ندا اظهری، خبرنگار گروه دانشگاه: نانوداروها و دارورسانی هدفمند بحث روز درمان بیماری‌های صعب‌العلاجی چون سرطان است که دستیابی به این قبیل داروها می‌تواند علاوه بر تسهیل روند درمان، فرآیند آن را مؤثرتر کند و امید به زنده ماندن بیماران را افزایش دهد. دنیا چندسالی است در این مسیر حرکت کرده و محققان ایرانی نیز تلاش کرده‌اند بسته به بنیه دانشی و استعداد‌هایی که در اختیار دارند، همگام با فعالیت‌های روز دنیا پیش‌روند. در این میان شرکت دانش‌بنیان داروسازی «نانوداروپژوهان پردیس» از موفق‌ترین شرکت‌های دارویی کشور است که سال‌هاست در زمینه تولید جدیدترین داروهای روز دنیا و نیز نانوداروها و میکرودارو‌ها فعالیت می‌کند. این شرکت که در حوزه پیچیدگی محصول به‌عنوان برترین شرکت داخلی شناخته شده، در تولید بسیاری از فرآورده‌های دارویی، به‌عنوان دومین شرکت دنیا فعالیت می‌کند که توانسته روند تولید و فروش به‌صرفه داروها را برای بیماران مبتلا به سرطان تسهیل کند. علی آقاجانی، مدیر توسعه کسب‌وکار این شرکت دانش‌بنیان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از کم‌وکیف فعالیت این شرکت دارویی تا رسیدن به قله دانشی در حوزه تولید دارو گفته است.
غزال دانش‌بنیان نانویی
شرکت دانش‌بنیان «نانوداروپژوهان پردیس» از سال 1390 و با همت برخی دانشجویان و اعضای هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، گروه داروسازی تأسیس شد و شروع به کار کرد. این شرکت فعالیت خود را با حوزه دارورسانی نوین آغاز کرد و محصولات را تحت توسعه قرار داد و اصلی‌ترین فعالیتش تولید داروهای نانو و میکرو است و داروهایی را که در عرصه جهانی قابل‌عرضه‌اند با قیمتی بسیار مناسب در اختیار بیمارانی قرار داد که اگر این اتفاق نمی‌افتاد، دسترسی به این قبیل داروها برای بیماران مقدور نبود. این شرکت طی 14 سال فعالیتش، صادرات گسترده‌ای به نقاط مختلف جهان ازجمله آمریکای جنوبی، آسیای جنوب شرقی، اروپا و خاورمیانه به‌طور متعدد داشته که حاصل مجموعه‌ای از حمایت‌ها بوده است. در مراسم غزال‌های دانش‌بنیان که امسال برای اولین‌بار برگزار شد، از بین بیش از 10 هزار شرکت دانش‌بنیان، 12 غزال دانش‌بنیان معرفی شدند که شرکت «نانوداروپژوهان پردیس» نیز یکی از آن‌ها بود و یکی از 10 شرکت برتر صادراتی کشور شناخته می‌شود.
فروش 300 میلیارد تومانی سه داروی نانویی
بازار جهانی سه نمونه از داروهای این شرکت که در گروه نانوداروها قرار می‌گیرند، بیش از هفت‌میلیارد دلار در سال است. فروش این سه داروی تولیدشده توسط این شرکت دانش‌بنیان در سال گذشته رقمی بالغ بر 300 میلیارد تومان بوده که با توجه به رقم بازار جهانی انتظار می‌رود با برداشته شدن موانع موجود و بیشتر شدن تعاملات با دنیا رقم فروش این قبیل داروها افزایش یابد. زمانی که بحث صادرات به میان می‌آید، صرفاً برده شدن نام ایران بسیاری از فرصت‌های بزرگ صادراتی را از بین می‌برد و گاهی شرکت‌ها مجبور می‌شوند برای از دست ندادن بازار دارو را تحت‌عنوان سایر کشورها چون استرالیا، ترکیه و... عرضه کنند که واقعیت تلخی است، حتی شرکت‌های دارویی مانند همین شرکت دانش‌بنیان به دلیل محدودیت‌ها و تحریم‌های مالی، فرصت حضور در بسیاری از نمایشگاه‌های جهانی را از دست می‌دهند که در آن می‌توانند توانمندی و ظرفیت‌های تولیدی خود را به نمایش بگذارند. این دغدغه‌ای است که ارتباطی هم با صنعت دارو ندارد و در بسیاری از حوزه‌های تکنولوژیکی وجود دارد و فناوران در این امر دچار مشکلند تا کشور شاهد دستاورد‌های اقتصادی گسترده‌ای باشد.
داروهای هدفمند سرطان با اثربخشی بالا
علی آقاجانی، مدیر توسعه کسب و کار شرکت «داروسازی نانوداروپژوهان پردیس» در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «نخستین داروی تولیدشده توسط این شرکت به علت پیچیدگی‌هایی که داشت، پنج سال بعد یعنی در سال 1395 روانه بازار شد. این دارو با عنوان «پکلینب» برای اولین‌بار در ایران تولید می‌شد. این یک داروی ضدسرطان است که به یک ترکیب آلبومینی متصل شده است. سلول‌های سرطانی به دلیل سرعت رشد بسیار زیادی که دارند، تمایل جذب آلبومین بالایی دارند، بنابراین زمانی که آلبومین را جذب می‌کنند، ناخودآگاه داروی سرطان را نیز جذب می‌کنند و باعث هدفمندی درمان می‌شوند. از سوی دیگر سایز این نانوذرات به گونه‌ای است که تنها از دیواره عروق سرطانی عبور کرده و میزان عبور آن‌ها از دیوار عروق سالم بسیار کمتر است و همین عامل باعث می‌شود عوارض دارو به شکل قابل‌توجهی کاهش پیدا کند و از طرفی اثربخشی دارو بسیار بیشتر شود.
«پکلینب» یک داروی شیمی‌درمانی است که با ایجاد اختلال در روند تقسیم سلول‌های سرطانی، رشد آن‌ها را کند یا حتی متوقف می‌کند. نوع متصل به آلبومین (پروتئین موجود در خون) این دارو، «پکلینب» درون ذرات ریز ساخته شده از آلبومین محصور شده است. مکانیسم اثر این دارو این‌گونه است که ورود این دارو به بدن، باعث انباشته شدن غلظت‌های بالاتری از دارو در تومور می‌شود و اثربخشی آن را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.»
او همچنین درباره دیگر فعالیت‌های این شرکت افزود: «تکنولوژی‌هایی که شرکت ما بعد از این دارو در زمینه هدفمندی درمان به آن‌ها دست پیدا کرد، شامل آنتی‌بادی‌ها یا پادتن‌های متصل به دارو (ADC) هستند که این ADC ها شامل دو محصول «پادینکس» و «تدروکس» می‌شوند که در حال حاضر در داخل شرکت تولید می‌شوند و توسعه پیدا می‌کنند. این داروها به صورتی عمل می‌کنند که آن فرآورده شیمی‌درمانی به یک پادتن وصل شده و این پادتن به‌همراه داروی شیمی‌درمانی به‌طور اختصاصی دارو را روی سلول سرطانی قرار می‌دهند و به سلول‌های دیگر آسیبی وارد نمی‌کنند. طبق مطالعاتی که در این میان انجام‌شده، اثربخشی دارو تا چندبرابر و بقای بیماران و شانس زنده ماندن آن‌ها تا چندبرابر افزایش پیدا می‌کند و حتی بازگشت بیماری تا چندبرابر به تعویق می‌افتد. البته این چندبرابر شدن در دو داروی «پادینکس» و «تدروکس» با هم متفاوت است، به طوری که میزان برگشت سرطان با مصرف «تدروکس» نسبت به سایر داروها تا 4.5 برابر کاهش پیدا می‌کند، همچنین با کمک این داروها، پذیرش بیماران برای مصرف داروها بیشتر می‌شود و عوارض جانبی ناشی مصرف داروهای قدیمی تا حد بسیار زیادی کاهش می‌یابد.
ترک اعتیاد با مصرف ماهیانه دارو
مدیر توسعه کسب‌وکار این شرکت دانش‌بنیان عنوان کرد: «در حوزه میکروسفر‌ها یا در حوزه میکرو، در داخل شرکت داروی ترک اعتیاد «اگزوپیو» را نیز تولید کرده‌ایم که «نالتروکسان» آهسته رهش است که درون میکروسفر‌ها یا کره‌های میکرونی پلیمری قرار می‌گیرند که باعث می‌شود آزادسازی دارو به‌صورت ماهیانه انجام شود و باعث می‌شود بیمار مبتلا به اعتیاد، هر روز مجبور به مصرف دارو نباشد و با تزریق ماهیانه می‌تواند این کار را انجام دهد. اتفاقی که می‌افتد این است که بعد از مصرف این دارو، حتی اگر ماده مخدر را مصرف کند به سرخوشی نمی‌رسد. این دارو در مورد مصرف الکل نیز کاربرد دارد و پروانه رسمی داشته و در داروخانه‌های ممتاز کشور توزیع می‌شود.»
صادرات 3 میلیون دلاری در سال گذشته
به گفته آقاجانی تمام این داروها که تاکنون تجاری‌سازی و وارد بازار شده‌اند، صادرات خوبی را برای ما رقم زد، به‌طوری‌که حتی با توجه به اختصاصی بودن داروها باز هم صادرات چند میلیون یورویی را در حوزه دارویی برای ما به ارمغان آورده است و همین امر باعث شده همواره جزء 10 صادرکننده برتر باشیم. صادرات ما به کشورهایی چون ترکیه، سوریه، عراق، روسیه، فیلیپین، مالزی، اندونزی، ویتنام، اکوادور، ونزوئلا و... بوده است. ارزش صادراتی شرکت در سال گذشته حدود سه‌میلیون دلار بوده و تا بیش از 100 میلیون دلار مانع از خروج ارز از کشور شده‌ایم. داروهایی که ما در شرکت تولید می‌کنیم در مقایسه با داروهای جهانی قیمتی به‌مراتب پایین‌تر از برند‌های جهانی دارند و همواره در مسیری حرکت کرده‌ایم که با فاصله اندکی از اولین شرکتی که دارو را تولید کرده، توانسته‌ایم آن را بومی‌سازی کنیم و دومین شرکت و کشور در دنیا باشیم که به آن تکنولوژی دست پیدا می‌کنیم، به‌عنوان مثال درمورد «پکلینب» که اولین داروی تولیدشده توسط شرکت بود، قیمتی که ما ارائه داده بودیم، از یک‌پنجم قیمت جهانی هم کمتر بوده و تقریباً 2 درصد قیمت جهانی است و در تمام داروهای دیگر تولیدشده در شرکت هم، قیمت از 10 درصد داروی جهانی نیز کمتر بوده است.
در تولید نانوداروها دومین کشور دنیا بوده‌ایم
این مدیر شرکت دانش‌بنیان اشاره کرد: «ما همیشه تلاش کرده‌ایم در اسرع وقت، بعد از کشف یک دارو، آن را با قیمتی پایین‌تر از قیمت‌های جهانی به بیماران ایرانی ارائه دهیم. در تمام داروهایی که تاکنون ساخته‌ایم، دومین شرکت در دنیا بوده‌ایم که موفق به ساخت آن‌ها شده‌ایم. مسئله‌ای که وجود دارد این است که ممکن است برخی شرکت‌های هندی در سطح دنیا وارد این رقابت شده باشند، اما در سطح ملی، در ایران همچنان رقیبی نداریم و تنها تولیدکننده هستیم. در بسیاری از موارد و داروهایی که ذکر کردم، شرکت‌های آمریکایی، انگلیسی یا ایرلندی، یا حتی آمریکایی-ایرلندی به عنوان نخستین شرکت تولیدکننده داروها در دنیا بوده‌اند و به نوعی می‌توان گفت آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها پیشتاز بوده‌اند. هزینه ساخت یک دارو از صفر برای اولین بار در دنیا، بالای یک میلیون دلار هزینه نیاز دارد که در ایران امکان‌پذیر نیست و سرمایه بزرگی می‌طلبد و بالای ۱۰ سال هم زمان می‌برد. معمولاً در ایران، بومی‌سازی اتفاق می‌افتد به طوری که یک ترکیب دارویی اختراع و ثبت می‌شود و در ایران آن را بومی‌سازی می‌کنیم. ما تلاش کرده‌ایم از زمان کشف یک دارو در دنیا، آن را در کمتر از دو سال بومی‌سازی کنیم و این اتفاق، هزینه تولید دارو را به شدت کاهش می‌دهد. البته پیش از بومی‌سازی، نمونه خارجی آن در کشور با قیمت بسیار گزافی وارد می‌شده و بعد از تولید آن در داخل، با قیمت بسیار پایین‌تری در اختیار بیماران قرار می‌گیرد.»
قیمت پایین تولید ما را پیروز مناقصه‌ها کرده است
تفاوت قیمت نمونه مشابه داخلی با مشابه خارجی به عنوان مثال، قیمت نمونه داخلی داروی «پکلینب» زیر ۲ میلیون تومان است که نمونه خارجی همین دارو با قیمت ۱۰۰ میلیون تومان به فروش می‌رسد و کمتر از ۲ درصد نمونه خارجی به فروش می‌رسد. در مورد داروی سرطان «پادینکس»، این دارو با قیمت ۱۰ میلیون تومان عرضه می‌شود که ۷ میلیون تومان آن از سوی بیمه و ۳ میلیون تومان از سوی بیمار پرداخت می‌شود. اما قیمت جهانی این دارو ۴ هزار دلار است که قیمت هر ویال آن بیش از ۳۲۰ میلیون تومان می‌باشد و زیر ۵ درصد یا حدود ۵۰ برابر ارزان‌تر از نمونه مشابه خارجی به فروش می‌رسد. همین هزینه پایین‌تر باعث شده تا شرکت ما در زمینه صادرات، در هر مناقصه‌ای که شرکت کرده‌ایم، برنده شویم و توانسته‌ایم به کشورهایی که ذکر کردم، صادرات داشته باشیم و با شرکت‌های اصلی و آمریکایی و... پیروز باشیم و سال‌هاست محصولات تولید شرکت ما در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ارزش صادرات محصولات ۱۴ برابر میانگین کشوری
شرکت دانش‌بنیان «نانوداروپژوهان پردیس» چندی پیش به عنوان برترین شرکت داخلی از نظر پیچیدگی محصول شناخته شد. مدیر توسعه کسب و کار این شرکت درباره این موفقیتی که به آن دست پیدا کرده‌اند به «فرهیختگان» گفت: «پیچیدگی فناوری از آن دست موضوعاتی است که در حوزه صادرات از اهمیت بالایی برخوردار است. گاهی یک شرکت صادراتی، سنگ صادر می‌کند و هیچ موضوع پیچیده‌ای ندارد؛ استخراجی انجام می‌شود و شرکت صادرات خود را انجام می‌دهد. ما از لحاظ ارزش به کیلوگرم در حوزه صادرات، ۱۴ هزار برابر میانگین ایران هستیم؛ یعنی به ازای هر کیلوگرم ارزش صادرات محصول ما، ۵ هزار دلار است که این ۱۴ برابر میانگین کشور است که زیر یک دلار به ازای هر کیلوگرم است. این تفاوت ارزش از پیچیدگی‌های علم و دانش نشأت می‌گیرد به این معنی که اگر شرکتی، پیچیدگی تکنولوژی نداشته باشد، کسی پول بیشتری به آن شرکت نمی‌دهد.»
او همچنین افزود: «اهمیت پیچیدگی از این حیث است که ارزش افزوده محصولات ما، دانشی است که برای به دست آوردن آن زحمات بسیار زیادی کشیده شده و هزینه‌های دانش‌بنیان بسیار بزرگی است که در تحقیق و توسعه انجام شده است. شرکت ما جزء معدود شرکت‌های دارویی است که بیش از ۱۰ درصد جمعیت شرکت در بخش تحقیق و توسعه فعالیت دارند و تمام افراد نیز یا داروساز هستند یا PHD شیمی و غیره دارند که همین امر، هزینه‌های تحقیق و توسعه را چه به لحاظ منابع انسانی و چه به لحاظ مواد اولیه مورد استفاده، بسیار بالا می‌برد. برای داروی «اگزوپیوم» بیش از ۴۰۰ فرمالیزاسیون طراحی کردیم. هر کدام از این فرمول‌ها هزینه بالایی برای شرکت به دنبال دارد و همین هزینه‌بر بودن، در سال‌های بعد، می‌تواند برای شرکت ارزش افزوده ایجاد کند. از این حیث می‌توان گفت که شرکت همیشه شاخص‌های برتر را داشته و جزء برترین شرکت‌های ایرانی بوده‌ایم.»
تراز ملی داخلی و صادراتی شرکت مثبت است
آقاجانی درباره سهم این شرکت دانش‌بنیان از بازار داخلی عنوان کرد: «بازار دارویی ایران، بازاری است که شرکت‌های دانش‌بنیانی مانند شرکت ما، اگر وارد پیچیدگی محصول نشوند، رقابت کردن با برخی شرکت‌ها از نظر سهم کلی بازار دشوار است. اما ما جزء معدود شرکت‌های ایرانی هستیم که از تراز مالی داخلی و مالی و صادراتی مثبتی برخورداریم؛ به این معنی که بیشتر از آنچه که به داخل کشور وارد می‌کنیم، صادرات انجام می‌دهیم. اما در شرکت‌های بزرگ با گردش مالی‌های بسیار بزرگ‌تر از ما، این رقم بسیار فاجعه‌بار است به طوری که رقم واردات آن‌ها چیزی حدود ۱۰۰ برابر صادرات آن‌هاست. از این حیث، نقطه تمرکز شرکت را روی این امر نگه داشته‌ایم. بالطبع، ما شرکتی نیستیم که قرص استامینوفن یا داروهای همگانی که در بسیاری از داروخانه‌ها هم وجود دارد، تولید کنیم، بلکه ما داروهای خاصی را تولید می‌کنیم که در اختیار بیماران مبتلا به بیماری‌های خاص و پیشرفته‌تر قرار می‌گیرد تا بتوانیم در آن حوزه دردی را درمان کنیم و وارد رقابت با شرکت‌هایی برای درمان بیماری‌ها و داروهای معمولی نمی‌شویم.»
