سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: نمایشگاه بین‌المللی فناوری نانو تهران از بزرگ‌ترین رویدادها در حوزه علم و فناوری است که هر سال برگزار می‌شود. در این نمایشگاه اطلاعاتی درباره پیشرفت‌ها و دستاوردهای فناوری نانو در صنایع مختلف ارائه می‌شود و محلی برای گردهمایی پژوهشگران، شرکت‌های دانش‌بنیان، صنعتگران و سرمایه‌گذاران است. اگر بگوییم نمایشگاه نانو پلی برای ارتباط صنایع با دانشگاه‌هاست پربیراه نگفته‌ایم، زیرا مهم‌ترین خروجی آن عقد قرارداد توسط دانشگاه‌ها با مجموعه‌های بیرونی دانشگاه است. نمایشگاه فناوری نانو نخستین‌بار در سال ۱۳۸۷ به همت ستاد ویژه توسعه فناوری نانو برگزار شد و تاکنون 14 دوره از نمایشگاه نانو در کشور برپا شده و یکشنبه این هفته (۱۳ آبان) پانزدهمین دوره آن، کار خود را در محل دائمی برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران، در سالن‌های ملل و خلیج‌فارس آغاز کرد و تا روز چهارشنبه ۱۶ آبان ادامه دارد.
غرفه دانشگاه آزاد در سالن خلیج‌فارس طبقه دوم حضور دارد. همان‌طور که پیش‌تر گفتیم تاکنون 14 دوره از این نمایشگاه برگزار شده و امسال نوبت به پانزدهمین دوره آن رسیده و دانشگاه آزاد در اکثر این دوره‌ها شرکت کرده است. سال گذشته دانشگاه آزاد 110 محصول نانویی خود را به نمایشگاه آورد اما امسال تعداد این محصولات به 40 محصول کاهش پیدا کرده است. علت آن نیز توجه مسئولان دانشگاه به بحث کیفیت است، یعنی امسال محصولاتی از سوی دانشگاه آزاد معرفی شده‌اند که در بین سایر محصولات این نمایشگاه حرفی برای گفتن دارد و به‌اصطلاح محصول «خاص» نام برده می‌شود.
هدف مسئولان دانشگاه آزاد برای حضور در نمایشگاه نانو، استفاده از بستری است که توسط معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری فراهم شده است. به عبارت بهتر قرار است از این نمایشگاه به نفع شرکت‌های دانشگاه آزاد استفاده شود که در حوزه نانو و میکرو فعالند. با این اوصاف فضای تعاملی بسیار خوبی بین شرکت‌ها، مصرف‌کننده‌ها و درنهایت صنایع ایجاد می‌شود؛ بستری که ارتباط بین دانشگاه و صنعت را نیز تا حدود زیادی تسهیل می‌کند.
آن‌طور که عبدالله محمدی، مدیرکل شبکه پژوهشی و آزمایشگاهی دانشگاه آزاد به «فرهیختگان» گفته، این دانشگاه با حضور در این نمایشگاه می‌خواهد از این فرصت چندروزه استفاده به نفع دانشگاه استفاده کند.
حضور 40 شرکت دانشگاه آزادی از 12 استان
از 12 استان و 23 واحد دانشگاهی دانشگاه آزاد، 40 شرکت در این نمایشگاه حضور خواهند داشت، هر شرکت با یک محصول معرفی می‌شود. البته ممکن است یک شرکت چندین محصول داشته باشد اما هر محصول معرف یک شرکت دانشگاه آزادی است. به گفته مدیرکل شبکه پژوهشی و آزمایشگاهی دانشگاه آزاد از 40 شرکتی که در این نمایشگاه حضور دارند 12 شرکت دانش‌بنیانند؛ اما محصولات شرکت‌هایی که دانش‌بنیان نیستند نیز TRL بالای 6 و 7 را دارد؛ یعنی محصولات این شرکت‌ها وارد بازار شده‌اند یا برای وارد شدن به بازار راه کمی دارند. دانشگاه آزاد یک کنسرسیوم نانو نیز دارد که از چندین مرکز تحقیقاتی ازجمله واحدهای اهواز، مسجدسلیمان، شیراز، تبریز، زنجان و تهران جنوب تشکیل شده که جزء مهم‌ترین مراکز تحقیقاتی نانو دانشگاه آزاد محسوب می‌شوند. مراکز تحقیقاتی عضو این کنسرسیوم در حاشیه نمایشگاه نانوی امسال هم نشست‌هایی برگزار می‌کنند تا بتوانند برنامه‌های سال آینده خود را مصوب و فعالیت‌های انجام‌گرفته را مرور کنند؛ بنابراین مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد نیز در نمایشگاه شرکت می‌کنند.
حضور 40 محصول نانویی دانشگاه آزاد در نمایشگاه
اما آنچه در این نمایشگاه مهم است، تعداد و نوع محصولات ارائه‌شده توسط شرکت‌هاست. محمدی می‌گوید: «40 محصول دانشگاه آزادی در این نمایشگاه حضور دارند، چون برخی شرکت‌ها بیشتر از یک محصول ارائه کرده‌اند. سال گذشته 110 محصول در نمایشگاه ارائه شده بود اما امسال بحث کیفی‌سازی را جدی گرفتیم و تعداد محصولات را کاهش دادیم. بسیاری از شرکت‌ها ثبت‌نام کرده بودند اما حتی شرکت‌هایی که هنوز در سطح سال گذشته بودند به نمایشگاه امسال دعوت نشده‌اند. می‌خواهیم فضای پیشرفت و کیفی‌سازی را ایجاد کنیم. محصولات در حوزه‌های مختلفی است؛ از کشاورزی گرفته که نانو کود را شامل می‌شود تا بحث پوشش‌های نانو در بحث صنعت، تسویه آب و فاضلاب یا محصولات ضدعفونی‌کننده. نانو حسگرهای سازگار با محیط‌زیست و اسپری‌هایی که با نانو تهیه‌شده نیز در این نمایشگاه حضور دارند، برای نمونه نانو امولسیون اسپری بدن، پمادهای گیاهی و فن‌های غبارگیر که پوشش‌های نانو را دارند، پلیمرهای خاص، جوهر‌های خاص و... همگی محصولاتی‌اند که در نمایشگاه حضور دارند.»
محصولات با TRL بالا در نمایشگاه حضور دارند
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم 12 شرکت دانشگاه آزادی حاضر در این نمایشگاه دانش‌بنیانی‌اند. محمدی می‌گوید محصولات این شرکت‌ها تجاری شده‌اند و بقیه نیز در حد تجاری شدنند؛ یعنی محصولات آنان TRL بالا دارد که می‌توانند وارد بازار شوند. دلیل انتخاب این شرکت‌ها برای حضور در نمایشگاه نیز این است که آنها نسبت به شرکت‌های دیگر برای پیدا کردن مصرف‌کننده و مشتری موفق‌ترند و در صورت پیدا کردن مشتری می‌توانند محصولاتشان را تولید کنند. محمدی معتقد است تمام این شرکت‌ها می‌توانند بازار را داشته باشند.
فرآیند انتخاب محصولات نمایشگاهی چگونه است؟
دلیل انتخاب محصولات نیز مهم است؛ مسئولان دانشگاه در بحث داروی محصولات چند نکته را لحاظ می‌کنند؛ اول این که محصول نسبت به سال گذشته جدید باشد یا سطح TRL آن بالا رفته باشد. این دو فاکتور مهم‌ترین دلایل انتخاب محصولات برای شرکت در نمایشگاه است. مسئولان در ابتدا این دو مورد را در نظر گرفته و بر اساس آن محصول انتخاب می‌شود؛ بنابراین اکثر محصولاتی که امسال در نمایشگاه نانو خواهید دید یا تغییراتی نسبت به سال گذشته داشته‌اند یا جدیدند.
فرایند داوری انتخاب محصولات نیز مهم است؛ به‌عبارت‌دیگر تمام محصولاتی که در این نمایشگاه حاضر شده‌اند روندی را طی کرده‌اند تا به اینجا برسند. معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد دارای سه اداره کل است که این سه اداره کل در همکاری با یکدیگر نمایشگاه‌ها را برگزار می‌کنند. اداره کل سراهای نوآوری دانشگاه؛ کارهای تخصصی و داوری را انجام می‌دهد؛ یعنی قبل از اینکه نمایشگاهی برگزار شود؛ به واحدها اعلام می‌شود که شرکت‌های خود را در سامانه ثبت کنند. تیم تخصصی که در این اداره کل مستقر است، داوری را انجام می‌دهد. بعد از انجام این مرحله از داوری؛ فهرست شرکت‌ها به اداره کل شبکه پژوهشی و آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اعلام می‌شود و این اداره کل نیز امور اجرایی این کار را انجام می‌دهد و هم‌زمان با این اداره کل، اداره کل ارتباط با صنعت نیز فعالیت‌های مربوط به بازاریابی، اسپانسرینگ و هماهنگی با شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف برای بازدید از نمایشگاه را انجام می‌دهد. با این اوصاف می‌توان گفت در دانشگاه آزاد یک کار تیمی برای داوری محصولات شکل‌گرفته که نتیجه آن قرارداد‌هایی خواهد بود که شرکت‌ها می‌توانند با مؤسسه‌ها و سازمان‌های مختلف منعقد کنند.
مهم‌ترین خروجی نمایشگاه عقد قرارداد و توسعه بازار شرکت‌ها
عقد قرارداد و توسعه بازار شرکت‌های دانش‌بنیان را می‌توان مهم‌ترین خروجی و هدف این نمایشگاه برای دانشگاه آزاد دانست. مدیرکل شبکه پژوهشی و آزمایشگاهی دانشگاه آزاد درباره اهمیت نمایشگاه برای دانشگاه آزاد و خروجی آن نیز می‌گوید: «اگر ما در هر نمایشگاهی چه نمایشگاه نانو یا دیگر نمایشگاه‌ها حضور پیدا می‌کنیم، بحث تبلیغات و شناساندن شرکت‌های فعال در سطح دانشگاه آزاد برای صنعت اولین هدف‌مان و خروجی آن قرارداد‌هایی است که بین شرکت‌ها و مجموعه بیرونی منعقد می‌شود. به عنوان نمونه یکی از اعضای هیئت‌علمی واحد اهواز گفته بود: «نمایشگاه سال گذشته، برای من نقطه‌عطفی شد.» بنابراین درخواست داشت امسال هم در نمایشگاه شرکت کند که ما بستر را برای او فراهم کردیم که امسال حضور یابد. به عبارت بهتر افراد سمت این نوع شرکت‌ها می‌آیند و هم شرکت‌هایی که در نمایشگاه حضور دارند، سمت شرکت‌های دیگر بیرونی می‌روند و تعاملات اینچنینی ایجاد می‌شود و براساس آن می‌توانند قرارداد ببندند.»
محمدی در تشریح توانمندی دانشگاه آزاد در حوزه نانو گفت: «شبکه پژوهشی و آزمایشگاهی دانشگاه در حوزه مراکز تحقیقاتی دارای کنسرسیوم نانو است که حدود 12 واحد دانشگاهی و مراکز تحقیقاتی عضو آنند و با هم فعالیت‌های مشترکی در حوزه‌های مختلف مانند تسویه آب و فاضلاب دارند. آزمایشگاه‌های ما در حوزه پارچه و تسویه آب و فاضلاب فعالند. شرکت‌های دانش‌بنیان زیادی در حوزه نانو داریم. (شرکت‌های دانش‌بنیانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند بیانگر این موضوعند) درخواست برای حضور در نمایشگاه نانوی امسال زیاد بود. دوبرابر محصولاتی که در نمایشگاه قرار است نمایش داده شوند، درخواست حضور محصولات را داشتیم، اما سعی کردیم بهترین محصولات را انتخاب کنیم؛ یعنی در فرایند داوری این محصولات را انتخاب کردیم و هر محصولی را به نمایشگاه معرفی نکردیم.»
محمدی از برنامه‌های دانشگاه برای ورود به عرصه نانو و همکاری با دیگر کشورها گفت: «تمام فعالیت‌های شبکه پژوهشی و آزمایشگاهی دانشگاه آزاد در همین راستاست. درگاه ورود دانشگاه آزاد به سطح ملی و سطح بین‌المللی، شرکت‌های دانش‌بنیانی‌اند که از دل سراها و مراکز رشد و مراکز تحقیقاتی دانشگاه متولد می‌شوند؛ بنابراین ما درحال بستر‌سازی در دانشگاه هم در سطح آزمایشگاهی و هم در سطح مراکز رشدیم. در سطح مراکز رشد دانشگاه آزاد بحث حمایت، ایجاد شرکت نمونه‌سازی، بازاریابی، توسعه بازار و ارتباط با مؤسسات مختلف درحال انجام شدن است.»
مدیرکل شبکه پژوهشی و آزمایشگاهی دانشگاه آزاد با توجه به پتانسیل‌های حوزه نانو دانشگاه آزاد و نقش‌آفرینی دانشگاه در بازار نانو اعلام کرد: «اگر بگوییم دانشگاه آزاد در حوزه آموزش عالی در سطح ملی 50 درصد سهم را به عهده گرفته است؛ طبیعتاً باید گفت به‌دنبال این هدفیم به همین میزانی که در آموزش عالی سهم داریم در حوزه فناوری نیز سهمی را به خود اختصاص دهیم. من از همه بازیگران حوزه نانو و میکرو دعوت می‌کنم که از این نمایشگاه بازدید کنند. همین نشست‌های حضوری است که باعث می‌شود علاوه بر استفاده از محصولات در دسترس، ایده‌های جدید خلق شود که در دوره‌های بعدی می‌توانیم از آنها استفاده کنیم.»
