ابوالفضل مظاهری – پریا ناصری، گروه دانشگاه: توجه ویژه به چالش‌های منطقه‌ای رویکرد جدید دانشگاه آزاد اسلامی است که در حوزه‌های مختلف آموزشی، پژوهشی و حتی فناورانه آن جریان پیدا کرده است. از این نه رو فقط در فضای تدوین رشته‌ها و جذب دانشجو، حتی در طرح موضوعات پایان‌نامه و راه‌اندازی مجموعه‌های حوزه‌های فناوری مثل سراهای نوآوری نگاه ویژه‌ای به پتانسیل‌ها و نیازهای شهرها و استان‌ها وجود دارد. این اتفاق توانسته تا حد زیادی نگاه‌ها را به دانشگاه تغییر دهد. نمونه آن را می‌توان در فضای استان سیستان‌‌وبلوچستان دید که در سال‌های اخیر با هدف تقویت اشتغال جوانان و اصلاح برخی معضلات اجتماعی فعالیت‌های دانشگاه آزاد رویکرد جدیدی پیدا کرده و در یکی از آخرین نتایج آن یکی از طرح‌های پژوهشی و اقتصادی دانشگاه در این استان نتایج مطلوبی به ارمغان آورده است. سیستان‌وبلوچستانی‌ها امسال و پس از یک دوره تجربه ناموفق توانستند از ۲۰ هکتار زمین حدود۳۰ تن میگو برداشت کنند. کامبیز نرماشیری، رئیس دانشگاه آزاد استان سیستان‌وبلوچستان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» صفر تا صد این پروژه و برنامه پیش روی استان را تشریح کرده که در ادامه از نظر می‌گذرانید. 

یکی از طرح‌های موفق دانشگاه آزاد استان سیستان‌و‌بلوچستان پرورش میگو در چابهار بوده است. مطالعات این طرح از چه زمانی آغاز شد و اجرای آن چگونه پیش رفته است؟ 
دوسالی می شود که دانشگاه آزاد سیستان‌و‌بلوچستان پیگیر پرورش میگو در شهر چابهار در سواحل مکران در حوزه گواتر بود. سال گذشته اجرای طرح متاسفانه به دلیل یک‌سری عوامل موفق نبود اما امسال با مساعدت‌های سازمان مرکزی و مجوزهایی که به‌موقع اخذ شد، همه دوستان، اعضای هیئت‌علمی و کارکنان دست به دست هم دادند. ما چند عضو هیئت‌علمی رشته شیلات در دانشگاه آزاد شهر چابهار داریم که  از مشورت آنها و مجریان بومی و با سابقه درخشان برای این طرح استفاده کردیم. علی‌رغم اینکه درآن زمان زمینی برای این حوزه دراختیار نداشتیم، زمینی‌ ۲۰ هکتاری را اجاره کردیم و پرورش میگو انجام دادیم که با لطف خدا موفقیت‌آمیز بود و مرحله برداشت آن هم انجام شده است. ما از ۲۰ هکتار زمین حدود۳۰ تن برداشت میگو داشتیم و اکنون در سردخانه نگه‌داری می‌شوند. قرار بر این است که به خارج کشور هم صادرات داشته باشیم؛ با مبادی ذی‌ربط صحبت کرده‌ایم تا بتوانیم طرح را به سرانجام برسانیم. واحد‌های استان دغدغه داشتند که شاید مانند سال گذشته اجرای طرح شکست بخورد اما با موفقیت آن اکنون همه واحد‌هایمان هماهنگ شده‌اند. در بودجه امسال استان برای تک‌تک واحدها این بحث دیده شده و مشارکت می‌کنند. سال آینده می‌خواهیم ‌‌زمینی خریداری کنیم که متعلق به دانشگاه باشد تا پرورش میگو داشته باشیم و آن را توسعه دهیم. البته فقط به صورت تجاری به این طرح  نگاه نمی‌کنیم که صرفا به درآمد مالی توجه کنیم.

 چرا سراغ طرح پرورش میگو رفتید و چرا واحد چابهار را برای انجام این پروژه انتخاب کردید؟ 
این طرح در پاسخ به یکی از نیاز‌های کشور است. تأکیدات مقام‌معظم‌رهبری برای توسعه سواحل مکران و توجه به امنیت غذایی از علت‌های طراحی آن است. البته در این رشته جذب دانشجو هم داریم. چند سالی است کاردانی مهارت آبزی‌پروری را در چابهار داریم اما نتوانسته داوطلبان را جذب کند و به‌هرحال این رشته در حال حاضر موفق نیست. با اجرای این طرح دانشجوها می‌توانند در قالب طرح پویش شهریه‌شان را پرداخت کنند. در این رشته که تعطیل‌شده محسوب می‌شد در روزهای ابتدایی ثبت‌نام، بیش از 8 داوطلب ثبت‌نام کردند و تعداد افراد ثبت‌نامی هم افزایش پیدا می‌کند. حتما پیگیر این رشته خواهیم بود تا بتوانیم در حوزه جنوب استان تعداد‌ دانشجوی بیشتری داشته باشیم که آبزی‌پرور شوند، یعنی بعد از فارغ‌التحصیلی یا در حین فارغ‌التحصیلی بتوانند پرورش آبزیان را  انجام دهند.

بنابراین یکی از محورهای اجرای طرح پرورش میگو،  مهارت‌آموزی در فضای دانشگاه است.
بله، درست است؛ یعنی بعد از مهارت‌آموزی عرصه آموزشی خود را در این مزارع پرورش میگو دنبال کنند. ضمنا با توجه شرایط و معضلات فرهنگی و شغل‌های کاذبی که در استان وجود دارد، از نظر من گام‌ مثبتی است و دانشگاه هم می‌تواند روی این شرایط فرهنگی و اجتماعی استان تأثیر بگذارد و این وظیفه دانشگاه است، چون دانشگاه آزاد یک دانشگاه پیشرو است این کار را به خوبی در کل کشور انجام می‌دهد.

یک نکته اینکه به شکست ابتدایی سال گذشته اشاره کردید. هم اصرار شما برای اجرای طرح با وجود ضرری که به بار آورده بود جالب است و هم اینکه چگونه امسال نتیجه موفقیت‌آمیز بود؟
فکر می‌کنم که سال گذشته یک‌سری ناهماهنگی‌ها وجود داشت و دوستان هم یک مقدار تعلل کرده بودند و علی‌رغم اینکه زمین را اجاره کرده بودند نتوانستند مجوز‌های لازم این طرح را بگیرند. وقتی که زمانش گذشت دیگر شیلات به آنها اجازه نداد که لاروریزی انجام دهند چون احتمال مریضی وجود داشت. اما دکتر طهرانچی دستور اکید دادند و سازمان هم همکاری کرد.

یعنی بحث زمانی باعث شد که طرح به نتیجه نرسد؟
بله، بحث زمانی بود. علی‌رغم اینکه ریسک بسیار بالایی هم داشت، یعنی همان‌طور که شما گفتید چون سال گذشته موفق نشد، احتمال موفق نشدن مجدد هم وجود داشت. به هر حال پرورش موجود زنده ریسک خیلی بالایی دارد. در سال‌های گذشته اتفاقاتی برای خود آبزی‌پرور و یک‌سری مریضی‌هایی به نام لکه سفید رخ داده بود و به دلیل یک‌سری مشکلات و معضلات این ریسک وجود داشت. حتی یک ماه قبل از زمان لاروریزی امسال در منطقه سیل آمد و بعضی از لارو‌ریزی‌هایی که افراد انجام داده بودند را از بین برد و این ریسک برای ما وجود داشت اما به هر حال دانشگاه آزاد استان این ریسک را پذیرفت و وارد این عرصه شد. الحمدلله یک تجربه موفق بود.

اساتید در این طرح به چه نحوی همکاری کردند و چه تعداد از اساتید در جریان اجرای این طرح حضور داشتند؟
 ما دو نفر استاد شیلات در چابهار داشتیم‌ که از مشورت‌های این دوستان استفاده کردیم. برخی از این اساتید خودشان در آنجا میگو پرورش می‌دهند و در این زمینه تجربه داشتند و یک‌سری مشاوره‌های فنی در این زمینه می‌دادند. استفاده از توان اساتید در برنامه ما قرار دارد که حتی در تولید لارو ورود کنیم. در حال حاضر با توجه به اینکه تولید آن در سیستان‌و‌بلوچستان وجود ندارد از استان‌های دیگری مانند استان هرمزگان لارو تهیه و استفاده می‌شود و در برنامه ما قرار دارد که به این حوزه ورود کنیم.
علاوه‌بر بحث میگو درحوزه سواحل مکران، موضوع پرورش ماهی را در قفس سواحل بریس داریم که دو قفس به صورت پایلوت یا آزمایشی در آنجا تهیه شد و به علت روابطی که با دانشگاه وجود داشت به ما اهدا شد؛ به پرورش ماهی در قفس در آنجا‌ اقدام می‌کنیم. پیگیر این موضوع هم هستیم. در بحث جلبک هم می‌خواهیم ورود ‌کنیم. یکی از اعضای هیئت‌علمی در چابهار دراین زمینه تحقیقات داشته، کار علمی انجام داده و مقاله دارد. ایشان را به سازمان مرکزی وصل کردیم. شبکه برای تولید جلبک تشکیل شده و جلساتش هم به‌زودی برگزار می‌شود.

هنوز بحث پرورش ماهی برنامه زمانی مشخصی در نظر دارد؟
 در برنامه ما وجود دارد که ان‌شاءالله امسال آن را انجام دهیم. 

اجرای طرح پرورش میگو چه میزان به درآمد های غیر‌شهریه‌ای استان کمک کرده است؟
طبق پیش‌بینی‌های انجام‌شده اگر می‌خواستیم میگو را در داخل کشور بفروشیم حدود 40 درصد سوددهی داشت؛ 40 درصد در بازه پنج تا حداکثر شش‌ماهه.  با توجه به این درصد سود به نظر من توجیه اقتصادی خوبی دارد و اگر بخواهیم به خارج از کشور صادر کنیم قطعا سود بیشتری خواهد داشت.

در میزان درآمدهای غیرشهریه‌ای فعلی استان چقدر تاثیر دارد؟
 بی تأثیر نیست اما روی اقتصاد دانشگاه استان تأثیر چندانی ندارد.

اکنون چند درصد درآمد‌های غیر‌شهریه‌ای دانشگاه در استان تأمین می‌شود؟
درصد درآمد غیرشهریه‌ای‌مان درسال گذشته سه درصد بود. امسال با 4 برابر افزایش 12 درصد شد. 

می‌توانید این روند را در سال‌های آینده ادامه دهید؟
بله، قطعا این اتفاق رخ خواهد داد. البته طرح‌های دیگری نیز در استان انجام می‌شود. از پتانسیل چابهار به شدت استفاده می‌کنیم. ظرفیت انجام این کار هم وجود دارد. دکتر طهرانچی روز اول انتصابم به من گفتند با توجه به پتانسیل و اهمیت چابهار اگر نیاز شد در این شهر مستقر شوید. اقتصاد ما امسال متحول شد. اول اینکه استان ضررده نبود بلکه سودده بود. واحد زاهدان که مرکز است برخلاف بقیه استان‌ها -که معمولا مرکز استان سود‌ده است- پنج سال‌ متوالی ضررده بود که امسال از ضرر‌ده بودن خارج شد. 

چه عاملی باعث شد روند تغییر کند؟ 
یک‌سری طرح‌های اقتصادی بود که اجرا شد. 

مهم‌ترین و مؤثرترین این طرح‌ها را معرفی کنید. 
 چون سال اول بود خیلی از این طرح‌ها مانند میگو هنوز به ثمر نرسیده‌اند و هنوز در سبد سود قرار نگرفته‌اند که امسال این اتفاق رخ خواهد داد. از سوی دیگر مدیریت هزینه انجام شد. یک‌سری طرح‌ها هم بودند که به صورت مشارکتی انجام شدند. خصوصاً در واحد زاهدان که توانستیم طرح‌های اقتصادی را به صورت مشارکتی انجام دهیم. مانند بحث‌های سلف سرویس، خوابگاه یا فضاهای ورزشی جاهایی بودند که همیشه ضررده بوده و با مجوزهایی که گرفتیم اینها را به سوددهی رساندیم. توجه کنید افزایش شهریه دانشگاه آن‌چنان نبوده و هیچ ملکی را هم نفروختیم. حالا یک زمانی کسی سود کسب می‌کند و می‌گوید من این قدر سود کردم،  شاید آن سودش برمبنای آن املاکی بوده که فروخته است و حساب شده است. از نظر من مدیریت هزینه خیلی مهم بود. 

یک شکلی از مولد‌سازی در جهت افزایش بهره‌وری دانشگاه انجام شد. 
مثلاً در افزایش هزینه‌های واحد زاهدان، نسبت به سال قبل 17.8 درصد افزایش داشتیم در حالی که رشد تورم نزدیک به 40 درصد بوده است اما ما 17 درصد افزایش داشتیم که نشان می‌دهد مدیریت هزینه بسیار مؤثر است. 

مسئله جامعه‌پردازی و نقش‌آفرینی دانشگاه برحوزه پیرامونی خودش از جمله محورهای کلیدی حرکت دانشگاه در دوره جدید بوده است. شما اشاره کردید که اجرای طرح‌های اقتصادی در دانشگاه به این حوزه کمک کرده است. به شکل مبسوط‌تری توضیح دهید دانشگاه چه مسئولیتی درقبال استان سیستان‌وبلوچستان احساس می‌کند و برای پیشرفت این استان به ویژه در حوزه وضعیت اشتغال چه کاری می‌خواهد انجام دهد؟ 
توجه به وظیفه اجتماعی دانشگاه آزاد از زمان مدیریت دکتر طهرانچی نسبت به گذشته پر‌رنگ‌تر شده است. با توجه به تأکید ایشان که دانشگاه یک دانشگاه پیشرو است و باید در جامعه تأثیر بگذارد، باید مشکلات جامعه را ببیند و بررسی کند. اگر دانشگاه نتواند این کار را انجام دهد، از کجا توقع داریم این مشکلات را حل کند. سیستان‌و‌بلوچستان از گذشته مشکلات فرهنگی و اجتماعی خیلی زیادی داشته که اقدامات بسیار خوبی بعد از انقلاب برای این مشکلات صورت گرفته است اما هنوز به توجه ویژه‌ای نیاز دارد. دکتر طهرانچی هم به استان سیستان‌و‌بلوچستان توجه خاص و ویژه‌ای دارد، البته نه‌تنها به دانشگاه بلکه به تأثیرگذاری دانشگاه بر جامعه توجه خاص دارد تا بتواند تغییراتی را به وجود آورد. در سازمان مرکزی جلسات خاصی مختص استان سیستان‌و‌بلوچستان برگزار می‌شود. یعنی مثلا ما یک آمایش کلی انجام دادیم و در آن، همه پارامترها را در نظر گرفتیم؛ حتی دانش‌آموزان را از سال اول دبستان بررسی کردیم؛ تمایلات فرهنگی مردم، مشکلات اشتغال و مسائلی که در استان وجود دارد را ابتدا احصا کردیم و در مرحله بعد سراغ حل این مسائل رفتیم. همه مسئولان سازمان مرکزی، معاونان و مدیران دور یک میز می‌نشینند تا با طرح مشکلات استان برای آن راه‌حل ارائه ‌کنیم. خروجی این جلسات این است که بتواند یک بخشی از مشکلات جامعه، دانشگاه آزاد و استان سیستان‌وبلوچستان را حل کند. 
بعد از اینکه آمایش را روی دانش‌آموزان انجام دادیم و با آماری که از آموزش‌و‌پرورش گرفتیم؛ جلسه‌ای را برگزار کردیم و به آن‌ها گفتیم اکنون تمایلات دانش‌آموزان بیشتر در این رشته‌هاست و بعد خروجی آن در دانشگاه به این رشته‌ها می‌رود. برخی رشته‌هایی که نیاز زیادی در استان به آن وجود دارد، چند سالی می‌شود که تعطیل شده‌اند و حتی در دانشگاه دولتی هم دانشجو ندارند؛ این رشته در استان صندلی خالی دارد. برای نمونه در بحث معدن در استان معدنی.  به هر گوشه استان نگاه کنید می‌بینید در زمینه‌های اکتشاف، استخراج و استحصال  کار انجام می‌شود اما نیروی معدنی نداریم. فقط به یک مورد اشاره کردیم درحالی که نظیر این رشته خیلی زیاد است. اکنون 10 سالی می‌شود که این رشته تعطیل است و فارغ‌التحصیل این رشته همین امروز و از هر استانی می‌تواند استخدام و جذب شود.
 
یعنی بازار اشتغال رشته وجود دارد اما نیروی کاری ندارد. 
بله، کاملاً درست است. این امر نشان می‌دهد کار فرهنگی روی این موضوع انجام نشده تا بتوان ذهن مردم و داوطلبان را آماده کرد. 

در ورودی‌های جدیدی جذب دانشجو در این رشته دارید؟ 
 بله. برنامه ما این بوده 70 رشته‌ای که در گذشته وجود داشته اما تعطیل شدند یا رشته‌های مورد نیاز استان که نبودند و جدید - بر‌اساس آمایشی که انجام دادیم- گرفته شدند؛ برای هر کدام از این رشته‌ها در جهت ایجاد جذابیت، یک طرح تعریف کردیم. مثلاً در چابهار حوزه آبزی‌پروری یا در ایرانشهر و سراوان بحث خرما را داریم. مثلاً فضای رشته کشاورزی در کل کشور مشکل جذب دارد که باید حل شود. امسال این حرکت را شروع کردیم و پذیرش هم انجام می‌شود. کاری کردیم که دانشجوها تشویق شوند. مثلاً در ایام ثبت‌نام مدیر گروه‌ها به صورت ردیفی نشستند -خصوصا در رشته‌هایی که تعطیل بوده و نیاز استان است- و به متقاضی که برای ثبت‌نام می‌آید مشورت می‌دادند. یعنی افراد با علم به این رشته‌ها ثبت‌نام می‌کنند. 

برای این کاری که شما در حوزه دانش‌آموزی انجام دادید چه بازخوردی از آموزش‌و‌پرورش به عنوان نهادی بیرون از دانشگاه گرفتید؟ تصویری که نهادهای بیرون از دانشگاه دریافت کردند یا برای آن‌ها ایجاد شده چه چیزی بوده و اینکه آیا نگاه مردم و نهاد‌ها نسبت به دانشگاه تغییر کرده؟ 
بله، نگاه قطعاً تغییر کرده است. مثلاً بخش‌هایی از کارهایی بوده که باید آن‌ها انجام می‌دادند اما اکنون دانشگاه نه‌تنها در این زمینه بلکه در زمینه‌های مختلف مانند زمینه‌های فرهنگی ورود پیدا کرده است. مثلاً برای هفته وحدت و با توجه به استانمان که تلفیقی است ما مراسمی تهیه کرده و از شمال تا جنوب استان 15 مراسم و همایش‌های گسترده آماده کردیم که مورد استقبال هم قرار گرفت در حالی‌ که انجام خیلی از این وظایف برعهده دستگاه‌ها و ارگان‌هایی بود که باید این کار‌ها را انجام می‌دادند، اما کار روی زمین مانده بود. حتی فرماندار یکی از شهرها در همایش شهدای وحدت ایرانشهر به بقیه توصیه می‌کرد که از دانشگاه آزاد الگو بگیرید که این‌گونه کار فرهنگی انجام می‌دهد. 

می‌توانیم امیدوار باشیم که دانشگاه منشأ تحولات جدیدی در استان سیستان‌وبلوچستان باشد. 
قطعاً همین‌طور است.