احسان حسینی، خبرنگار: با وقوع جنگ داخلی در سوریه از سال 2010، صنعت نفت و گاز این کشور روی ریل نابودی قرار گرفت و حتی بعد از نابودی داعش نیز اتفاقی چندان موثری برای بهبود وضعیت نیفتاد. طبق آمار موسسه بریتیش پترولیوم (BP)، کشور سوریه حدود 2.5 میلیارد بشکه، ذخایر نفت قابل استحصال دارد که این رقم معادل 0.3 درصد از کل منابع نفتی خاورمیانه است. طبق نمودار گزارش حاضر، تولید روزانه نفت سوریه حتی تا رقم 677 هزار بشکه در سال 2002 افزایش یافت ولی این رقم تا سال 2010 به 385 هزار بشکه رسید که به اعتقاد کارشناسان بی‌توجهی به سرمایه‌گذاری در این صنعت دلیل این افت بوده است. اما با وقوع جنگ داخلی از سال 2011، تولید نفت سوریه سقوط کرد و به 33 هزار بشکه در روز در سال 2014 رسید. نکته جالب اینکه از پایان کار داعش در سوریه در سال 2017 تا پایان حکومت بشار اسد در سال 2024، میزان تولید نفت این کشور تغییر محسوسی نکرد و در کریدور 30 تا 40 هزار بشکه در روز باقی ماند و مابقی نفت این کشور نیز توسط آمریکا به غارت می‌رفت. تا پیش از آغاز جنگ داخلی، سوریه حدود 150 هزار بشکه در روز نفت خود را عمدتا به مقصد کشورهای اروپایی صادر می‌کرد اما یک سال پس از آغاز جنگ، یعنی در سال 2013 میزان صادرات نفت سوریه صفر شد و این موضوع تاکنون برقرار است.

خسارت نفتی 100 میلیارد دلاری سوریه
اگر تولید نفت سوریه از سال 2011 تاکنون همان سطوح پیش از وقوع جنگ داخلی را حفظ می‌کرد میزان درآمدزایی نفتی این کشور حدود 100 میلیارد دلار (97.8 میلیارد دلار) افزایش می‌یافت. به بیان دیگر طبق نمودار دوم این گزارش جنگ داخلی سالانه فقط در بخش نفت 7.5 میلیارد دلار به کشور سوریه خسارت وارد کرد.

ترافیک 24 ساعته در پمپ‌بنزین‌های سوریه
سوریه دو پالایشگاه نفتی به نام‌های «بانیاس» و «حمص» دارد که ظرفیت این دو واحد پالایشی به ترتیب 130 و 110 هزار بشکه در روز است. تا پیش از وقوع جنگ داخلی، سوخت موردنیاز کشور سوریه از جمله بنزین و گازوئیل توسط این دو پالایشگاه تولید و تامین می‌شد. البته در دوره جنگ فعالیت پالایشگاه حمص به دلیل خسارت وارده از سوی داعش متوقف شد و در 10 سال گذشته با ظرفیتی کمتر از 20 هزار بشکه در روز فعالیت می‌کرد. بدین‌ترتیب تنها پالایشگاه فعال این کشور پالایشگاه بانیاس است که سوخت اصلی سوریه را البته به‌صورت بسیار محدود نسبت به تقاضا تامین می‌کند. خوراک نفت پالایشگاه بانیانس و حمص در شرایط ایده‌آل روزانه معادل 240 هزار بشکه بوده که تولید 30 تا 40 هزار بشکه‌ای نفت این کشور کفاف آن را نمی‌دهد. در نتیجه کشور سوریه در دوره بشار اسد روزانه حدود 50 هزار بشکه نفت از ایران خریداری می‌کرد تا بتواند آن را در پالایشگاه‌های نیمه‌فعال خود فرآورش کند. البته پالایشگاه بانیاس هم یک پالایشگاه با فناوری قدیمی مربوط به دهه 60 بوده و همانند پالایشگاه حمص نیاز به تعمیرات و بازسازی دارد. شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در 25 تیرماه سال جاری تفاهمنامه همکاری برای بازسازی پالایشگاه حمص را امضا کرده بود که با پایان یافتن حکومت بشار اسد سرنوشت آن نامعلوم است. فرسودگی پالایشگاه‌های سوریه و نبود خوراک نفت موردنیاز آنها باعث شد که فرآورده‌های نفتی موردنیاز مردم از جمله بنزین و گازوئیل نایاب شده و در سایه کاهش درآمدهای نفتی دولت بشار اسد برای واردات سوخت، با کمبود جدی مواجه شود. حسن شمشادی، دبیرکل سابق اتاق مشترک بازرگانی ایران و سوریه در این باره می‌گوید: «مردم سوریه برای یک باک بنزین باید 24 ساعت در صف می‌ایستادند. در طول روز فقط سه ساعت برق در سوریه برقرار بود ولی در ادلب برق ترکیه 24 ساعته وصل بود.»

83 درصد از نفت سوریه توسط آمریکا غارت می‌شود
اما در کنار افت تولید نفت، استهلاک پالایشگاه‌ها و کمبود سوخت در سوریه، پدیده‌ دیگری نیز در این کشور در حال رخ دادن است و آن غارت 83 درصد از نفت تولیدی این کشور توسط آمریکاست. وزارت نفت سوریه در آگوست سال 2022 در بیانیه‌ای به این موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید: «میزان تولید نفت در نیمه اول سال 2022 بالغ بر 14.5 میلیون بشکه با میانگین تولید روزانه 80.3 هزار بشکه بوده که روزانه 14.2 هزار بشکه به پالایشگاه‌ها تحویل می‌شود و مابقی توسط آمریکا سرقت می‌شود.» طبق این بیانیه، نیروهای اشغالگر آمریکا و مزدوران آنها روزانه بیش از 66 هزار بشکه نفت از میادین اشغالی در شرق منطقه سوریه را غارت می‌کنند. وزارت نفت سوریه مدعی شده که از ابتدای جنگ تا نیمه سال 2022، آمریکا حدود 105 میلیارد دلار از منابع نفتی سوریه را تولید و مصادره کرده است. طبق گزارش سایت thecradle، فیلم‌های متعددی توسط یک هلیکوپتر تهاجمی روسی در رسانه‌های اجتماعی منتشر شده که نشان می‌دهد کاروانی از کامیون‌هایی که توسط ارتش آمریکا اداره می‌شوند نفت سرقتی را به مقصد عراق از رقه قاچاق می‌کنند. این رسانه می‌نویسد که نزدیک به 200 کامیون نفتکش پر از نفت غارت شده تنها در ماه ژوئیه توسط نیروهای آمریکایی به خارج از سوریه منتقل شدند، زیرا واشنگتن رویه خود را برای سرقت منابع سوریه برای فروش به خارج از کشور تشدید کرده است.