زهرا طیبی، خبرنگار گروه نقد روز: نزدیک هردوره از انتخابات، حال و هوای مجلس هم انتخاباتی می‌شود و پرونده طرح‌های اصلاحی قانون انتخابات‌ها دوباره روی میز کمیسیون شورا‌ها قرار می‌گیرد و رفت و برگشت کمیسیون و طرح‌ها به صحن علنی آغاز می‌شود. بعد از برگزاری 5 دوره انتخابات در سال گذشته، خردادماه سال آینده موعد برگزاری انتخابات شورای شهر است. برخلاف اظهارات و صحبت‌های مسئولان دولتی و شورای‌شهری‌ها قرار نیست دور ششم شورای شهر 7 ساله شود و با این حساب شورای شهر هفتم سه ساله خواهد بود. کمیسیون شورا‌های مجلس، با نزدیک شدن به انتخابات شورا‌ها، چند طرح اصلاحی برای قانون انتخابات را روی میز دارد که در ادامه به بخشی از این طرح‌های اصلاحی اشاره کردیم. برمبنای آنچه سخنگوی کمیسیون شورا‌های مجلس گفته: «بخش‌هایی از قانون انتخابات به کمیسیون ارجاع شده و کمیسیون نیز اصلاحاتی روی آن انجام داده است» و قرار است این هفته و هفته آینده طرح‌های اصلاحی در صحن بهارستان بررسی شوند.
طرحی برای 7 ساله شدن شورا به مجلس نیامده است
حادثه پرواز اردیبهشت، دوره ریاست‌جمهوری سیزدهم را سه ساله کرد و انتخابات ریاست‌جمهوری را یک سال جلو انداخت. از آنجا که انتخابات شورای شهر همزمان با انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار می‌شد، پیشنهادهایی برای جبران این جا‌به‌جایی زمانی مطرح شد. سه ساله‌شدن شورای شهر و برگزاری انتخابات شورای شهر همزمان با انتخابات ریاست‌جمهوری ازجمله این پیشنهادها بود که شورای نگهبان اعلام کرد براساس مصوبه این دوره شورای شهر چهارساله خواهد بود اما از آنجا که برمبنای قانون، انتخابات شورای شهر و ریاست‌جمهوری همزمان با یکدیگر برگزار می‌شود، دوره بعدی شورای شهر، یعنی شورای هفتم سه ساله خواهد بود و مجلسی‌ها هم سه ساله شدن طرح را تصویب کردند. با این وجود برخی از اعضای شورای شهر از هفت ساله شدن شورای شهر، صحبت به میان آوردند. موضوعی که چمران، رئیس شورای شهر تهران در تیرماه به آن اشاره کرد و گفت قرار است طرحی برای 7 ساله شدن شورای شهر به مجلس ارسال شود. معاون سیاسی وزارت کشور اما به تازگی اعلام کرد دولت با 7 ساله شدن شورای شهر مخالف است. با وجود حواشی که طرح 7 ساله شدن شورای شهر به وجود آورد و رفت و برگشت‌های آن میان اعضای شورا و اظهارات اخیر دولتی‌ها، بیاتی سخنگوی شورای شهر ششم در گفت‌وگویی که با ما داشته، وجود طرحی تحت عنوان 7 ساله شدن شورای شهر را رد کرد و گفت: «تأخیر در انتخابات شورا‌ها، منتفی است. برمبنای آنچه تا امروز تصمیم گرفته شده، انتخابات در موعد مقرر، یعنی ۳۰ خرداد برگزار می‌شود. مدت این دوره نیز همان چهار سال خواهد بود و طرحی با عنوان 7 ساله شدن شورا‌ها به کمیسیون ارجاع نشده است.»
تناسبی‌شدن انتخابات شورا‌ها این هفته در بهارستان بررسی می‌شود
مجلسی‌ها، بار دیگر طرح تناسبی شدن انتخابات را این بار برای انتخابات شورا‌ها در دستور کار قرار دادند. خرداد ماه سال گذشته بود که طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس به بهارستان رفت و نمایندگان با برگزاری انتخابات تناسبی در تهران موافقت کردند. برمبنای این طرح، نامزد‌هایی که حداقل 15 درصد آرا را در حوزه فرعی کسب کرده باشند، در رقابت‌های حوزه اصلی یعنی استانی شرکت داده می‌شدند. علاوه براین هرنامزد می‌تواند، به صورت مستقل یا صرفاً به عنوان عضو یک لیست در انتخابات شرکت کند. همچنین در صورتی که رأی استانی، یک یا چند نامزد مستقل در هرحوزه انتخابیه فرعی بیش از نامزد‌های معرفی شده توسط لیست‌ها باشد، آن فرد یا افراد به عنوان نماینده حوزه انتخابیه معرفی می‌شوند. این طرح البته در رفت و برگشت میان مجلس و شورای نگهبان دستخوش تغییر شد و با وجود تایید شورای نگهبان، شورای عالی نظارت ورود کرد و طرح کنار گذاشته شد. اما حالا مجلس‌دوازدهمی‌ها، طرح تناسبی‌شدن انتخابات شورای شهر در تهران را در دستور کار قرار داده‌اند و در حال حاضر کلیات این طرح در کمیسیون شورا‌های مجلس تصویب شده و قرار است، این هفته در صحن علنی مجلس مطرح شود. بیاتی، سخنگوی کمیسیون شورا‌ها در خصوص روند بررسی این طرح گفت: «طرح نظام تناسبی انتخابات، فقط برای حوزه انتخابیه تهران در کمیسیون تصویب شده است. این طرح هنوز به مجلس نرفته و باید در صحن مجلس تصویب شود. اگر تصویب شود، باید دید آیا وزارت کشور توان برگزاری آن را در این انتخابات دارد یا خیر.» بیاتی در خصوص جزئیات و تفاوت این طرح با نظام انتخاباتی فعلی شورا‌ها هم گفت: «در حال حاضر، انتخابات ما اکثریتی است. در نظام تناسبی، رأی‌ها بر اساس لیست‌ها محاسبه می‌شود؛ یعنی افراد به لیست‌ها رأی می‌دهند و تناسب آرای کسب‌شده توسط افراد لیست محاسبه می‌شود. کسانی که بیشترین رأی را آورده باشند، بر اساس فرمول تناسبی به شورا راه پیدا می‌کنند. چون این طرح هنوز در مجلس مطرح نشده، باید دید آیا تصویب می‌شود یا خیر اما احتمال دارد این هفته طرح در مجلس مطرح شود.» سخنگوی کمیسیون شورا‌های مجلس به این موضوع هم اشاره کرد که باید فعلاً تا تصویب طرح در صحن علنی مجلس صبر کرد اما در صورت تصویب، امکان اجرای آن در این دوره از انتخابات مجلس هم وجود دارد و گفت: «اگر طرح تصویب نشود، اصلاً موضوع منتفی است اما اگر تصویب شود، امکان برگزاری آن برای این دوره انتخابات وجود دارد، زیرا فرایند رأی‌گیری و انتخابات مشکل خاصی ندارد و صرفاً شیوه محاسبه آرا تناسبی است که می‌تواند در انتخابات این دوره اعمال شود.»
هم‌زمانی انتخابات مجلس و ریاست‌جمهوری یک پیشنهاد شفاهی
سه‌ساله شدن دولت سیزدهم و برگزاری انتخابات یک سال زودتر از موعد قانونی، منجر شد فاصله انتخابات مجلس و دولت، یک ساله شود. براین اساس و برمبنای شرایط فعلی، بعد از برگزاری انتخابات مجلس در اسفند 1406، چهارماه بعد موعد برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در تیرماه می‌رسد. براین اساس یکی از پیشنهادهایی که در مجلس در خصوص تنظیم زمان برگزاری انتخابات‌ها مطرح شد، برگزاری همزمان انتخابات ریاست‌جمهوری و مجلس است. پیشنهادی که در صورت مطرح شدن در صحن علنی، احتمالاً حواشی زیادی به همراه خواهد داشت و به نظر می‌رسد، سیاسیون نیز با آن مخالفت‌های جدی داشته باشند. ولی‌الله بیاتی در واکنش به مطرح شدن چنین پیشنهادی اشاره کرد چنین موضوعی فعلاً در حد پیشنهاد است و هنوز به عنوان طرح مدون درنیامده است و گفت: «طرحی با این عنوان فعلاً تدوین نشده است اما به دلیل نزدیکی این دو انتخابات، پیشنهادهایی به صورت شفاهی مطرح شده که این دو همزمان برگزار شوند. البته این پیشنهاد هنوز مستند و مکتوب نشده است. در حال حاضر، انتخابات خبرگان و مجلس همزمان برگزار می‌شوند و انتخابات شورا‌ها و ریاست‌جمهوری نیز هم‌زمانند. برگزاری همزمان مجلس و ریاست‌جمهوری، نیاز به بررسی همه جوانب و قرار گرفتن در فرایند قانونی دارد.»
انتخابات شورا در 5 هفته برگزار می‌شود؟
یکی از مواردی که در طرح اصلاحی قانون انتخابات شورا‌ها در کمیسیون شورا‌های مجلس در دستور کار قرار دارد، برگزاری انتخابات در بازه زمانی چندروزه است که براین اساس انتخابات شورا‌ها به صورت سراسری برگزار نمی‌شود. در طرح اصلاحی که در کمیسیون مطرح شده، مبنا براین است که انتخابات به مدت 35 روز و در 5 هفته برگزار و انتخابات در چند استان در یک روز جمعه برگزار شود. ولی‌الله بیاتی در خصوص جزئیات این طرح اصلاحی گفت: «برمبنای این طرح، به وزارت کشور مجوز داده می‌شود بنا به شرایط اقلیمی و آب و هوایی، انتخابات را در بازه ۳۵ روز برگزار کند. برای مثال یک روز تعطیل جمعه رأی‌گیری صورت گیرد. ممکن است یک استان یک هفته و در روز جمعه انتخابات را برگزار کند و استان دیگر، هفته آینده انتخابات را برگزار کند. البته ممکن است همه انتخابات در یک روز هم برگزار شود و ادامه داشته باشد. این اختیار به وزارت کشور داده شده که اگر شرایط اقلیمی یا سیاسی مناسب نبود، برنامه‌ریزی لازم را انجام دهد.» سخنگوی کمیسیون شورا‌های مجلس البته به این موضوع اشاره کرد که: «این مصوبه فعلاً در کمیسیون است و به صحن مجلس نرفته. حتی ممکن است در مجلس تصویب نشود.» با این وجود به نظر می‌رسد تغییر در شیوه برگزاری انتخابات در شورا‌ها با در نظرگرفتن شرایط اقلیمی در برخی استان‌ها و امکان مشارکت همه واجدان شرایط رأی‌دهی در هر استان صورت گرفته است. سؤالی که در این رابطه وجود دارد این است که با فرض تصویب این طرح اصلاحی در بهارستان و رسیدن آن به انتخابات خرداد ماه، وزارت کشور زیرساخت‌های لازم برای برگزاری انتخابات در 35 روز در برخی استان‌ها را دارد و اساساً امکان اجرایی کردن این طرح اصلاحی وجود دارد؟
هیئت نظارت، دلایل ردصلاحیت را اعلام می‌کند
در طرح اصلاحی کمیسیون برخی خلأ‌های قانونی که در شش دوره انتخابات شورا‌ها وجود داشت، اصلاح شده است و همچنین اعلام دلایل ردصلاحیت افراد ازجمله موارد اصلاحی در طرح جدید است. موضوعی که سخنگوی کمیسیون شورا‌ها به آن اشاره کرد و گفت: «در مورد اصلاحات قانون انتخابات، تلاش شده برخی اشکالات دوره‌های قبلی برطرف شود. برای مثال، در قانون فعلی سکونت افراد در روستا‌ها الزامی شده، درحالی‌که پیش‌تر ممکن بود فرد ساکن شهر باشد. همچنین، درباره هیئت‌های اجرایی مرکزی در سطح کشور اصلاحاتی صورت گرفته است. یکی دیگر از موضوعاتی که در طرح اصلاحی مورد توجه قرار گرفته این است که در صورت رد صلاحیت افراد، دلایل آن به اطلاعشان خواهد رسید. این مورد در قانون جدید پیش‌بینی شده است. درصورتی‌که مشکلی امنیتی وجود نداشته باشد، هیئت نظارت می‌تواند دلایل رد صلاحیت را با موافقت فرد منتشر کند. برخی بعد از ردصلاحیت جوسازی می‌کنند که بی‌جهت تایید نشدند. این اقدام به شفاف‌سازی کمک می‌کند و جلوی مطرح شدن شایعات مبنی بر رد صلاحیت بی‌دلیل را می‌گیرد.»
