سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: بخش معدن به عنوان مهم‌ترین موتور محرکه و پیشران اقتصاد و توسعه‌یافتگی به شمار می‌رود تا جایی که کشور‌ها تلاش دارند تا در این عرصه به رشد و پیشرفت دست پیدا کنند و بتوانند نقشی تأثیرگذار در جامعه بین‌الملل ایفا کنند. کشور ما نیز به دلیل دارا بودن ظرفیت عظیم در معدن، این بخش را در زمره اولویت‌های برنامه‌های اقتصادی خود قرار داده است تا از این طریق بتوان مسیر پیشرفت را با سرعت بیشتری دنبال کند. در این میان، یکی از مطالبات مقام‌معظم‌رهبری از دانشگاه‌ها این است که بتوانند در قامت دانشگاه حل مسأله ظهور و بروز داشته باشند و این‌گونه مشکلات صنایع مهم کشور را حل کنند. آنچه امروز در عرصه صنعتی با آن روبه‌رو هستیم، آن است که به‌خاطر تحریم و تداوم آن طی دهه‌های گذشته، بسیاری از قطعات با دشواری به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد تا جایی که حتی بعضی از قطعات امکان تحویل به مصرف‌کننده را پیدا نمی‌کنند و عملاً چالش ناتمامی را برای طرف مصرف‌کننده این قطعه ایجاد کرده و درنهایت هم دود آن به چشم کل بخش معدن می‌رود.
برای رفع این چالش کارگاه مهندسی معکوس در دانشگاه آزاد واحد سیرجان ایجاد شد تا شرایط را به نفع فعالان عرصه معدن کشور تغییر دهد. این کارگاه با تعریف یک برنامه عملیاتی برای خود، تولید قطعات صنعتی را در دستورکار قرار داد تا بخشی از این نیازمندی‌ها را تأمین کند. تجربه موفق کارگاه مهندسی معکوس در واحد سیرجان باعث شد تا مسئولان دانشگاه فعالیت خود را در این حوزه گسترش دهند و حالا دانشگاه آزاد واحد تهران شرق نیز به این حوزه وارد شده و یک کارگاه بلااستفاده را بعد از حدود 20 سال تجهیز و به عنوان کارگاه مهندسی معکوس در این حوزه راه‌اندازی کرده که بسیاری از قطعات را با تکنولوژی بالا می‌سازد تا از این طریق نه‌تنها به نیاز موجود در این زمینه پاسخ دهد، بلکه امکان بهره‌مندی از قطعات با تکنولوژی‌های روز دنیا هم فراهم شود.
سیدعلی موسوی‌اصل، رئیس دانشگاه آزاد در گفت‌وگوی قبلی خود با «فرهیختگان» خبر راه‌اندازی این کارگاه را رسانه‌ای کرده بود اما هنوز دانشجویان و اساتید در آن مشغول به فعالیت نشده بودند و به همین دلیل عملاً این کارگاه هنوز وارد خط تولید نشده بود. اما اهمیت پاسخ به نیاز فعالان عرصه معدن در کشور دلیلی شد تا متولیان به‌سرعت این کارگاه را آماده و وارد خط تولید کنند و از این طریق شرایط برای کسب تجربه عملی و افزایش مهارت‌های مختلف در دانشجویان مرتبط با این حوزه هم فراهم شود. آن طور که سیدعلی موسوی‌اصل، رئیس دانشگاه آزاد واحد تهران شرق به «فرهیختگان» گفته است دانشجویان نیز برای گذراندن دوره‌های طرح پایش در این کارگاه فعالیت داشته و بین 50 تا 70 نفر می‌توانند در آن اشتغال داشته باشند. آنچه دارای اهمیت است میزان استقبال از سوی دانشجویان برای حضور در این کارگاه است. به گفته این مقام مسئول در همین مدت کوتاه حدود 20 دانشجو در این کارگاه حضور پیدا کرده‌اند و مهارت‌آموزی می‌کنند. اساتید حاضر در کارگاه مهندسی معکوس نیز اساتید رشته‌های مکانیک، ساخت قطعه و تولید هستند.
تولید قطعات صنعتی با یک‌سوم قیمت
یکی از دلایل مسئولان دانشگاهی برای انجام پروژه‌های صنعتی جلوگیری از خروج ارز از کشور است، آن هم در شرایطی که حفظ منابع ارزی برای کشور از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار خواهد بود و حالا مسئولان این کارگاه آن را سرلوحه کار خود قرار داده‌اند و تلاش می‌کنند تا از این اتفاق جلوگیری کنند. به گفته رئیس این واحد دانشگاهی با حداقل یک‌سوم تا یک‌پنجم قیمت، این قطعات در واحد دانشگاهی تهران شرق تولید می‌شود؛ اتفاقی که نشان می‌دهد نه‌تنها از خروج ارز جلوگیری می‌شود، بلکه درنهایت هم مصرف‌کننده می‌تواند با قیمت ارزان‌تری نیاز خود به این قطعات را تأمین کند. بنابراین اگر بگوییم دانشگاه آزاد با این کارگاه، می‌تواند تا حدودی تحریم‌ها را دور بزند پربیراه نگفته‌ایم. مسئولان واحد تهران شرق از سوی دیگر دانشجویانی که در این کارگاه مشغول به فعالیت هستند را نیز بورس تحصیلی کرده و هزینه شهریه آن‌ها را پرداخت می‌کنند.
اشتغالزایی، درآمدزایی و ارتباط با صنعت سه ضلع کارگاه مهندسی معکوس
به گفته موسوی‌اصل واحد برنامه‌های خود را براساس سند تحول و تعالی دانشگاه پیش برده و همزمان به دنبال اشتغالزایی، درآمدزایی، ارتباط با صنعت و تولید ملی است. به گفته او همه لوازم موجود از قبیل کارگاه، استادکار، تجهیزات و دانشجویان در این کارگاه حاضر بوده و آماده دریافت سفارشات از صنایع برای ساخت و تولید قطعات هستند. سیدعلی موسوی‌اصل رئیس دانشگاه آزاد واحد تهران شرق در رابطه با جزئیات راه‌اندازی کارگاه مهندسی معکوس در این واحد دانشگاهی گفت: «دانشگاه آزاد در شهر‌ها و استان‌های مختلف ایران کارگاه‌هایی مانند تراشکاری و ماشین آلات صنعتی دارد؛ دانشگاه آزاد واحد تهران شرق نیز مانند سایر واحد‌های دانشگاهی این امکانات و کارگاه‌ها را به همراه حجم و تنوع دستگاه‌های مختلف، دارا است و می‌تواند محصولات متفاوتی را تولید کند. » او ادامه داد: «کارگاه دانشگاه آزاد تهران شرق چندین سال بلااستفاده مانده بود تا جایی که از ماشین‌آلات صنعتی آن، استفاده نشده بود و به‌اصطلاح استارت نخورده بود. این در حالی است که بیش از 10 سال از خرید این ماشین‌آلات و تجهیزات گذشته بود. حدود یک سال پیش این کارگاه با حضور تیم صنعتکار باتجربه، اساتید نخبه و دانشجویان پویا و باانگیزه راه‌اندازی شد. او در خصوص موانع و مشکلاتی که برای راه‌اندازی این کارگاه وجود داشت نیز توضیح داد: «موانع اداری، مالی، بخشنامه‌ای و همچنین موانع پژوهشی بسیاری برای راه‌اندازی این کارگاه، سد راهمان بود اما با این حال توانستیم بخش زیادی از مشکلات را پشت سرگذاشته و کارگاه را راه‌اندازی کنیم. »
توانایی تولید محصولات های‌تک را داریم
رئیس دانشگاه آزاد واحد تهران شرق با بیان این که این کارگاه می‌تواند محصولات های‌تک را تولید کند، اضافه کرد: «می‌توانیم ادعا کنیم محصولاتی توسط این کارگاه تولید می‌شوند که در کشور توانایی ساخت آن محصول وجود نداشته یا واردات آن محصول در کشور تحریم شده است. با این حال ما امکان تولید چنین محصولاتی را در دانشگاه با حضور اساتید نخبه و صنعتگران داریم. » موسوی‌اصل با بیان این که صنعت را به چالش دعوت می‌کنیم خطاب به صنعتگران گفت: «اگر فکر می‌کنید امکان تولید قطعه‌ای در کشور وجود ندارد یا توان تولید آن را ندارید، ما در دانشگاه آزاد تهران شرق، امکان تولید آن را داریم. » رئیس دانشگاه آزاد تهران شرق در پاسخ به این سؤال که در این کارگاه، کار را چطور آغاز کردید، توضیح داد: «در گام اول با بازار وارد کار شده و سفارش‌هایی را در حوزه لوازم خودرویی از بازار داشتیم. در گام دوم با یکی از وزارتخانه‌های کشور وارد همکاری شده و در حوزه صنایع دفاعی کشور، تولیدات مهمی را داشته و توانستیم اعتماد این وزارتخانه را برای تولید قطعات صنعتی جلب کنیم. »
قطعات ماشین‌آلات معدنی را تولید می‌کنیم
او درباره گام سوم فعالیت این کارگاه اظهار کرد: «بخش دیگری که تخصص ویژه ما در بخش ساخت و تولید است موانع جدی داریم؛ به‌صورت جداگانه در ساخت و تولید انواع جک‌های ماشین‌آلات معدنی اعم از جک‌های 800،1250 و 2000، ساخت انواع جک‌های ماشین لودر، انواع زنجیرسفت‌کن، رولیک و ساخت انواع بوش، پین و مستر پین و آن دسته از قطعاتی که در ماشین‌آلات معدنی به کار می‌رود، توانایی ساخت و تولید را داریم؛ درحالی‌که در کشور امکان تولید آن‌ها وجود ندارد یا اگر هم وجود داشته باشد محدود است. » رئیس دانشگاه آزاد واحد تهران شرق در ادامه تصریح کرد: «متأسفانه پیمانکار‌های معادن کشور ارز بسیاری زیادی را برای این جک‌ها صرف می‌کنند تا جایی که بالغ بر چند هزاردلار برای جک‌ها هزینه می‌شود. ضمن این که 3 واحد تأمین منابع ارزی آن، حداقل به فاصله 3 ماه تا یک سال طول می‌کشد تا جکی که ثبت سفارش شده و پول آن نیز پرداخت شده وارد کشور شود. » او اضافه کرد: «ما توانایی تولید این جک‌ها را داریم ولی متأسفانه با تمام پیگیری و رایزنی‌ها با خانه معدن ایران، وزارت صمت و حوزه دفتر ماشین‌آلات معدنی وزارتخانه و همچنین تفاهمنامه‌ای که با خانه معدن منعقد شد، هیچ کدام از رایزنی‌ها نتیجه نداد و نتوانستیم سفارشی از معادن کشور برای ساخت و تولید جک‌ها داشته باشیم. امیدوارم این گفت‌وگو فتح بابی باشد تا مسئولان متوجه شوند دانشگاه آزاد در حوزه ساخت قطعات صنعتی و مهندسی معکوس قطعات صنعتی، توانمندی ساخت و تولید تمام جک‌های ماشین‌آلات معدنی دارد. » او خطاب به مسئولان حوزه معدن کشور گفت: «دانشگاه آزاد با هزینه خود جک‌ها را تولید می‌کند و می‌توانید از این جک‌ها تست بگیرید و در صورت رضایت وارد مرحله مذاکرات بعدی خواهیم شد. » رئیس دانشگاه آزاد واحد تهران شرق با اعلام ساخت قطعات صنعتی در کارگاه مهندسی معکوس این دانشگاه، حوزه‌های صنعتی کشور اعم از معادن، خودروسازان و ... را به چالش ساخت قطعه دعوت و آمادگی دانشگاه را برای ثبت سفارش ساخت انواع قطعه به دست تیمی از متخصصان و تکنسین‌های حاذق دانشگاهی اعلام کرد. رئیس دانشگاه آزاد واحد تهران شرق در ادامه تصریح کرد: «در حوزه معدن پول زیادی وجود دارد و واردات آن برای یک‌سری از افراد نفع زیادی دارد به همین دلیل برخی از افراد علاقه‌مند به واردات در این حوزه هستند. از سوی دیگر بحث اعتماد مطرح است؛ از آنجایی که حوزه معدن بسیار حساس است، شاید نگرانی از بابت این که وجود داشته باشد و آن‌ها تصور کنند کشور ایران نتواند تولید باکیفیت و در سطح رقابت با نمونه خارجی داشته باشد، برای همین به آن اعتماد نمی‌کنند. »
محصولاتمان قابل رقابت با نمونه خارجی است
موسوی‌اصل با اشاره به این که مسئولان و صنعتگران می‌توانند به دانشگاه آزاد اعتماد کنند، تصریح کرد: «همانطور که مقام‌معظم‌رهبری تأکید دارند که دانشگاه‌ها باید وارد صنعت شوند، آن‌ها می‌توانند یک‌بار به دانشگاه، تولید ملی و جوانان اعتماد کنند. ما در راستای اسناد بالادستی کشور و تأکیدات مقام‌معظم‌رهبری وارد این حوزه شده‌ایم زیرا هم باعث جلوگیری از خروج ارز از کشور خواهد شد و هم قابل رقابت با نمونه خارجی است. همچنین حداقل با یک‌سوم قیمت، می‌توانیم محصولات صنعتی را داخل کشور ایران تولید کنیم. » او تأکید کرد: «اقدام دانشگاه آزاد واحد تهران شرق در راستای اسناد بالادستی، شعار سال و تأکیدات مقام‌معظم‌رهبری است. از سوی دیگر تولید این قطعات در واحد تهران شرق به جای یک سال، تنها دو هفته زمان می‌برد. همچنین حداقل با یک‌سوم تا یک‌پنجم قیمت، این قطعات در واحد دانشگاهی تهران شرق تولید می‌شود. فقط این توانمندی باید ارائه شده و مسئولان بتوانند به این موضوع توجه و به دانشگاه آزاد اعتماد کنند. »
رئیس دانشگاه آزاد واحد تهران شرق درباره رایزنی با صنایع در این خصوص توضیح داد: «همانطور که پیش‌تر گفتم با خانه معدن ایران تفاهمنامه‌ای امضا کرده‌ایم. بنده با وزارت صمت و مدیران مربوطه نیز جلساتی برگزار و با مدیرکل‌های مربوطه رایزنی‌های انجام شد اما متأسفانه منجر به نتیجه‌ای نشد تا از طرف معدن هستیم تا بتوانیم سفارش ساخت جک‌ها را ثبت کنیم. »
او تأکید کرد: «البته دانشگاه آزاد قبلاً ساخت جک‌ها را با معدن گل‌گهر سیرجان انجام داده است. معدن گل‌گهر هم اوایل همکاری به به دانشگاه اعتماد نمی‌کردند؛ ولی بعد از مدتی معدن گل‌گهر این جک‌ها را زیربار برده و استفاده کردند و مجدد سفارش ساخت جک را به واحد سیرجان ارائه دادند. بنابراین تأکید می‌کنم که دانشگاه آزاد ادعای صرف بدون عمل ندارد. در گذشته جک‌های ماشین‌آلات معدن گل‌گهر سیرجان را ساخته است و با توجه به اسناد موجود، مسئولان گل‌گهر سیرجان آن‌ها را تست کرده و از کارایی آن مطمئن شدند. با تجربه و رزومه‌ای که دارا هستیم از صنایع معدنی دعوت به عمل می‌آوریم تا سفارش جک‌های هیدرولیک و پنوماتیک در ابعاد مختلف را داشته باشیم. »
هزینه شهریه دانشجویان مستقر در کارگاه را پرداخت می‌کنیم
او درباره سطح کارگاه مهندسی معکوس دانشگاه آزاد گفت: «در این کارگاه انواع ماشین‌آلات صنعتی مثل ماشین‌آلات فرز در ابعاد مختلف وجود دارد؛ مثلاً دستگاه سنگ تخت، دستگاه cnc فرز و تراش برای ابعاد قطر بلند قطعات دارا هستیم. یکی از نکته‌های مهمی که وجود دارد این است که تعداد زیادی از دانشجویان ما در کارگاه مستقر شدند به علاوه اینکه مهارت‌ها لازم را کسب می‌کنند، از طرف ما بورس شده و دانشگاه هزینه شهریه آن‌ها را پرداخت می‌کند و حتی به اصطلاح شاگردانه‌ای هم به آن‌ها می‌دهیم. »
تراشکاران نخبه دختر تربیت می‌کنیم
رئیس دانشگاه آزاد واحد تهران شرق با بیان این که دانشجویان دختر دانشگاه هم در طول روز (صبح تا عصر) به کارگاه‌ها آمده و در حرفه تراشکاری پیشرفت چشمگیری کرده‌اند، خاطرنشان کرد: «منفعت کار‌هایی که در کارگاه‌ها انجام می‌شود برای حوزه پژوهش و آموزش کشور است و حتی در فرایند انجام کار نیز دانشجویانی که در کارگاه‌ها کار می‌کنند از نظر تحصیل بورس شده و مهارت کسب می‌کنند که برای آینده کاری آنان بعد از فارغ‌التحصیلی بسیار مفید است. »
موسوی‌اصل در پایان در رابطه با تعداد دانشجویان بورسیه‌شده در این کارگاه گفت: «در سال گذشته تعداد 15 تا 20 دانشجو مهارت کسب کرده و این چرخه ادامه دارد. اساتید حاضر و ناظر در کارگاه مهندسی معکوس اساتید رشته مکانیک، ساخت قطعه و تولید هستند و اساتید و صنعتگران با حضور دانشجویان روی نقشه مهندسی معکوس قطعات و ساخت قطعه همکاری می‌کنند. »
رئیس واحد تهران شرق درخصوص فعالیت مجتمع کارگاهی معکوس عنوان کرد: «هم‌اکنون این مجموعه توانایی ساخت و تولید انواع قطعات موتوری، گیربکسی انواع قطعات ماشین‌آلات معدنی، انواع جک‌های هیدرولیکی و پنوماتیکی، انواع قطعات صنعتی با متریال فولادی و چدنی آلومینیوم را داشته و آماده همکاری با تمامی صنایع جهت اخذ سفارش‌هایی برای تولید با کیفیت بیشتر و ارزان‌تر نسبت به سایرین است.»
او در ادامه به جزئیات محصولات پرداخت و ادامه داد: «در این مجتمع انواع جک‌های هیدرولیک و پنوماتیک مانند انواع جک بیل دوهزار، جک بیل هزار و 250، جک بیل 800، جک لودر، بولدوزر و دستگاه حفاری ساخته و علاوه‌بر آن ساخت و تعمیر انواع رولیک، زنجیرسفت‌کن دوهزار، هزار و 250 و 800 و انواع بوم و استیک بیل 800 و دوهزار انجام می‌شود، همچنین در این کارگاه به توانمندی ساخت انواع بوش، پیم، مسترپیم و انواع باکت بیل و لودر رسیده‌ایم.»
