فاطمه سادات مرتضوی، خبرنگار: در روزهای گذشته دولت اعلام کرد قصد دارد در 3 نیروگاه اراک، اصفهان و کرج مصرف مازوت را متوقف کند. پس از اعلام این تصمیم، فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «‏شرط عدالت نیست برای تولید برق، بخشی از جامعه با جان خود هزینه آن را پرداخت کنند. از همین رو به دستور رئیس‌جمهور مازوت‌سوزی در سه نیروگاه اراک، کرج و اصفهان که شرایط ویژه‌ای دارند، متوقف می‌شود.» و در پایان نوشت: «می‌توان برای مدت محدودی «خاموشی منظم» را جایگزین «تولید سم» برای عموم شهروندان کرد.» در ظاهر این اقدام جای تقدیر دارد که مصرف مازوت در نیروگاه‌های مذکور را متوقف کرده است اما به نظر می‌رسد دولت این تصمیم را با لحاظ دلایل فنی موضوع نگرفته یا اینکه کل موضوع قطعی برق یا همان خاموشی منظم را به شهروندان اعلام نکرده است. بررسی‌های «فرهیختگان» نشان می‌دهد در پنج یا شش سال اخیر 15 نیروگاه مصرف مازوت داشته‌اند که البته برخی از آن‌ها همچون سه نیروگاه اراک، کرج و اصفهان در نزدیکی مراکز شهری قرار دارند و برخی اطراف شهرهای کوچک بوده‌اند که احتمال می‌رود این مسئله صرفاً در شهرهای بزرگ تبدیل به معضل بشود. همچنین سهم سه نیروگاهی که مصرف مازوت در آن‌ها متوقف شده، از کل مصارف مازوت نیروگاهی کشور حدود 9 درصد است. البته باید گفت صرفاً نیروگاه‌ها نیستند که مصرف‌کننده مازوتند، طبق بررسی‌هایی که «فرهیختگان» با استفاده از داده‌های مالی شرکت‌های بورسی سیمانی انجام داده، در 6 ماه اخیر 13 شرکت سیمانی مازوت مصرف کرده‌اند. البته لازم به ذکر است عمده مصرف مازوت در بخش نیروگاهی با سهم 80 درصدی بوده و 20 درصد مابقی در بخش صنایع و غیره مصرف می‌شود که سیمانی‌ها نیز یکی از مصارف بزرگ غیرنیروگاهی هستند. با این اوصاف، به نظر می‌رسد دولت باید موضوعات تخصصی و فنی را از مسیر کارشناسی و نه مسیر کمپینی و توییتری پیگیری کند؛ چراکه اصل اولیه مورد تأکید مسعود پزشکیان در رقابت‌های انتخاباتی نیز تأکید بر این بود که موضوعات کشور باید از مسیر کارشناسی بگذرد. همچنین دولت باید صادقانه با مردم سخن بگوید و دلایل قطعی برق و گاز را شفاف اعلام کند تا مسیر اصلاحات اقتصادی برای دولت باز شود. 

80 درصد مازوت در نیروگاه‌ها می‌سوزد
بررسی‌های «فرهیختگان» از وضعیت سهم نیروگاه‌های حرارتی و سایر بخش‌ها از مصرف نفت کوره کشور حاکی از آن است که در سال 94 حدود 84 درصد مازوت مصرف شده در کشور مربوط به مصرف نیروگاه‌ها بوده است. در آن سال سهم مازوت صنایع تنها 16 درصد بوده است. به طور مشابه در سال 99 هم مجدداً شاهد رشد سهم مازوت در نیروگاه‌ها و تکرار اتفاقی مانند سال 94 بودیم. گفتنی است در سال 1401 نیز سهم مازوت در نیروگاه‌های کشور 82.8 درصد بوده و مازوت در صنایع تنها 17.2 درصد سهم داشته است. در سال 1402 نیز این سهم در نیروگاه‌ها 80.2 درصد بوده و صنایع صرفاً سهمی معادل 19.8 درصد داشتند. به طور کلی باید گفت سهم مازوت در نیروگاه‌ها در سه سال اخیر با یک کاهش پس از سال 99 روند ثابتی به خود گرفته و 80 درصد نیروگاه‌های کشور مازوت مصرف می‌کنند. 
لازم به ذکر است درحال حاضر سهم مازوت از کل سوخت مصرفی نیروگاه‌های حرارتی کشور به ۷ درصد رسیده که نسبت به اوایل دهه ۹۰ به یک‌سوم کاهش یافته است. همچنین با احتساب نیروگاه‌های تجدیدپذیر؛ برقابی و هسته‌ای، سهم مازوت در تولید برق ایزان نهایتا ۵ درصد خواهد بود.

15 نیروگاه مصرف‌کننده مازوت در کشور
 بررسی‌های‌ «فرهیختگان» از گزارش ارزیابی وضعیت بهره‌وری نیروگاه‌های حرارتی کشور و راهکارهای افزایش آن که توسط اندیشکده اقتصاد مقاومتی و رسانه مسیر اقتصاد تهیه شده، نشان می‌دهد 15 نیروگاه کشور در سال 1402 مصرف مازوت داشته‌اند. همچنین مجموع مصرف سالانه این نیروگاه ها در سال 1402 حدود 6.7 میلیارد لیتر (روزانه 18.3 میلیون لیتر) بوده است. در بین این نیروگاه‌ها، نیروگاه شهید رجایی قزوین در رتبه اول مصرف مازوت نیروگاه‌های حرارتی قرار داشته است. این نیروگاه در سال 1402 با مصرف 14 درصد از کل مازوت مصرفی، در رتبه اول قرار داشته است. نیروگاه شهید رجایی در 25 کیلومتری شهر قزوین و ازجمله صنایع آلاینده این منطقه است. نیروگاه شهید مفتح همدان در 17 کیلومتری کبودرآهنگ با سهم 12.4 درصد و نیروگاه شهید سلیمی مازندران در 22 کیلومتری نکا با سهم 12.3 درصدی در رتبه‌های دوم و سوم قرار داشته‌اند. نیروگاه توس در 12 کیلومتری شهر مشهد با سهم 11.4 درصد و نیروگاه بندرعباس در 12 کیلومتری این شهر نیز با سهم 11.3 درصدی در رتبه‌های پنجم و ششم قرار دارند. بیستون کرمانشاه در 10 کیلومتری شهر بیستون با سهم 10.5 درصدی و نیروگاه شازند با سهم 5.8 درصدی و در 12 کیلومتری شازند اراک، در رتبه‌های بعدی قرار دارند.  

9 درصد از مازوت در 3 نیروگاه خاص مصرف می‌شود
چند روز پیش محمدجعفر قائم‌پناه، معاون اجرایی رئیس‌جمهور گفت با مصوبه‌‌ تازه‌ هیئت دولت، «برای تأمین سلامت مردم» استفاده سوخت مازوت در نیروگاه‌های اراک، اصفهان و کرج ممنوع شد. با صدور دستور توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه کشور، وزارت نیرو مکلف شد ناترازی انرژی را از طریق قطعی برق رفع کند. این ممنوعیت از شنبه اعمال می‌شود و در عوض در زمان کمبود انرژی، خاموشی‌هایی در فصل سرد خواهیم داشت. معاون اجرایی رئیس‌جمهور برای خاموشی‌های احتمالی پیش رو از مردم عذرخواهی کرد و گفت: «قرار نیست تعدادی بمیرند تا ما برق داشته باشیم.» شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز با اعلام این خبر در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «هوای پاک حق همه شهروندان است. امیدوارم تلاش دولت برای رفع ناترازی انرژی در آینده‌ای نزدیک به بار بنشیند.» 
بررسی‌ها نشان می‌دهد نیروگاه شازند اراک سهم 5.8 درصدی از کل مصرف مازوت نیروگاه‌های حرارتی کشور را دارد. سهم نیروگاه کرج حدود 2.8 درصد و سهم نیروگاه اسلام‌آباد اصفهان نیز ۰.۲ درصد است. درمجموع سه نیروگاهی که دولت مصرف مازوت در آنها را علی‌الحساب ممنوع کرده، سهم نزدیک به 9 درصدی از کل مصرف مازوت نیروگاهی کشور را دارند. طبق جدول این گزارش، نیروگاه شازند در 12 کیلومتری شازند اراک، نیروگاه کرج در 10 کیلومتری کرج و نیروگاه اسلام‌آباد اصفهان نیز تقریبا در داخل بافت شهر اصفهان (منطقه 13) قرار دارند. به نظر می‌رسد تصمیم دولت برای توقف مصرف مازوت در این سه نیروگاه به دلیل نزدیکی بیش از حد به شهرهای دارای آلایندگی زیاد بوده و صرف آلایندگی مازوت را نمی‌توان دلیل توقف مصرف مازوت در این نیروگاه‌ها دانست. به عبارتی، در شهرهایی که آلایندگی بالایی دارند (ناشی از آلایندگی خودروها، صنایع و غیره) مصرف مازوت متوقف شده است. 

13 کارخانه سیمان مصرف‌کننده مازوت
درکنار نیروگاه‌ها، در بخش صنایع نیز شرکت‌های سیمانی یکی از مصرف‌کنندگان مازوتند. نگاهی به‌صورت‌های مالی منتشرشده از شرکت‌های سیمانی که در سبد سوخت مصرفی خود از مازوت نیز استفاده می‌کنند، نشان می‌دهد در 6 ماهه نخست امسال 13 کارخانه سیمان در سبد سوخت مصرفی خود، درکنار گاز و برق، مازوت نیز سوزانده‌اند. براساس این آمارها، شرکت سیمان سپاهان در شش‌ماهه ابتدایی سال 1403، تقریباً 68 میلیون و 800 لیتر مازوت را به‌عنوان سوخت مکمل مصرف کرده که البته در بازه زمان یک‌ساله 1402 حدوداً 58 میلیون لیتر مصرف مازوت ثبت‌ شده است. طبق گزارش عملکرد ماهانه منتشرشده شرکت سیمانی شاهرود نیز در نیمه ابتدایی سال 1403، مصرف مازوتی به‌عنوان سوخت مصرفی کارخانه گزارش نشده اما در بازه زمانی مشابه در سال 1402، تقریباً یک‌میلیون لیتر مازوت در این شرکت سیمانی مصرف‌شده است.
شرکت سیمانی ایلام نیز در گزارش عملکرد ماهانه خود به مصرف 10 میلیون و 263 هزارلیتر مازوت در نیمه ابتدایی سال جاری اشاره کرده است. این درحالی است که این شرکت در بازه زمانی یک‌ساله 1402، 10 میلیون و 82 هزار لیتر مازوت‌سوزی کرده است.
 در صنایع سیمانی نهاوند نیز طبق آنچه به‌صورت ماهانه گزارش‌شده در شش‌ماهه‌ ابتدایی سال 1403، تقریباً 16 میلیون لیتر مازوت‌سوزی صورت گرفته و این در حالی است که در پایان سال مالی 1402، تنها 10.5 میلیون لیتر مازوت مصرف کرده است که برآورد حدودی هزینه آن در سال قبل به نصف سال گذشته می‌رسد. شرکت سیمانی شمال، در نیمسال ابتدایی سال جاری تقریباً سه‌میلیون و 126 هزار لیتر مازوت مصرف کرده؛ اما در مقابل در پایان سال مالی 1402، حدوداً 987 هزار لیتر مازوت مصرف ‌شده که هزینه تقریبی آن به نسبت سال جاری تقریباً دوبرابر بوده و نزدیک 7 میلیون ریال ثبت‌شده است.
شرکت سیمانی هگمتان، در نیمسال ابتدایی سال 1403، تقریباً 24 میلیون و 400 هزار لیتر مازوت مصرف کرده که تقریباً 464116 میلیون ریال هزینه دربرداشته است. این درحالی است که در پایان سال 1402 تنها 500 هزار لیتر مازوت بیشتری مصرف ‌شده است.
 طبق آنچه در گزارش مالی عملکرد شرکت سیمان شرق قیدشده، این شرکت در نیمسال ابتدایی سال جاری، یک‌میلیون و 170 هزار لیتر مازوت مصرف کرده اما درباره میزان مصرف مازوت در این شرکت در سال 1402 آماری ثبت ‌نشده است. در شرکت سیمان هرمزگان، در نیمه ابتدایی سال 1403، تقریباً 16 میلیون و 694 هزار لیتر مازوت مصرف‌شده، درحالی‌که در پایان سال مالی 1402، تنها حدوداً 12 میلیون لیتر مازوت مصرف ‌شده است.
طبق آنچه از گزارش عملکرد سالانه شرکت صنایع سیمان دشتستان منتشر شده، این شرکت در نیمه ابتدایی سال 1403، تقریباً 588 هزار لیتر مازوت مصرف کرده، درحالی‌که در پایان سال 1402 حدوداً 5 میلیون و 600 هزار لیتر مازوت مصرفی ثبت ‌شده است.
در شرکت سیمان ساروج بوشهر، میزان مازوت مصرف‌شده در نیمسال ابتدایی سال 1403، سه میلیون و 608 هزار لیتر مازوت مصرف‌شده است. درحالی‌که در پایان سال گذشته تقریباً 8 میلیون و 700 هزار لیتر مازوت مصرف‌ شده است.
در شرکت سیمان خوزستان نیز در نیمسال ابتدایی سال جاری یک‌میلیون و 150 ‌هزار لیتر مازوت مصرف‌ شده اما چیزی در میزان مازوت مصرفی در سال گذشته منتشر نشده است.
شرکت سیمان ارومیه، در نیمه ابتدایی سال 1403، حدود 89 میلیون و 600 لیتر مازوت مصرف کرده و این درحالی است که این شرکت در پایان سال 1402 تقریباً 124 میلیون و 600 لیتر مازوت مصرف کرده است.
شرکت سیمان دورود، در نیمسال ابتدایی سال جاری، 402 هزار لیتر مازوت مصرف کرده، درحالی‌که در پایان سال گذشته تنها هشت هزار لیتر مصرف مازوت ثبت ‌شده است.