میراحمدرضا مشرف، پژوهشگر حوزه بین‌الملل: پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و بازگشت او به کاخ‌سفید می‌تواند بسیاری از معادلات بین‌المللی را دستخوش تغییر کرده و یا حداقل آینده‌ای مبهم را پیش‌روی آن‌ها قرار دهد. بدون تردید بحران کنونی در خاورمیانه و مسئله فلسطین یکی از همین معادلاتی است که می‌تواند به شدت تحت تأثیر این جابه‌جایی خاص قدرت در واشنگتن قرار گیرد. دقیقاً بر چنین مبنایی است که در روزهای اخیر تحلیلگران سیاسی در گوشه و کنار جهان تمرکز خاصی روی این موضوع نشان داده و به واکاوی ابعاد گوناگون آن پرداخته‌اند. در این راستا نشریه انگلیسی زبان ایندین اکسپرس متنی از خبرگزاری دویچه‌وله آلمان را باز نشر کرده است که می‌تواند در شفاف‌سازی برخی از ابعاد دگرگونی معادلات خاورمیانه پس از روی کار آمدن دوباره ترامپ مفید باشد.
استقبال نتانیاهو و افراط‌گرایان از بازگشت ترامپ
نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی برای استقبال از انتخاب مجدد دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری و توصیف آن به عنوان «بزرگ‌ترین بازگشت در تاریخ» به زمان زیادی نیاز نداشت. وزرای راست‌گرای افراطی کابینه ائتلافی او «بزالل اسموتریچ» و «ایتامار بن گویر»، حتی قبل از اعلام رسمی نتایج انتخابات هیجان خود را در توییت‌ها بروز دادند. دفتر نتانیاهو در بیانیه‌ای اعلام کرد که نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی از نخستین کسانی بوده که با رئیس‌جمهور منتخب تماس گرفته است: «گفت‌وگوهایشان گرم و صمیمی بوده و دو نفر توافق کرده‌اند که در راستای امنیت رژیم صهیونیستی با یکدیگر همکاری داشته باشند. همچنین آن‌ها در مورد تهدید ایران هم گفت‌وگو کردند.» پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری تنها چند ساعت پس از آن رخ داد که نتانیاهو وزیر دفاع کابینه خود، یوآو گالانت را برکنار کرد؛ کسی که به عنوان رابط اصلی دولت بایدن در درون دولت رژیم صهیونیستی شناخته می‌شد.
بر اساس یک نظرسنجی که پس از انتخابات توسط کانال 12 تلویزیون رژیم صهیونیستی منتشر شد، 67 درصد صهیونیست‌ها از پیروزی ترامپ ابراز خشنودی کردند، احساسی که در خیابان‌ها نیز ملموس به نظر می‌رسید. «بنایا کولر»، رهگذر جوانی در شهر اورشلیم [بیت‌المقدس] به دویچه‌وله می‌گوید: «ما امیدواریم که دونالد ترامپ کارهای بزرگی برای ما و همچنین برای آمریکا انجام دهد. اما در اصل او وعده‌های زیادی داده است و اگر بتواند حتی به نیمی از آن‌ها عمل کند، دیگر جای حرفی باقی نمی‌ماند.»
با این حال برای برخی منتقدان نتانیاهو بازگشت ترامپ چندان نوید‌بخش نیست. «یهودا شائول»، یکی از بنیانگذاران اندیشکده صهیونیستی «اوفک» در این مورد می‌گوید: «من فکر می‌کنم نوع دولتی که امروز داریم، افراطی‌ترین دولت در تاریخ اسرائیل، در واقع برای اسموتریچ و بن گویر با برنده شدن در بخت‌آزمایی اسرائیلی برابری می‌کرد. اکنون با ورود ترامپ به کاخ‌سفید این طور به نظر می‌رسد که آن‌ها از بخت‌آزمایی آمریکا هم برنده بیرون آمده‌اند.»
دوره اول ترامپ سیاستی در راستای منافع رژیم صهیونیستی
ترامپ طی اولین دوره ریاست‌جمهوری خود گام‌هایی بحث برانگیز در حمایت از رژیم صهیونیستی برداشته است. در سال 2017 او اورشلیم [بیت‌المقدس] را به‌عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی به رسمیت شناخت و سفارت ایالات متحده را از تل‌آویو به این شهر انتقال داد؛ اقدامی که با دهه‌ها سیاست‌گذاری ایالات‌متحده و همچنین دیدگاه‌های بین‌المللی در این رابطه در تقابل قرار داشت. او همچنین حاکمیت رژیم صهیونیستی بر بلندی‌های جولان اشغالی را که رژیم صهیونیستی در جنگ 1967 از سوریه به تصرف خود در آورده و در سال 1981 به شکلی غیر‌قانونی آن را ضمیمه سرزمین‌های اشغالی خود اعلام کرده بود، به رسمیت شناخت. در عین حال ترامپ به‌عنوان معمار توافقنامه ابراهیم شناخته می‌شود؛ مجموعه‌ای از توافقات که روابط رژیم صهیونیستی با برخی از کشورهای عربی را عادی‌سازی کرد، اما فلسطینیان و هر گونه راه‌حلی برای مناقشه فلسطین – رژیم صهیونیستی را نادیده گرفت. برخی از تحلیلگران بر این باورند که ترامپ ممکن است در دوره دوم ریاست‌جمهوری خود برای عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی و عربستان‌سعودی فشار وارد کند. همچنین امکان دارد که او برای احیای آنچه که معامله قرن نامیده می‌شد، تلاش به خرج دهد؛ طرحی که الحاق تمامی شهرک‌های صهیونیستی در کرانه باختری اشغالی را مد نظر قرار داده و در عین حال به فلسطینی‌ها در بخش‌های باقی مانده تا حدی خود مختاری می‌داد.
شهرک‌نشینان یهودی، سرخوش از پیروزی ترامپ
روزنامه اسرائیلی «یدیعوت آحارونوت» روز پنجشنبه در گزارشی از «حال و هوایی خوش» در تشکیلات شهرک‌نشینان صهیونیستی به خاطر انتخاب مجدد ترامپ خبر داد. این روزنامه می‌نویسد که رهبران شهرک‌نشینان برای بعد از مراسم تحلیف یک برنامه عمل روشن دارند و در چند سال گذشته با بازیگران کلیدی جمهوری‌خواه برای فراهم ساختن زمینه بازگشت ترامپ کار کرده‌اند. بر اساس این مقاله برنامه‌های آن‌ها راه‌اندازی ابتکاری در راستای اعمال حاکمیت رژیم صهیونیستی بر یهودیه، سامره [دو منطقه‌ای که کرانه باختری رود اردن را تشکیل می‌دهند] و «تسخیر سرزمین» برای ایجاد پایگاه‌های جدید شهرک‌سازی در غزه را شامل می‌شود. الحاق قلمرو بیشتر عملاً به ایده راه‌‌حل دو دولتی و ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی پایان می‌دهد. در شرایطی که نتانیاهو هر‌گونه برنامه‌ای برای بازسازی شهرک‌های صهیونیستی در غزه را انکار می‌کند، اظهارات مقامات و وزرای اسرائیلی چیز دیگری را نشان می‌دهد. در کنار اینها نگرانی‌هایی وجود دارد که فلسطینی‌ها دیگر نتوانند به شمال غزه بازگردند، جایی که رژیم صهیونیستی تهاجم زمینی خود را به دلیل آنچه که حضور شبه‌نظامیان حماس در منطقه عنوان می‌کند، از سر گرفته است. ساکنان این مناطق می‌گویند که در میانه جنگ و در وضعیتی وحشتناک گرفتار شده‌اند. برآوردها نشان می‌دهد که 90 درصد جمعیت غزه طی این جنگ 14 ماهه آواره شده‌اند. شادی اسد 22 ساله، دانشجوی مهندسی یکی از همین افرادی است که تا‌کنون چندین‌بار آواره‌گی کشیده و اکنون نیز به همراه خانواده‌اش در چادری در خان یونس زندگی می‌کند. او امید کمی دارد که استقرار یک دولت جدید در آمریکا [صرف‌نظر از اینکه چه کسی پیروز انتخابات شود] ارمغان مثبتی برای آن‌ها داشته باشد: «هریس هم بخشی از دولت فعلی آمریکا بود و از رژیم صهیونیستی و جنگ حمایت کرد. ما در شرایط بی‌سابقه‌ای از تحقیر زندگی می‌کنیم و هیچ‌کس به ما اهمیت نمی‌دهد. ما فقط خواهان توقف جنگ‌ایم؛ با توافق یا بدون توافق، با ترامپ یا بدون ترامپ.»
رابطه پیچیده ترامپ و نتانیاهو
در سال‌های اخیر روابط میان ترامپ و نتانیاهو رو به سردی گذاشته است. وقتی ترامپ در انتخابات 2020 شکست خورد، به نظر می‌رسید که او از پیام تبریک نتانیاهو به رئیس‌جمهور بایدن برای پیروزی‌اش در انتخابات رنجیده خاطر شده است. پس از حملات 7 اکتبر 2023 به رهبری حماس، ترامپ از نتانیاهو به دلیل عدم آمادگی‌اش انتقاد کرده و ادعا کرد که اگر او هنوز رئیس‌جمهور بود، هرگز چنین اتفاقاتی رخ نمی‌داد. برخی تحلیلگران روابط اغلب غیرقابل پیش‌بینی نتانیاهو با ترامپ را پیچیده دانسته‌اند. «آلون پینکاس» دیپلمات سابق رژیم صهیونیستی در نیویورک می‌گوید: «تصور می‌کنم او به نوعی از ترامپ هراس دارد. نتانیاهو بر این گمان است که می‌تواند او را اداره کند، اما می‌ترسد که اگر ترامپ پیگیر او شود، آن وقت می‌تواند در مقایسه با بایدنی که بنابر برخی دلایل هرگز به او فشار نیاورد و هرگز در برابر اداره کردنش توسط نتانیاهو مبارزه نکرد، بسیار عصبانی‌تر نشان دهد.»
رئیس‌جمهور جدید آمریکا برنامه‌ای برای خاورمیانه ندارد
بدون شک اوضاع خاورمیانه به توجه دولت جدید آمریکا نیاز خواهد داشت. ترامپ هیچ طرح سیاسی قابل ملاحظه‌ای برای منطقه ندارد، جز اینکه ادعا کند به جنگ غزه و لبنان پایان خواهد داد؛ آن هم بدون اینکه تفاوت اقداماتش با دولت بایدن را توضیح دهد. آلون پینکاس در این مورد می‌گوید: «ترامپ برای نتانیاهو این مسئله را روشن کرد که می‌خواهد تا زمان ورود او به کاخ‌سفید این ماجرا خاتمه یافته باشد. ترامپ در ماه آوریل نیز گفت که رژیم صهیونیستی جنگ روابط عمومی در غزه را باخته است و از تل‌آویو خواست تا هر چه زودتر به این ماجرا خاتمه دهد.»
منتقدان نتانیاهو او را متهم می‌کنند که به‌رغم برخورداری از پشتیبانی کامل نظامی و سیاسی ایالات متحده در طول جنگ، زمان می‌خریده است تا رئیس‌جمهور جدید ایالات متحده بر سر کار بیاید. پینکاس می‌گوید که نتانیاهو از کار با ترامپ راضی است چرا‌که «ترامپ به هیچ وجه در مسئله فلسطین او را تحت فشار قرار نخواهد داد.» در طول دوره اول ترامپ، واشنگتن موضع بین‌المللی رایج مبنی‌بر غیر‌قانونی دانستن شهرک‌سازی‌های رژیم صهیونیستی در کرانه باختری اشغالی در چهارچوب قوانین بین‌المللی را رد کرد. «یهودا شائول» که یکی از بنیانگذاران سابق گروه «شکستن سکوت»، سازمانی متشکل از سربازان سابق رژیم صهیونیستی است که منتقد اشغالگری نظامی رژیم صهیونیستی بودند نیز در این رابطه می‌گوید: «من می‌ترسم آنچه که ما با آن روبه‌رو شویم، یک کارت سفید برای دولت رژیم صهیونیستی باشد تا هر کاری که می‌خواهد در کرانه باختری انجام دهد و بیشتر این منطقه را به‌عنوان بخشی از دستور‌کار دولت، ضمیمه رژیم صهیونیستی کند. و می‌ترسم که خطر شهرک‌سازی مجدد در غزه به طور چشمگیری افزایش یافته باشد.»
اگر‌چه سیاست دوران ترامپ در دوران بایدن شکل معکوسی به خود گرفته بود، اما برخی تحلیلگران معتقدند سیاست دوران ترامپ، پایه و اساس فشار برای الحاق کامل را ایجاد کرد، همان روندی که در حال حاضر مورد حمایت قرار گرفته است. شائول در این رابطه معتقد است: «قدرت عظیمی که امروز اردوگاه الحاق رژیم صهیونیستی در اختیار دارد، بدون دوره اول ترامپ اتفاق نمی‌افتاد. در زمانی که تمام نیروی دیپلماسی ایالات متحده قوانین و مقررات را برای مواردی مانند به رسمیت شناختن الحاق بلندی‌های جولان توسط اسرائیل، نقض می‌کنند. من می‌ترسم که در آینده شاهد مواردی بیش از این باشیم.»
