سارا طاهری- ثمین قیصری، گروه دانشگاه: از دیروز سومین دوره جشنواره سراسری نمایش دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی در واحد نجف‌آباد بعد از یک وقفه 30 ساله آغاز شد. دوره اول این جشنواره سال 72 در شهر بوشهر و دوره دوم آن نیز سال 73 در شهر نوشهر برگزار شد اما از همان زمان به خواب زمستانی فرو رفت، به‌طوری که بسیاری از دانشجویان گمان کردند که دیگر قرار نیست از این خواب بیدار شود. اما نیمه دوم سال گذشته بود که خبر رسید قرار است جشنواره نمایش دانشجویان احیا شده و سومین دوره آن برگزار شود. اواخر اردیبهشت امسال سرانجام این خبر به واقعیت پیوست و فراخوان آن انجام و با توجه به استقبال دانشجویان ثبت‌نام از آثار نیز 3 دوره تمدید شد و درنهایت 103 اثر در بخش نمایشنامه‌نویسی توسط 75 دانشجو ارائه و 19 اثر برای بخش رقابت اصلی جشنواره انتخاب شد. جشنواره از روز گذشته کار خود را آغاز کرده و آثار دانشجویان قرار است تا چهارشنبه یعنی در سه روز متوالی به روی صحنه بروند. این جشنواره با اجرای 15 نمایش از واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز، تنکابن، تهران غرب، رشت، بندرعباس، اردبیل، یزد، شیراز، نجف‌آباد و واحد علوم و تحقیقات روزهای پنجم تا هفتم آذر در تماشاخانه‌های شهید چمران، شهید آوینی و میردامادی شهر نجف‌آباد برگزار می‌شود. «باختن و الف»، «عاشقانه‌های جنگل»، «سوپ بوقلمون»، «پابرهنه در بهشت»، «مقدمه‌ای بر...»، «قفس جایی برای رام کردن روح هملت»، «آخرین گودو»، «مضرات دخانیات»، «برادرکشی»، «داک»، «نقل زنان سوخته»، «ایران»، «دی آل»، «الویاتان» و «نشانه‌های مرگ» عناوین نمایش‌هایی‌اند که در این جشنواره نمایشی اجرا می‌شوند. در این گزارش در گفت‌وگو با روح‌الله نورموسوی، دبیر اجرایی و ولی‌الله شالی، دبیر علمی جشنواره سراسری نمایش به جزئیات برگزاری این جشنواره، تعداد آثار رسیده، معیار انتخاب آثار و نحوه داوری‌ها پرداخته‌ایم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.
دبیر اجرایی جشنواره سراسری نمایش دانشجویان دانشگاه آزاد مطرح کرد: انتخاب 15 دانشگاه پایلوت برای راه‌اندازی چرخه نمایش دانشجویی
روح‌الله نورموسوی، معاون باشگاه رشد استعدادهای هنری و ادبی جوان دانشگاه آزاد و دبیر اجرایی جشنواره سراسری نمایش دانشجویان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «بعد از 30 سال این جشنواره دوباره احیا شد. در دو بخش صحنه و نمایشنامه، فراخوانی برای تمام واحدهای دانشگاه آزاد ارسال و بر همین اساس آثاری به دبیرخانه رسید. آثار جشنواره بخش صحنه‌ای را منطقه‌ای کردیم؛ یعنی در سه منطقه جنوب، مرکز و شمال آثار بررسی شد.» او درباره بازه زمانی برگزاری این جشنواره توضیح داد: «افتتاحیه جشنواره روز یکشنبه 4 آذرماه برگزار شد و از دوشنبه تا چهارشنبه اجرای جشنواره را خواهیم داشت. درهر روز 5 اثر در 3 سالن واحد نجف‌آباد اجرا می‌شود. روز پنجشنبه نیز اختتامیه جشنواره است و برگزیدگان در روز اختتامیه مشخص و از آنها تقدیر خواهد شد.» دبیر اجرایی جشنواره سراسری نمایش دانشجویان دانشگاه آزاد بیان کرد: «در راستای اهدافی که باشگاه رشد استعدادهای هنری ادبی جوان معاونت فرهنگی برنامه‌ریزی کرده است، بحث کشف استعداد و توانمندی دانشجویان با جشنواره‌هاست. برای پخش آثار هنری دانشجویی نیز برنامه داریم و پس از برگزاری جشنواره‌ها، آثار برگزیده طی برنامه‌ای در دانشگاه‌های مختلف به اجرا درخواهد آمد. در گام نخست 15 دانشگاه به‌عنوان دانشگاه پایلوت برای راه‌اندازی چرخه نمایش دانشجویی در نظر گرفته شده و این آثار در دانشگاه‌های مختلف به اجرا گذاشته می‌شوند.» نورموسوی گفت: «باشگاه رشد استعدادهای هنری ادبی جوان در گام اول هدف‌گذاری کرده بود تا کشف استعدادهای هنری را انجام دهد و پس از ساماندهی، مسیر را برای بچه‌ها فراهم کند تا زودتر بتوانند تجربه‌های بهتری را رقم بزنند. همان‌طور که می‌دانید در جشنواره‌ای مانند جشنواره تئاتر بسترهای اندکی وجود دارد که بچه‌ها بتوانند از این فرصت برای دیده شدن استفاده کنند. به همین دلیل دانشگاه آزاد در حوزه سینما، تئاتر و همچنین هنرهای تجسمی تلاش کرد تا سرانه فرهنگی را تغییر دهد و تعدادی از سالن‌ها را در مسیر سرانه فرهنگی به سالن‌های سینما، تئاتر و هنرهای تجسمی تبدیل کند. ما نمایشگاه‌های دائمی آثار هنری را پس از جشنواره هنرهای تجسمی برگزار خواهیم کرد و همچنین پخش آثار هنری دانشجویی را در دانشگاه‌های مختلف دنبال می‌کنیم و درنهایت فعالیت‌های هنری در دانشگاه‌ها ساماندهی می‌شوند.» دبیر اجرایی جشنواره سراسری نمایش دانشجویان دانشگاه آزاد اظهار کرد: «ما پیش از این شاهد فعالیت‌های هنری به صورت پراکنده در دانشگاه آزاد بودیم. درواقع با توجه به میزان علاقه‌مندی و توانمندی‌ها با پخش آثار هنری مواجه بودیم اما این ساماندهی باعث می‌شود که از پراکندگی فعالیت‌ها جلوگیری کنیم. به‌طور مثال ممکن بود برخی از دانشگاه‌ها ظرفیت توانمندی تیم را نداشته اما مخاطب هنر داشته باشند. بنابراین می‌توانیم آثار دانشگاه‌های دیگر را برای این واحدها نیز به نمایش بگذاریم. این چرحه باعث می‌شود در گام اول بچه‌ها تجربه پیدا کرده و روی صحنه قرار بگیرند و در گام دوم این ارتباط بین دانشگاهی نیز قوی‌تر شود.»
دبیر علمی جشنواره سراسری نمایش دانشگاه آزاد: 19 اثر به مرحله پایانی رسید
ولی‌الله شالی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد واحد تهران غرب و دبیر علمی جشنواره سراسری نمایش دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه در زمان برگزاری اولین دوره این جشنواره، من به‌عنوان دانشجو در این جشنواره شرکت و در بخش اجرایی فعالیت می‌کردم، گفت: «در این سال‌ها بسیار تلاش شد که دانشگاه آزاد اسلامی این جشنواره را ادامه دهد. هدف برگزاری از این جشنواره، بر شناخت استعدادهای صحنه و به‌خصوص حوزه‌های کارگردانی، بازیگری و نویسندگی متمرکز است. در سال‌هایی که جشنواره دانشگاه آزاد برگزار نمی‌شد، دانشجویانمان در جشنواره‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با عنوان «جشنواره سراسری تئاتر دانشگاهی» شرکت می‌کردند.» او اضافه کرد: «در حال حاضر حدود 2 سال است که آن جشنواره برگزار نمی‌شود و تنها جشنواره تئاتر دانشجویی متعلق به دانشگاه آزاد است که این دوره آن در واحد نجف‌آباد در دو بخش برگزار خواهد شد. یک بخش آن را دانشجویان تئاتری و بخش دیگر را دانشجویان غیرتئاتری تشکیل می‌دهند.»
هدف جشنواره شکوفایی توانمندی‌ها و تخصص‌هاست
او درباره علت وقفه 30 ساله‌ای که در برگزاری این جشنواره اتفاق افتاده بود، افزود: «این قضیه را باید مسئولان معاونت فرهنگی توضیح دهند. بنده هیئت‌علمی رشته تئاترم و نزدیک به 22 سال است که در حال تدریس این رشته‌ام. همواره هم پیگیر این موضوع بوده‌ایم که این جشنواره راه‌اندازی شود. معتقدم اگر این جشنواره یا جشنواره‌هایی از این قبیل در دانشگاه‌ها برپا شود، می‌تواند یک نشاط جمعی و امید در بین جوانان ایجاد کند. سال‌هاست که در میان جوانان افزایش این جشنواره‌ها مطرح است. هدف دیگر از برگزاری جشنواره‌ها، شکوفایی توانمندی‌ها و تخصص‌هاست. برای مثال در این عرصه فقط دانشجویان رشته تئاتر حضور ندارد و دانشجویان غیرتئاتری که علاقه و استعداد دارند مانند دانشجویان رشته شیمی، فیزیک، پزشکی و مهندسی نیز در این عرصه در سطح خودشان رقابت می‌کنند. امسال با همکاری دکتر جهان‌بین، معاون فرهنگی و دانشجویی و دکتر محمدی، رئیس باشگاه رشد استعدادهای هنری و ادبی جوان توانستیم این اتفاق را رقم بزنیم.»
شالی درخصوص شرایط دانشجویان شرکت‌کننده در این جشنواره توضیح داد: «اولین شرط این است که فرد، دانشجوی دانشگاه آزاد باشد. شرکت‌کنندگانی که حداکثر 4 سال از فارغ‌التحصیلی آنها در دانشگاه آزاد گذشته باشد نیز می‌توانند در این جشنواره شرکت کنند و مانعی برای رقابت آنها وجود ندارد. شرط دوم نمایشنامه شرکت‌کنندگان است. نمایشنامه اکثر افراد متعلق به خودشان است اما دسته‌ای از نمایشنامه‌ها متعلق به نویسندگان دیگر بوده که به چاپ رسیده یا در جشنواره‌های دیگر شرکت داده شده است.» او با تأکید بر اینکه محدودیتی برای انتخاب نمایشنامه شرکت‌کنندگان نبود، توضیح داد: «زیرا مرحله بازخوانی نداشته و همه این معیارها را در مرحله انتخاب و بازبینی نمایش‌ها گذاشتیم.» دبیر علمی جشنواره سراسری نمایش دانشگاه آزاد گفت: «از نیمه سال دوم 1403-1402 فراخوان این جشنواره آماده و اواخر اردیبهشت ماه فراخوان انجام و آثار به دبیرخانه جشنواره ارسال شد. استقبال خوبی از این جشنواره به عمل آمد به‌طوری‌که 3 دوره آن را تمدید کردیم. اما از آنجایی که دانشجویان با اصول و چهارچوب جشنواره چندان آشنا نبودند و علاوه‌بر آن، اطلاع‌رسانی‌ها نیز به‌موقع صورت نگرفت، مهلت شرکت در جشنواره چندین بار تمدید و خوشبختانه آثار بسیاری دریافت کردیم.»
ارائه 103 اثر در بخش نمایشنامه‌نویسی توسط 75 دانشجو
او اضافه کرد: «هیئت انتخاب در بخش صحنه‌ای و بخش نمایشنامه‌نویسی (که هر دو بخش، شامل حوزه تئاتر و غیرتئاتری است) آثاری را برای جشنواره انتخاب کردند که این آثار از چهارم تا هشتم آذر ماه در واحد نجف‌آباد به رقابت با یکدیگر خواهند پرداخت.» دبیر علمی جشنواره با اشاره به تعداد آثار ارسالی افزود: «در مجموع 103 اثر در بخش نمایشنامه‌نویسی توسط 75 دانشجوی شرکت‌کننده به دست ما رسید که برای مثال 3 اثر توسط یک دانشجو ارائه شده بود. از بین این آثار، 19 اثر برای بخش رقابت اصلی جشنواره انتخاب شد.»
شالی درخصوص ملاک انتخاب این آثار نیز توضیح داد: «ملاک اصلی برای انتخاب این آثار در وهله اول این بود که اثر، بدیع و جدید باشد و به مسائل روز مانند مسائل جوانان و مسائل کشور بپردازد. این دوره از جشنواره شامل بخش‌های فلسطین، مقاومت و امیدها و آرزوهاست و همچنین بخش‌هایی که به روحیه جوانان و دانشجویان نزدیک است، زیرا دانشجویان مقطع کارشناسی و کارشناسی‌ارشد در این جشنواره شرکت کرده بودند و در این دو مقطع رشته هنر و نمایش وجود دارد.» او با بیان اینکه در انتخاب آثار تأکید بر این بود که متن نمایشنامه را خود شرکت‌کنندگان نوشته باشند و ایده آن نیز متعلق به خودشان باشد، اظهار کرد: «بنابراین اگر از جایی اقتباس شده حتما باید به آن اشاره شود. کاملاً یک فضای رقابتی خوب و سالم ایجاد شد و شرکت‌کنندگان برتر و بااستعداد و افرادی که تجربه نوشتن داشتند نیز به خوبی شناسایی شدند. برای سال آینده در این بخش نمایشنامه‌های انتخابی را به دانشجویانی که در بخش صحنه‌ای فعالیت می‌کنند معرفی خواهیم کرد تا از این آثار انتخاب کنند.»
15 نمایش در 3 روز روی صحنه می‌رود
او در پاسخ به این سؤال که چند تیم امکان نمایش خواهند داشت، گفت: «5 تئاتر در 5 سانس روی صحنه می‌رود. یعنی هر نمایش در سالن‌هایی که در نظر گرفته شده در واحد نجف‌آباد یک اجرا خواهد داشت. از روز پنجم تا هفتم 5 نمایش اجرا می‌شود که در مجموع 15 نمایش در این 3 روز به روی صحنه خواهد رفت.» شالی درخصوص تعداد سالن‌ها نیز گفت: «در حال حاضر 3 سالن را در واحد نجف‌آباد در نظر گرفته‌ایم که هرکدام مجموعاً در روز 2 اجرا خواهند داشت. سالن‌ها مختص به سالن تئاتر نیست اما برای جشنواره مناسب‌سازی شدند. در واحد نجف‌آباد رشته تئاتر وجود ندارد و به همین دلیل این واحد سالن اختصاصی ندارد. برای مثال در واحد تهران مرکز یا تهران غرب یا مراکز خارج از تهران که رشته نمایش در آنها تدریس می‌شود ازجمله واحد تنکابن، اراک، بوشهر، لاهیجان، یزد و شیراز سالن مخصوص اجرای تئاتر دانشجویان وجود دارد که اصطلاحاً به آن «پلاتو» می‌گویند. به علت اینکه رشته آن در واحد نجف‌آباد وجود نداشت میّسر نبود که در این مدت زمانی پلاتوها آماده شوند. برای همین از همان سالن‌ها استفاده کردیم.»
دبیر علمی جشنواره تصریح کرد: «یکی از هدف‌ها این بود که دانشجویان با فضاهای غیرپلاتویی ارتباط داشته باشند تا در آینده برای اجرا در بخش حرفه‌ای بعد از فارغ‌التحصیلی بتوانند در سالن‌های غیرپلاتویی هم اجرا داشته باشند. درواقع این جشنواره تمرینی برای آنها خواهد بود. ان‌شاءالله بیشتر بتوانیم این فرصت‌ها و عرصه‌هایی که در زمان تحصیل کمتر برای دانشجویان به وجود می‌آید را فراهم کنیم.»
3 داور بخش صحنه‌ای هر روز 5 اجرا را بررسی می‌کنند
شالی درباره داوری این جشنواره اضافه کرد: «3 داور در بخش صحنه‌ای هر روز 5 اجرا را بررسی می‌کنند. در بخش صحنه ملاک‌های ارزیابی بیشتر روی بخش عناصر نمایشی ازجمله کارگردانی و نمایشنامه‌نویسی متمرکز است. البته آن دسته از نمایشنامه‌هایی که در بخش صحنه‌ای ارائه شدند، در بخش نمایشنامه‌نویسی مورد قضاوت قرار گرفتند. اما در داوری آثار، بخش‌های دیگر مانند بازیگری، طراحی صحنه، طراحی نور، موسیقی نمایش و حتی پوستر نمایش جزء نمایش‌های صحنه‌ای قرار گرفتند.» او افزود: «در بخش انتخاب آثار نمایش‌نویسی از 9 داور استفاده کردیم که آنها 103 اثر را با دقت بررسی کردند و درنهایت به 19 اثر رسیدیم که 3 داور در بخش نهایی مسئول داوری آنها بودند.» او بیان کرد: «همچنین برای دانشجویان برتر در هر بخش جوایز نقدی در نظر گرفته شده و در روز 8 آذر ماه مصادف با اختتامیه این جشنواره از برگزیدگان تقدیر خواهد شد. با اینکه هزینه‌های دیگری ایجاد شد اما سعی کردیم از مقدار این جوایز کم نکنیم. منتها به دلیل اینکه احتمال دارد مقدار جایزه‌ها یا تعداد افرادی که قرار است جایزه بگیرند بیشتر شود هنوز نمی‌توان مقدار دقیق جایزه را عنوان کرد. گاهی اوقات در جشنواره‌ها این اتفاق می‌افتد که تعداد جایزه‌ها ممکن است کم و زیاد شود. برای مثال داور می‌گوید: «من در این بخش دو جایزه بیشتر نمی‌خواهم در نظر بگیرم.» یا برای مثال می‌گوید: «من برای این بخش 5 جایزه تعیین می‌کنم.» بنابراین تعداد اولیه ما تغییر خواهد کرد.»
او درخصوص واحدهای شرکت‌کننده در این جشنواره اظهار کرد: « بیشتر شرکت‌کنندگان از استان تهران در این جشنواره شرکت کردند و این یک موضوع طبیعی است. برای مثال واحد تهران مرکز از سال 68 دارای رشته نمایش است. واحد تهران غرب حدود 5 سال است که در این رشته فعالیت انجام می‌دهد. همچنین رشته نمایش در واحدهای دانشگاهی تنکابن، اراک، شیراز و یزد تدریس می‌شود. در بخش دانشجویان تئاتر اکثر واحدهای دارای رشته نمایش، در هر دو بخش صحنه‌ای و نمایشنامه‌نویسی حضور بیشتری داشتند اما دانشگاه‌هایی که رشته تئاتر ندارند مانند واحد بندرعباس، بوشهر، اردبیل و رشت، دانشجویان در بخش غیرتئاتری حضور پیدا کردند، یعنی رشته اصلی این دانشجویان متفاوت است. برای مثال در گرایش‌های فنی، علوم انسانی یا پزشکی تحصیل می‌کنند اما در بخش دانشجویان غیرتئاتری شرکت کردند.»
دبیر علمی جشنواره در آخر عنوان کرد: «امیدوارم این جشنواره تداوم داشته باشد. ما به سختی با همت دکتر جهان‌بین توانستیم بخش‌های مختلف به‌خصوص بخش تئاتر را احیا کنیم. هنگامی که این جشنواره تمام شود مسئولان فرهنگی به تأثیر آن پی می‌برند. می‌دانیم که این جشنواره چه تأثیر خوبی بر جوانان یا محیط‌های دانشگاهی داشته است. پس از این جشنواره نیز مسئولان فرهنگی اثرات آن را خواهند دید و می‌بینند که به چه اندازه این رویداد برای دانشجویان مفید بوده و استشمام این فضای فرهنگی و هنری برای محیط دانشگاه لازم است و می‌تواند حتی به درس و پیشرفت دانشجویان غیرتئاتری کمک کند. این نشان می‌دهد که به چه میزان هنر می‌تواند در تعالی انسان مؤثر باشد. به دلیل اینکه کار ما ماهیت انسانی دارد، می‌توان دریافت که هنر انسان‌ساز و تعالی‌بخش است و همه ما معتقدیم در این مسیر که قرار بگیریم، می‌توانیم به سمت تعالی و پیشرفت حرکت کنیم.»
