ندا اظهری، مترجم: در نوامبر 2024 و هم‌زمان با برگزاری نشست G20 در ریودوژانیرو، استارتاپ ژنوم و شبکه جهانی کارآفرینی به همراه ABStartups و Startup20 نخستین نسخه گزارش APEXE Nations را منتشر کردند. این گزارش به بررسی پتانسیل نوآوری کشور‌ها برای توسعه کارآفرینی پرداخته و به کشور‌ها کمک می‌کند که وضعیت اکوسیستم استارتاپی خود را ارزیابی کنند. APEXE یک چهارچوب نوآورانه و داده‌محور ارائه می‌دهد که با استفاده از تجربه بیش از 10 ساله این سازمان‌ها در مشاوره به بیش از 170 وزارتخانه و نهاد‌های عمومی و خصوصی و انتشار گزارش سالانه اکوسیستم استارتاپی جهانی، توانایی‌ها و ضعف‌های سیاست‌های استارتاپی کشور‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهد.

اکوسیستم‌های استارتاپی موتور اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی

استارتاپ ژنوم و شبکه جهانی کارآفرینی به منظور تسریع فعالیت استارتاپ‌ها و رشد این اکوسیستم تلاش می‌کنند تا تمام شهر‌ها و کشور‌ها بتوانند سهم خود را از اقتصاد جدید به دست آورند. مخاطبان استراتژی استارتاپ ژنوم، رشد ارزش اکوسیستم خود را در مقایسه با همتایان خود تا 59 درصد سریع کرده است. به طورمتوسط، مخاطبان استارتاپ ژنوم، با توجه به میانگین نقطه شروع 9 میلیارد و 200 میلیون دلاری، سالانه یک میلیارد و 400 میلیون دلار بیشتر در ارزش اکوسیستم تولید کردند. برنامه‌های پژوهشی، مشاوره و مقیاس‌سازی اکوسیستم مبتنی بر شواهد، ریشه در تجربه جهانی نسبت به بزرگ‌ترین مجموعه داده‌های راه‌اندازی‌شده مبتنی بر هوش مصنوعی و ابزار‌های تخصصی توسعه‌یافته از بیش از یک دهه تحقیقات اولیه دارد. طبق گزارش APEXE، استارتاپ ژنوم و شبکه جهانی کارآفرینی ابزار منحصر‌به‌فردی را در اختیار وزارتخانه‌های توسعه اقتصادی و نوآوری دولت‌های ملی در سراسر جهان قرار می‌دهد. همان‌طور که گزارش اکوسیستم استارتاپ جهانی (GSER) طی 12 سال ایجاد شده، چهارچوب APEXE نیز مجموعه‌ای از معیار‌های عملی را همراه با معیار‌های عمیق و ابزار‌های ارزیابی برای وزارتخانه‌ها و آژانس‌های توسعه اقتصادی و نوآوری ملی ارائه کرده است. 

در گذر زمان، GSER به عامل فشار توسط دولت‌ها و سازمان‌ها برای سنجش اثربخشی سیاست‌ها و سرمایه‌گذاری‌های آن‌ها در اکوسیستم‌های استارتاپی تبدیل شده است. این گزارش نقش مشابهی را در سطح کشور ایفا خواهد کرد. این اولین امتیاز برابر برای اثربخشی اقدامات سیاستی یک کشور و کاهش شکاف‌های موجود در تبدیل پتانسیل نوآوری یک کشور به موتور کارآفرینی فناوری برای جوامع و نیز راهی برای اقدامات سیاست‌گذاری است. اکوسیستم‌های استارتاپی به موتور اصلی اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی در دنیا تبدیل شده‌اند. این اکوسیستم‌ها، نیروگاه‌های اقتصادی شهری و خوداحیاکننده‌ای‌اند که 7 شرکت از 10 شرکت بزرگ دنیا را ایجاد کرده‌اند. در حال حاضر، شرکت‌های فناورانه حدود 50 درصد از بازار سهام آمریکا را تشکیل می‌دهند و این نسبت به بازار‌های سهام در دنیا در حال افزایش است. 

موفقیت استارتاپ‌ها به طور فزاینده‌ای باعث رشد می‌شود. در این میان، نه‌تنها اکوسیستم‌های استارتاپی مخاطبان استارتاپ ژنوم سریع‌تر رشد می‌کنند، بلکه به ناچار اقتصاد آن‌ها نیز رشد می‌کند. اقتصاد‌هایی که در اواسط دهه 1990 روی سیاست‌های استارتاپی سرمایه‌گذاری کردند‌ و نیز اقتصاد‌هایی که از آن زمان تأثیرگذارترین سیاست‌های خود را دنبال کرده‌اند، در حال پیشرفت بوده و از‌ گذار به اقتصاد‌های دیجیتال سود می‌برند و برای دهه‌های آینده مفید خواهند بود. اکوسیستم‌های استارتاپ فناوری در سه دهه گذشته سریع‌تر از هر بخش دیگری، حتی سریع‌تر از بخش خودرو در 100 سال گذشته، نیمه‌رسانا‌ها و حوزه مخابرات رشد کرده‌اند. اهمیت تحقیق و توسعه شرکت‌ها و دانشگاه‌ها از نظر قدرتی که در ایجاد شکوفایی اقتصادی یک شهر یا کشور دارد، به طور نسبی کاهش یافته است. بسیاری از شرکت‌ها این واقعیت را درک کرده و اکنون منابع بیشتری را برای مشارکت با استارتاپ‌ها در فعالیت‌های مختلف نوآوری باز نسبت به تحقیق و توسعه داخلی صرف می‌کنند. باوجوداین، تنها برخی از دولت‌ها هستند که بودجه‌های متناسبی را برای سرمایه‌گذاری در اکوسیستم‌های استارتاپی و مهم‌تر خود اختصاص داده‌اند. با وضعیت موجود، دولت‌ها همچنان روی اقتصاد‌های آینده خود برای بازگشت رو به کاهش برنامه‌های توسعه اقتصادی سنتی شرط‌بندی می‌کنند و از طرف دیگر امیدوارند که برتری آن‌ها در تحقیق و توسعه سنتی به رونق اقتصاد آن‌ها در سال‌های پیش رو کمک کند. استعداد‌های دانشگاهی و مالکیت معنوی (IP)، متحرک بوده و ارزش آن‌ها به طور چشمگیری توسط شرکت‌های دنیا در سایر کشور‌ها یا قاره‌ها تسخیر می‌شود. تحقیق و توسعه در شرکت‌ها با چالش در تحرک دست‌و‌پنجه نرم می‌کند، در حالی که افزایش بهره‌وری باعث کاهش اشتغال شده و ارزش، با رقابت رو به رشد فناوری، فرسایش می‌یابد. آینده هر اقتصاد و نیز نسل‌های آینده به سرمایه‌گذاری‌های فوری و کلان در توسعه اکوسیستم‌های استارتاپی بستگی دارد. 

قابلیت اقتصادی استارتاپ‌ها در G20

اکوسیستم‌های استارتاپی ارزش بالایی تولید و محصولات جدید و مدل‌های کسب و کاری ایجاد می‌کنند که اشتغالزایی کرده، رقابت شرکت‌ها را افزایش می‌دهد، رشد اقتصادی را پیش می‌برد و اغلب چالش‌های اجتماعی را برطرف می‌کند. بخشی از این ارزش را برای یک شهر می‌توان با ارزش اکوسیستم (EV) استارتاپ فناوری سنجید، معیاری که به روشی استاندارد برای محک زدن اکوسیستم‌های استارتاپ محلی در سطح جهانی تبدیل شده است. ارزش اکوسیستم، مجموع تمام خروجی‌های استارتاپی و ارزیابی‌های مالی در 2.5 سال گذشته است. به عنوان مثال، ارزش اکوسیستم ملی در آمریکا که شامل تمام اکوسیستم‌های استارتاپی شهر‌های آن می‌شود، در پایان سال 2023 حدود 3 هزار و 900 میلیارد دلار بود. این بدان معناست که ارزش فعلی اکوسیستم‌های استارتاپی آمریکا معادل 14 درصد تولید ناخالص داخلی است. در حالی که تولید ناخالص داخلی به جای ارزش دارایی، معیاری برای تولید است، نسبت ارزش اکوسیستم به تولید ناخالص داخلی (EV/GDP) یک معیار مفید برای ارزش محسوب می‌شود. ارزش اکوسیستم بر استارتاپ‌های فناوری و خروجی‌های اخیر متمرکز است و بنابراین ارزش شرکت‌های بزرگ فناورانه تولید‌شده در طول زمان را در نظر نمی‌گیرد. 

فرصت اکوسیستم استارتاپی G20 و  ارزش اقتصادی هزار میلیارد دلاری 

تنوع بالا در کشور‌های گروه G20: ارزش اکوسیستم ملی ژاپن در حال حاضر چیزی معادل 1.7 درصد از GDP است درحالی‌که نسبت ایتالیا تنها 0.8 درصد است که بسیار کمتر از میانگین نسبت 8 درصد ارزش اکوسیستم به تولید ناخالص داخلی (EV/GDP) است. اگر این کشور‌ها بتوانند اکوسیستم استارتاپی خود را رشد دهند تا به میانگین G20 نزدیک‌تر شوند، این شکاف‌ها بین کشور‌های پیشگام و کشور‌های با عملکرد پایین‌تر، فرصت‌های قابل‌توجهی را برای ایجاد ارزش بالاتر فراهم می‌کند. 

تعیین ابعاد این فرصت: اگر برای کشور‌های با عملکرد پایین G20 این امکان وجود داشته باشد که تمام آن‌ها به میانگین نسبت ارزش اکوسیستم به تولید ناخالص داخلی دست پیدا کنند، این امر به ارزش اکوسیستمی خیره‌کننده 2 هزار و 700 میلیارد دلاری به اقتصاد جهانی استارتاپ‌ها اضافه خواهد کرد و این‌گونه می‌تواند رشد و مقاومت اقتصادی جهانی را تقویت کنند. 

چهارچوب نوآورانه گزارش APEXE

رتبه‌بندی APEXE چهارچوب جدید پیچیده و مجموعه‌ای از عواملی را ارائه می‌دهد که باعث آشکار شدن پتانسیل نوآوری یک کشور، عملکرد اکوسیستم استارتاپی یک کشور و میزان تبدیل پتانسیل نوآوری یک کشور به عملکرد اکوسیستم استارتاپی می‌شود. اگر عملکرد اکوسیستم استارتاپی هر کشور ساختار شرکت، قدرت اقتصادی و بازده و کیفیت نوآوری به‌دقت اندازه‌گیری شده و برای جمعیت و تولید ناخالص داخلی آن‌ها عادی‌سازی شود، امتیاز تبدیل آزمایشگاه به استارتاپ در استارتاپ ژنوم باید امکان رقابت را برای کسب رتبه‌های برتر در اختیار کشور‌های کوچک و بزرگ قرار دهد. این گزارش، آزمایشی چهارچوبی مبتنی بر داده و قابل تکرار ایجاد می‌کند تا به کشور‌ها کمک کند تا با سنجش میزان بهره‌مندی مؤثر از این قابلیت به پتانسیل‌های خود در زمینه کارآفرینی نوآورانه پی ببرند. درواقع، گزارش APEXE نخستین دیدگاه از اکوسیستم‌های استارتاپی را در سطح ملی ارائه می‌دهد که مکمل گزارش سالانه اکوسیستم استارتاپی جهانی در استارتاپ ژنوم (GSER) است. GSER تجزیه و تحلیل و مقایسه شهری را از اکوسیستم‌های مختلف دنیا ارائه داده و به کارآفرینان و سیاست‌گذاران محلی کمک می‌کند تا شرایط کارآفرینی را بهتر درک کرده و تلاش‌های خود را به‌طور مؤثر متمرکز کنند. 

گزارش APEXE بسیاری از عوامل مازادی را نشان می‌دهد که بر استارتاپ‌ها در مقیاس بزرگ‌تر تأثیر می‌گذارند. به عنوان مثال، قوانینی که بر کسب‌وکار‌ها تأثیر می‌گذارند مانند توانایی ارائه گزینه‌های سهام، اغلب در سطح ایالتی یا ملی تنظیم می‌شوند. مقررات مربوط به مالیات و مانند تخفیف مالیاتی برای سرمایه‌گذاران اغلب در سراسر کشور اجرا می‌شود. سیاست‌های جذب استعداد‌ها مانند استراتژی‌های آموزشی و ویزا برای کارآفرینان ورودی معمولاً ماهیت ملی دارند. 

آمریکا و انگلیس سردمدار برترین اکوسیستم‌های استارتاپی در دنیا

آنچه در این رتبه‌بندی مشخص شده آمریکا و انگلیس به‌عنوان دو کشور برتر و پیشتاز در جمع کشور‌های G20 از منظر اکوسیستم‌های استارتاپی قرار گرفته‌اند که توانسته‌اند نوآوری را به اکوسیستم‌های استارتاپی با رونق بالا تبدیل کنند. این دو کشور امتیاز‌های بالایی در تبدیل نوآوری به استارتاپ و حمایت‌های سیاستی از کارآفرینی دارند. آمریکا که اولین کشور برتر دارنده اکوسیستم‌های استارتاپی در دنیا لقب گرفته، با امتیاز 2.26، بالاترین امتیاز اکوسیستم‌های استارتاپی را طبق گزارش APEXE از آن خود کرده است. امتیاز پتانسیل نوآوری آمریکا نیز 1.36 است که بالاترین در جمع کشور‌های G20 است. از سوی دیگر، انگلیس با امتیاز 1.87 از نظر اکوسیستم‌های استارتاپی و امتیاز 1.39 در پتانسیل نوآورانه در رده دوم این رتبه‌بندی قرار گرفته است. در این بین کانادا که رتبه سوم را از آن خود کرده امتیاز 1.39 در اکوسیستم استارتاپی و امتیاز 1.28 در پتانسیل نوآورانه را به خود اختصاص داده است. هند با رتبه چهارم، امتیاز 1.22 را از نظر اکوسیستم‌های استارتاپی و امتیاز 0.53 را از نظر پتانسیل نوآورانه به دست آورده است. پنجمین رتبه هم از آن کره‌جنوبی با امتیاز 1.28 اکوسیستم استارتاپی و امتیاز 1.29 پتانسیل نوآورانه شده است. فرانسه هم با امتیاز 1.14 اکوسیستم استارتاپی و امتیاز 1.13 پتانسیل نوآورانه جایگاه ششم را به دست آورده است. چین با امتیاز اکوسیستمی 1.02 و امتیاز 0.71 پتانسیل نوآورانه در رده هفتم این رتبه‌بندی قرار گرفته است. هشتمین جایگاه این رده‌بندی نیز از آن استرالیا با امتیاز اکوسیستمی 1.17 و امتیاز پتانسیل نوآورانه 1.46 شده است. آلمان هم با امتیاز اکوسیستمی 1.18 و امتیاز پتانسیل نوآورانه 1.32 در رده نهم جای گرفته است. دهمین کشور هم با امتیاز 0.65 در اکوسیستم‌های استارتاپی و امتیاز 0.46 در پتانسیل نوآورانه از آن آرژانتین شده است. به عبارتی هند و برزیل جزء آن دسته از کشور‌های G20 هستند که به‌رغم پایه‌های نوآورانه ضعیف‌تر در مقایسه با سایر اقتصاد‌ها موفق شده‌اند ارزش‌های اکوسیستم استارتاپی بالایی را در مقایسه با تولید ناخالص داخلی خود ایجاد کنند. اما در مقابل برخی از کشور‌ها مانند استرالیا، آلمان و ژاپن به‌رغم اینکه پتانسیل نوآورانه بالایی دارند در مقایسه با پتانسیل خود در فعالیت‌های استارتاپی عملکرد ضعیف‌تری از خود نشان داده‌اند که نیاز به اجرای سیاست‌های هدفمند به منظور پر کردن این شکاف‌ها در این کشور‌ها احساس می‌شود. 

هند؛ چهارمین کشور دارنده بالاترین اکوسیستم استارتاپی

عملکرد اکوسیستم‌های استارتاپی هند در مقایسه با پتانسیل نوآوری آن بسیار بالاست و همین امر باعث شده تا هند در میان کشور‌های G20 در زمینه تبدیل آزمایشگاه به استارتاپ، رتبه سوم را از آن خود کند. نسبت EV/GDP بالای 10.8 درصدی و داشتن سه اکوسیستم استارتاپی که در رتبه‌بندی 40 اکوسیستم استارتاپ جهانی (GSER) قرار دارند، هر دو نمونه بیانگر این تغییرند. باوجوداین، رتبه کلی APEXE هند به دلیل اقدامات خط مشی راه‌اندازی نسبتاً پایین به رتبه چهارم کاهش یافته است. 

رقابت تنگاتنگ چین برای رتبه سومی

چین در رتبه‌بندی APEXE موفق به کسب جایگاه هفتم در حوزه تبدیل آزمایشگاه‌ها به استارتاپ‌ها شده است. درحالی‌که خروجی نوآوری سنتی و کیفیت شهر‌های برتر چین در سطح کشور بسیار بالاست، با تولید ناخالص داخلی و جمعیت بالایی که این کشور دارد، پتانسیل نوآوری معمول آن کمتر از میانگین سایر کشورهاست. با وجوداین، عملکرد اکوسیستم‌های استارتاپی به عنوان مثال، با چهار اکوسیستم، بالاتر از حد متوسط و در میان 40 رتبه برتر GSER قرار گرفته است. اگر شکاف‌های کلیدی در سیاست‌های استارتاپی برطرف شود چین می‌تواند برای کسب رتبه سوم در رتبه‌بندی APEXE رقابت کند. 

بالاترین پتانسیل نوآوری از آن آلمان

پتانسیل نوآوری آلمان در بالاترین میزان در میان کشور‌های G20 قرار دارد. باوجوداین، عملکرد اکوسیستم‌های استارتاپی در این کشور به‌سختی به بالاتر از حد متوسط می‌رسد به عنوان مثال، نسبت EV/ GDP در آلمان حدود 5.2 درصد بوده و تنها دو اکوسیستم استارتاپی آلمان جزء 40 اکوسیستم برتر GSER قرار دارند؛ این در حالی است که کانادا سه اکوسیستم برتر را در این جمع دارد. علاوه براین، سیاست‌های استارتاپی آلمان چند شکاف مهم را نشان می‌دهد. آلمان نهمین کشور دنیا از نظر دربرداشتن اکوسیستم‌های استارتاپی در بین این کشور‌ها قرار دارد. 

برزیل سیزدهمین کشور با ظرفیت اکوسیستم استارتاپی

همان طور که نسبت بالای 5.8 درصدی EV/GDP برزیل نشان می‌دهد عملکرد اکوسیستم‌های استارتاپی این کشور با رسیدن به جایگاه هفتم در تبدیل آزمایشگاه به استارتاپ، از پتانسیل نوآوری پایین‌تری برخوردار است به طوری که شکاف‌های این کشور در زمینه راه‌اندازی اقدامات سیاستی و دربرداشتن اکوسیستم‌های استارتاپی، رتبه آن در APEXE به جایگاه 13 کاهش یافته است.