»جهانبین با اشاره به تشکیل هستههای فکری در فضای دانشگاه ادامه داد: «دانشگاه آزاد چند هسته فکری در حوزههایی مثل موسیقی تشکیل داده است. سند موسیقی اخیراً در شورای هنر تصویب شد که هنوز ایرادات مختلفی دارد. برحسب نظر رئیس دانشگاه، ما هم به این مسائل در لجنهای فکر میکنیم. این هستههای فکری بهویژه در حوزه فرهنگ و هنر میتواند محل تعامل دیگری برای دو مجموعه باشد.»
استفاده از استادان حوزه در راهنمایی رسالههای علوم انسانی
حسن خیری، رئیس دانشگاه آزاد استان و واحد قم در نشست هماندیشی عملیاتی تفاهمنامه حوزه علمیه و دانشگاه آزاد بیان کرد: «طی بازدید از 15 استان، تفاهمنامه بازخوانیشده و بر اهتمام حوزه و دانشگاه و تملکیسازی تفاهمنامه و شناسایی ظرفیتهای هر استان تأکید شده است. همچنین مقرر شده در هر استان نمایندهای از هر دو طرف معرفی و کارگروه مشترک تشکیل شود که در سه چهار سال گذشته در بیشتر استانها این کار صورت گرفته است. در این نشستها مغتنم شمردن فرصت و اهتمام حوزه و دانشگاه به تفاهمنامه و مطالبه رؤسای دو نهاد مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر این، جهتدهی به فعالیتهای جاری دانشگاه و حوزه، جهت دهی به امور آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، مدیریتی متناسب با تفاهمنامه مانند کرسیهای مشترک، تدوین سرفصلها، انجمنهای مشترک، استفاده اعضای هیئتعلمی از فرصتهای مطالعاتی در مراکز وابسته به حوزه بهویژه قم، جذب اعضای هیئتعلمی پیوسته و وابسته، هستههای فناور در علوم انسانی و هنر و غیره نیز از دیگر موارد مورد اهمیت است.» او همچنین عنوان کرد: «از آنجایی که دانشگاه علاوه بر آن که وظایف دو وزارتخانه علوم، تحقیقات و فناوری و آموزش پزشکی را داراست، بخشی از آموزشوپرورش را نیز بر عهده دارد، همکاری حوزه و دانشگاه در بخش دانشآموزی فرصت مغتنمی است که در تفاهمنامه به نظر کمرنگ است و در بازنگریها با جدیت بیشتری باید به آن پرداخت.» خیری با اشاره به رویکرد جدید دانشگاه آزاد در راهاندازی دانشکدههای موضوعی این عرصه را بستر بسیار مناسبی برای فعالیت مشترک حوزه و دانشگاه عنوان کرد و افزود: «نظر رئیس دانشگاه آزاد این بوده که زمینه گذران فرصت مطالعاتی استادان در حوزه فراهم شود و با اخذ کد برای فضلای حوزوی واجد شرایط، یکی از دو نفر راهنما یا مشاور در رسالههای علوم انسانی توسط فضلای حوزه صورت پذیرد.» خیری ادامه داد: «جریانهایی مانند تقریب مذاهب و محدودیت و حضور اجتماعی دانشگاه در اربعین و برپایی موکب و مراکز محرومیتزدایی فرصت تعامل را افزوده است.»
رئیس دانشگاه آزاد استان قم در ادامه به طرح گفتمان علمی انقلاب اسلامی اشاره کرد و افزود: «این طرح از روز نخست با سه محور انجمنهای علمی حوزه علمیه قم و آستان قدس رضوی با محوریت معاون علمی وقت و دانشگاه آزاد پایهگذاری شد. بلافاصله در تمام استانها نماینده دانشگاه مشخص شد و استادان متخصص برای ارائه مباحث علمی مورد درخواست به استانها اعزام شدند و سپس این طرح مورد استقبال وزارت علوم و تحقیقات برخی مراکز قرار گرفت.»
او اظهار کرد: «پردیس علوم انسانی اسلامی در قم در دستور کار قرار دارد که میتواند در راستای این تفاهمنامه مورد ارزیابی قرار گیرد. همچنین همکاری با انجمنهای علمی در دستور کار بوده و چند جلسه با رئیس دانشگاه و معاون علوم انسانی و هنر بهطور جداگانه برگزار شده و نتیجه آن، همکاری برخی انجمنها مانند فضای دیجیتال و مرکز کامپیوتری نور، انجمن مهدویت و غیره بوده است. علاوه براین، مطالعات بنیادین هوش مصنوعی در قالب گروه آموزشی ذیل پردیس علوم انسانی در قم ایجاد و جلساتی با حضور رئیس دانشگاه آزاد و همکاران حوزه علمیه برگزار شده و کارگروه فعالی شکل گرفته است.»
تولید گزارههای علمی در حوزه زنان با همراهی حوزه و دانشگاه ممکن است
عاصمه قاسمی، مشاور رئیس دانشگاه در امور زنان و خانواده در این نشست طی سخنانی گفت: «با توجه به گفته رهبر معظم انقلاب در دهه 70، مسئله زن و خانواده، جزء مسائل درجه یک کشور است و اگر بخواهیم درخصوص زنان حرکتی اساسی و حقیقی داشته باشیم و زن را به نقطه مطلوب برسانیم، باید به احکام اسلام رجوع کنیم. امروزه با توجه به شرایط موجود جامعه دیگر کسی هجمههای واردشده به حوزه زن را انکار نمیکند؛ هجمههایی که به هویتهای انسانی زن و مرد و نهاد خانواده رخ میدهد، تعریفهای مختلفی که از خانواده مطرح میشود و همچنین بحثهایی درباره هویت جنسی و جنسیتی و بهعلاوه مباحثی با موضوع آزادی زنان و فمینیستی. امروزه دچار آسیب جدی در جامعه هستیم.» او درباره پیوند حوزه علمیه با دانشگاه افزود: «نهتنها جامعه ما بلکه جامعه جهانی نیز درباره موضوع زنان دچار آسیب و هجمه شده و ما باید درباره موضوع زن و خانواده تولید گزارههای علمی و مثبت داشته باشیم. گفتنی است در غرب نیز جریانهایی که حامی خانوادهاند شکل گرفتهاند؛ با اینکه ممکن است صدای آنان به دنیا نرسد. با توجه به احکام اسلام، حوزه و دانشگاه بهتنهایی توانایی تولید گزارههای علمی را ندارند.» او ادامه داد: «با حمایتهای دکتر طهرانچی، شبکهسازی درباره موضوع زنان در دانشگاه شکل گرفته است. با توجه به وجود ستاد راهبری زنان در حوزه، میتوانیم جریانسازی، گفتمانسازی و تولید نظریه را داشته باشیم. دانشگاه آزاد در جهت ایجاد شبکه بانوان نقشآفرین قدمهای خوبی را شروع کرده است.»
وحدت حوزه و دانشگاه از دستاوردهای انقلاب است
محمد شریفانی، مسئول نهاد نمایندگی مقاممعظمرهبری در دانشگاه آزاد، در نشست هماندیشی عملیاتیسازی تفاهمنامه مرکز مدیریت حوزههای علمیه و دانشگاه آزاد گفت: «یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی بحث وحدت حوزه و دانشگاه است. در این ۴۰ سال برکات فراوانی از این اندیشه نصیب حوزه و دانشگاه شده است.» او اضافه کرد: «جنبههای آموزشی، پژوهشی و فرهنگی در تفاهمنامه بین دانشگاه آزاد و مرکز مدیریت حوزههای علمیه آمده است. این تفاهمنامه از اهمیت و کیفیت بالایی برخوردار است. باید در نظر داشته باشیم که تربیت طلاب فاضل، عاقل و متدین بهصورت ویژه برای دانشگاه یک ضرورت است.»
امکان تعامل مسئلهمحور حوزه و دانشگاه در 34 ستاد راهبری
سیدمفید حسینیکوهساری، معاون ارتباطات و امور بینالملل مرکز مدیریت حوزههای علمیه در این نشست گفت: «حوزه مجموعهای تحتعنوان ستادهای راهبری دارد که در بیش از 30 مسئله نظام، نخبگان حوزوی را که در آن مسئله خاص یا کارهای فکری و نظری انجام دادهاند یا کنشگر میدانی و تحقیقیاند– در برخی موضوعات بههمراه نخبگان دانشگاهی- گردهم آورده و ستادهای راهبری را شکل داده است. با توجه به اینکه رویکرد دانشگاه مسئلهمحور است، تصور میکنم میتوان در این ستادهای راهبری همکاریهایی داشت.» او با اشاره به شکلگیری 34 ستاد راهبری تصریح کرد: «ستاد راهبری زن و خانواده، معماری، سلامت، هوش مصنوعی، تحول آموزشوپرورش، امور مساجد، امر به معروف، فضای مجازی و امور مهاجران ازجمله این ستادها هستند که در هرکدام تعاملاتی با فضای قانونگذاری مجلس، سازمانها و وزارتخانهها و نهادهای ذیربط داریم.» کوهساری در ادامه با اشاره به تشکیل دبیرخانه ویژه برنامه هفتم اظهار کرد: «دبیرخانهای ویژه برنامه هفتم پیشرفت در حوزه شکل گرفته و ظرفیتهای مشترک علمی، دینی و فرهنگی این برنامه بررسی کرده است.» معاون ارتباطات و امور بینالملل مرکز مدیریت حوزههای علمیه افزود: «مشابه این تفاهمنامه، تفاهمنامههایی نیز با دیگر مجموعههای نظام داریم که در این بین 22 نمونه از آنها، ستاد مشترک دارند که شبیه این تفاهمنامه بودهاند و دبیرخانهای برای آن شکل گرفته است. ذیل تفاهمنامههای دیگر هم میشود همکاریهایی داشت.» او در تشریح فعالیتهای حوزه در عرصه بینالملل گفت: «بیش از 100 تشکل بینالمللی داریم که فعالیتهای قابلی دارند و بهویژه با مجموعههای بینالمللی دانشگاه میتوانند ارتباط داشته باشند. ما جمعیت بیش از هشتهزار طلبه زباندان داریم که از میان آنها تعدادی مبلغان بینالمللیاند؛ هم مبلغان حضوری و هم مبلغان فضای مجازی داریم که در فضای تبلیغ بینالملل هم میتوان همکاری آنها را تعریف کرد.» معاون ارتباطات و امور بینالملل مرکز مدیریت حوزههای علمیه عنوان کرد: «دفتری در زمینه تعاملات ادیان و مذاهب داریم. از آنجا که دانشگاه آزاد در برخی واحدها تعاملات ادیانی و مذاهبی دارد، میتوان همکاریهای جدیتری را طراحی کرد. در عرصه ترجمه هم یک مرکز ویژه ترجمه داریم که میتواند همافزایی دو مجموعه در این زمینه هم شکل گیرد.»
مدارس الگو و برنامههای تربیتی دینی باید تقویت شوند
محمدعلی نادی، معاون علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد نیز در این نشست به تشریح برنامههای جدید در راستای تقویت تربیت دینی در مدارس و ارتقای کیفیت آموزش پرداخت. او در ابتدای سخنان خود به وضعیت کنونی مدارس کشور اشاره کرد و گفت: «در حال حاضر حدود ۳۰۰ طلبه در طرح امین در مدارس مشغول به فعالیتند و این تعداد میتواند با توجه به نیازهای تربیتی مدارس، افزایش یابد.»او همچنین به اهمیت مدارس الگو و تقویت الگوهای اسلامی در نظام آموزشی اشاره کرد و افزود: «از ۸۴۴ مدرسه فعال در کشور، ۹۸ مدرسه به عنوان مدارس الگو با روشهای اسلامی در حال فعالیتند و تلاش داریم این مدارس را تقویت کرده و به عنوان پایگاههای تربیتی مؤثر در جامعه استفاده کنیم.»معاون علوم تربیتی و مهارتی با اشاره به برنامههای آینده درخصوص تولید محتوای دینی و تربیتی ادامه داد: «با همکاری دانشکدههای تعلیم و تربیت اسلامی و مراکز علمی، امیدواریم بتوانیم الگوهای تربیتی متناسب با نیازهای جامعه اسلامی تولید کنیم و در اختیار معلمان و دانشآموزان قرار دهیم.»نادی بر لزوم استفاده از فناوریهای نوین در تولید محتوای تربیتی تأکید کرد و گفت: «جریان مشکات، یکی از پلتفرمهای مؤثر در تولید محتوای مبتنی بر تربیت دینی است که میتواند به ایجاد محتوای آموزشی مناسب برای گروههای سنی مختلف کمک کند.»او همچنین به فعالیتهای دانشگاه آزاد در زمینه تربیت دینی اشاره کرد و ادامه داد: «دانشگاه آزاد با داشتن دورههای آموزشی از شیرخوارگی تا دورههای پسادکترا، ظرفیت مناسبی برای تربیت متخصصان در حوزه تعلیم و تربیت اسلامی دارد و میتواند در تولید محتوای علمی و آموزشی در این حوزه نقش مؤثری ایفا کند.»معاون علوم تربیتی و مهارتی در ادامه به جشنوارههای تربیتی همچون جشنواره امامت و مهدویت اشاره کرد و افزود: «سال گذشته بیش از ۶۸ هزار نفر از دانشآموزان در این جشنواره شرکت کردند که این آمار نشاندهنده علاقهمندی دانشآموزان به مسائل دینی و تربیتی است.»او در پایان از تشکیل کارگروههای تخصصی برای شناسایی و حل مسائل تربیتی مدارس خبر داد و عنوان کرد: «این کارگروهها میتوانند به شفافسازی چالشهای موجود در حوزه تربیت دینی و ارائه راهکارهای عملی کمک کنند.»
.gif?v=0)
